ادبیات داستانی در افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها

ادبیات داستانی به آثار نوشتاری گفته می‌شود که از تخیل نویسنده سرچشمه می‌گیرند. این نوع ادبیات شامل داستان‌ها، رمان‌ها، داستان‌های کوتاه و دیگر فرم‌های روایی است که به‌جای گزارش واقعیت، به خلق دنیاها، شخصیت‌ها و رویدادهای تخیلی می‌پردازند. هدف ادبیات داستانی می‌تواند سرگرمی، انتقال مفاهیم عمیق انسانی، بررسی مسائل اجتماعی یا فلسفی، یا حتی ایجاد تجربه‌های احساسی و زیبایی‌شناختی باشد. ادبیات داستانی در افغانستان، حدود یک قرن سابقه دارد، اما موفق‌ترین بخش آن ادبیات داستانی [[مهاجرت]] است که موجب رونق و شکوفایی ادبیات داستانی افغانستان شده است.  

منظور از ادبیات داستانی، آثار نوشتاری به مفهوم مدرن است که از تخیل نویسنده شکل می‌گیرد، شخصیت‌ها در آن می‌توانند واقع‌گرا، نمادین یا حتی فانتزی باشند و درون‌مایه داستان‌ها اغلب به مفاهیم عمیقی مانند عشق، مرگ، [[جنگ]]، عدالت یا هویت، معطوف می‌شود. از سال ۱۲۹۸ش اولین نمونه‌های ادبیات داستانی در برخی مطبوعات افغانستان به چاپ رسید.<ref>. رضوی غزنوی، نثر دری افغانستان، 1380 ش، ص415.</ref>

در این دوره تعدادی از نویسندگان به خارج از کشور آواره شده سعی کردند [[ادبیات مقاومت افغانستان|ادبیات مقاومت]] را بنیاد نهند. به مرور زمان، ادبیات مقاومت تقویت و نسل جدیدی از نویسندگان به‌خصوص در ایران به داستان‌نویسی روی آوردند. بعد از سقوط دولت نجیب‌الله و آغاز جنگ‌های داخلی در کابل و سپس پیدایش طالبان، تعداد بیشتری از نویسندگان به کشورهای مختلف مهاجرت کردند و به عرصۀ ادبیات ضد جنگ روی آوردند.<ref>[https://maskh4.blogfa.com/post/8 . رستگار، علی‌شیر، «نگاهی به ادبیات داستانی افغانستان»،  وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref>

بعد از سقوط طالبان در ۱۳۸۰ش عدۀ زیادی از داستان‌نویسان به کشور برگشتند و مشغول فعالیت‌های ادبی شدند. در دهۀ هشتاد و نود شمسی افراد جدیدی به نویسندگی روی آورده و فصل جدیدی از داستان‌نویسی را به [[زبان فارسی]] و [[زبان دری|دری]] در کشور رونق دادند، اما تسلط مجدد طالبان در ۱۴۰۰ش موجب شد تا اکثریت نویسندگان قدیمی و جدید راهی دیار غربت شوند.<ref>[https://parsibaan.com/%D9%86%D9%82%D8%AF-%D9%88-%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87/%D9%85%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%87-%D9%87%D8%A7/%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA-%D8%AF%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C%D8%8C-%D9%85%D8%B8%D9%87%D8%B1-%D8%A8%DB%8C%D8%A8%D9%86%DB%8C%DA%AF%DB%8C-%D8%A7%D8%AF%D8%A8%DB%8C%D8%A7%D8%AA/ . امینی، حمیدالله، «ادبیات داستانی؛ مظهر بی‌بنیه‌گی ادبیات افغانستان»،  وب‌سایت پارسی‌بان.]</ref>

در این دوره گروهی از نویسندگان، انجمنی با عنوان «ویش زلمیان» (جوانان بیدار) تاسیس کردند. برخی از نویسندگان این انجمن درآثار خود به سوسیالیسم گرایش داشتند و به مضامینی چون صلح، میهن‌دوستی، اهمیت نیروی کار و برابری زنان و مردان می‌پرداختند و قهرمان آثار خود را از میان افراد ساده و مردمی برمی‌گزیدند. عبدالرؤف بینوا (۱۲۹۲-۱۳۴۶ش) رئیس انجمن، گل‌پادشاه الفت، قیام‌الدین خادم (۱۲۹۱-۱۳۶۱ش) و ضیاء قاری‌زاده (۱۳۰۰ش) از افراد مهم این انجمن بودند. محمد‌صابر روستا باختری نویسنده داستان‌های «پنجره» (۱۳۴۴ش) و ‌ «در سپیدی صبح» (۱۳۵۲ش) از مهم‌ترین نویسندگان دهۀ سی شمسی است.<ref>. محمدی، تاریخ تحلیلی داستان‌نویسی افغانستان، 1388ش، ص100؛ زریاب، ازمدرن ساختن تا مدرن شدن، 1377ش، ص10.</ref>

نوگرایی و نوجویی در داستان و به کارگیری عناصر نو از خصوصیات مهم این نویسندگان است. این نویسندگان جدا از نوشتن از جنگ، آوارگی و [[مهاجرت]] به زندگی انسان نوعی نیز پرداخته‌اند. بعد از سقوط طالبان در ۱۳۸۰ش بسیاری از این نویسندگان به کشور بازگشتند و آثار خود را در کابل منتشر کردند.<ref>[https://maskh4.blogfa.com/post/55 . رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»،  وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref> در طی سالهای اخیر آثار داستانی زیادی در خارج از کشور منتشر شده‌اند.<ref>[https://maskh4.blogfa.com/post/55 . رستگار، علی‌شیر، «تاملی بروضعیت داستان نویسی افغانستان»،  وب‌سایت ولسوالی پنجاب ولایت بامیان.]</ref>