بدون خلاصۀ ویرایش
(←منابع) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
<big>'''کتابخانه'''</big>؛ مکان نگهداری و مطالعه کتاب<br> | <big>'''کتابخانه'''</big>؛ مکان نگهداری و مطالعه کتاب<br> | ||
کتابخانه، محل نگهداری کتاب است،<ref>[https://www.vajehyab.com/?q=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87&f=moein معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژه‌یاب.]</ref> که می‌تواند یک اتاق و یک جای مسقف بوده، یا اینکه محلی باشد برای چینش کتاب‌ها با نظم و ترتیبی خاص.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژه‌یاب.]</ref> این مکان که توسط یک نهاد عمومی، خصوصی یا یک شخص نگهداری می‌شود، محلی است با کتاب‌های بسیار و مکانی برای مطالعه.<ref>[https://www.vajehyab.com/amid/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87 عمید، فرهنگ عمید، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژه‌یاب.]</ref> | کتابخانه، محل نگهداری [[کتاب]] است،<ref>[https://www.vajehyab.com/?q=%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87&f=moein معین، فرهنگ فارسی، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژه‌یاب.]</ref> که می‌تواند یک اتاق و یک جای مسقف بوده، یا اینکه محلی باشد برای چینش کتاب‌ها با نظم و ترتیبی خاص.<ref>[https://www.vajehyab.com/dehkhoda/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87 دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژه‌یاب.]</ref> این مکان که توسط یک نهاد عمومی، خصوصی یا یک شخص نگهداری می‌شود، محلی است با کتاب‌های بسیار و مکانی برای مطالعه.<ref>[https://www.vajehyab.com/amid/%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8%D8%AE%D8%A7%D9%86%D9%87 عمید، فرهنگ عمید، ذیل واژه کتابخانه، سایت واژه‌یاب.]</ref> | ||
==پیشینه کتابخانه== | ==پیشینه کتابخانه== | ||
از کهن‌ترین کتابخانه‌های دوران باستان، می‌توان به آثار برجای مانده از کتابخانه‌های شخصی، مذهبی و عمومی سومریان، 2700 سال پیش از میلاد مسیح، اشاره کرد که کتابخانه‌ی «تلو» در آن مجموعه، بیش از 30 هزار لوحه‌ی گلین را در خود جای داده بود. در برخی از این لوحه‌های گِلی، اندیشه‌های اجتماعی، سیاسی و فلسفی، امر بازرگانی، اداری و حقوقی و نیز قطعات ادبی هزاران سال قدیمی‌تر از ایلیاد، ثبت شده است.<ref>موکهرجی، تاریخ و فلسفه کتابداری، 1388ش، ص81.</ref> سومریان، که فرهنگ نوشتن آن‌ها بیش از 1500 سال بر بشریت سیطره داشت،<ref>استیویچ، در پویه‌ی تاریخ، 1373ش، ص26.</ref> از نخستین کسانی بودند که دستاوردهای خود را با هدفی روشن، یعنی حفظ آن‌ها برای آیندگان ثبت کرده‌اند.<ref>استیویچ، الکساندر، در پویه‌ی تاریخ، 1373ش، ص29.</ref><br> | از کهن‌ترین کتابخانه‌های دوران باستان، می‌توان به آثار برجای مانده از کتابخانه‌های شخصی، مذهبی و عمومی سومریان، 2700 سال پیش از میلاد مسیح، اشاره کرد که کتابخانه‌ی «تلو» در آن مجموعه، بیش از 30 هزار لوحه‌ی گلین را در خود جای داده بود. در برخی از این لوحه‌های گِلی، اندیشه‌های اجتماعی، سیاسی و فلسفی، امر بازرگانی، اداری و حقوقی و نیز قطعات ادبی هزاران سال قدیمی‌تر از ایلیاد، ثبت شده است.<ref>موکهرجی، تاریخ و فلسفه کتابداری، 1388ش، ص81.</ref> سومریان، که فرهنگ نوشتن آن‌ها بیش از 1500 سال بر بشریت سیطره داشت،<ref>استیویچ، در پویه‌ی تاریخ، 1373ش، ص26.</ref> از نخستین کسانی بودند که دستاوردهای خود را با هدفی روشن، یعنی حفظ آن‌ها برای آیندگان ثبت کرده‌اند.<ref>استیویچ، الکساندر، در پویه‌ی تاریخ، 1373ش، ص29.</ref><br> | ||
| خط ۱۵: | خط ۱۵: | ||
در دوره هخامنشیان، کتب علمی و مذهبی در کتابخانه‌های «گنج هاپیگان» در تخت سلیمان و «دزی ناپشت» در تخت جمشید نگهداری می‌شد. این کتاب‌ها که مضمون‌هایی همچون طب، فلسفه، نجوم و کیمیاگری را شامل می‌شدند، در حمله‌ی اسکندر مقدونی به ایران، به‌صورت کامل در آتش سوختند.<br> | در دوره هخامنشیان، کتب علمی و مذهبی در کتابخانه‌های «گنج هاپیگان» در تخت سلیمان و «دزی ناپشت» در تخت جمشید نگهداری می‌شد. این کتاب‌ها که مضمون‌هایی همچون طب، فلسفه، نجوم و کیمیاگری را شامل می‌شدند، در حمله‌ی اسکندر مقدونی به ایران، به‌صورت کامل در آتش سوختند.<br> | ||
از دوره | از دوره [[اشکانیان]]، در مناطق نسا، اورمان و دورا اوروپوس، قطعات بسیاری نوشته شده بر چرم کشف شده است. این قطعات، شامل مطالبی در رابطه با امور سیاسی و اقتصادی است. پس از آن و در دوره [[ساسانیان]] نیز، بسیاری از کتاب‌های یافت‌شده، ریشه در دوره اشکانیان دارند. ابن‌ندیم درباره کتابخانه اردشیر بابکان، بنیانگذار سلسله ساسانی، می‌گوید: وی، کتاب‌هایی از دوران [[ایران]] باستان را گردآوری کرده و در گنجینه‌ای نگهداری می‌کرد.<br> | ||
از دیگر کتابخانه‌های معروف در دوران ایران باستان، می‌توان به کتابخانه دانشگاه جندی شاپور (گندی شاپور)، دوره | از دیگر کتابخانه‌های معروف در دوران ایران باستان، می‌توان به کتابخانه دانشگاه جندی شاپور (گندی شاپور)، دوره [[ساسانیان]]، اشاره کرد. این کتابخانه را بزرگ‌ترین کتابخانه دنیای باستان و نیز بزرگ‌ترین مرکز آموزشی و پژوهشی مضامینی همچون پزشکی، فلسفه، حکمت و ادبیات دنیای قدیم معرفی می‌کنند. اساتیدی از [[ایران]]، هند، یونان و روم در این کتابخانه تدریس می‌کردند.<br> | ||
پس از ورود اسلام به ایران نیز کتابخانه‌هایی در نقاط مختلف ایران ساخته و بهره‌برداری شد. از آن جمله می‌توان به کتابخانه‌های «ابوالوفای همدانی»، «بهاءالدوله دیلمی»، «عضدالدوله دیلمی در شیراز»، «عمادالدوله دیلمی»، «نوح بن منصور سامانی»، «ابن‌العمید» و «صاحب بن عباد» که شامل بیش از 117 هزار جلد کتاب نفیس در ری بود،<ref>ترکمنی آذر، دیلمیان در گستره تاریخ ایران (حکومت‌های محلی، آل زیار، آل بویه)، ۱۳۸۹ش، ص246.</ref> اشاره کرد. | پس از ورود [[اسلام]] به ایران نیز کتابخانه‌هایی در نقاط مختلف ایران ساخته و بهره‌برداری شد. از آن جمله می‌توان به کتابخانه‌های «ابوالوفای همدانی»، «بهاءالدوله دیلمی»، «عضدالدوله دیلمی در شیراز»، «عمادالدوله دیلمی»، «نوح بن منصور سامانی»، «ابن‌العمید» و «صاحب بن عباد» که شامل بیش از 117 هزار جلد کتاب نفیس در ری بود،<ref>ترکمنی آذر، دیلمیان در گستره تاریخ ایران (حکومت‌های محلی، آل زیار، آل بویه)، ۱۳۸۹ش، ص246.</ref> اشاره کرد. | ||
==انواع کتابخانه== | ==انواع کتابخانه== | ||
| خط ۳۶: | خط ۳۶: | ||
امروزه، کتابخانه‌های بزرگ و باارزش بسیاری در نقاط مختلف دنیا وجود دارد که حاوی ذخایری ارزنده هستند. از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان می‌توان به «کتابخانه ملی کنگره ایالات متحده آمریکا» اشاره کرد که در 1800م تأسیس شد و امروزه بیش از 134 میلیون اثر در آن نگهداری می‌شود. این کتابخانه از نظر تعداد منابع موجود در پله دوم، پس از کتابخانه بریتانیا با بیش از 150 میلیون منبع معتبر، قرار دارد. در این کتابخانه، برخی از کتب فارسی مانند نسخ خطی اسکندرنامه (نظامی گنجوی)، سفرنامه (ناصرالدین شاه قاجار) و تفسیر 13 جلدی مثنوی مولوی و نیز اثری از محمدتقی جعفری نگهداری می‌شود.<ref>[[The Iranian World, Near East Collection: An Illustrated Guide, Library of congree- African & Middle Eastern Division.https://www.loc.gov/rr/amed/guide/nes-iranianworld.html|The Iranian World, Near East Collection: An Illustrated Guide, Library of congree- African & Middle Eastern Division.]] </ref><br> | امروزه، کتابخانه‌های بزرگ و باارزش بسیاری در نقاط مختلف دنیا وجود دارد که حاوی ذخایری ارزنده هستند. از بزرگ‌ترین کتابخانه‌های جهان می‌توان به «کتابخانه ملی کنگره ایالات متحده آمریکا» اشاره کرد که در 1800م تأسیس شد و امروزه بیش از 134 میلیون اثر در آن نگهداری می‌شود. این کتابخانه از نظر تعداد منابع موجود در پله دوم، پس از کتابخانه بریتانیا با بیش از 150 میلیون منبع معتبر، قرار دارد. در این کتابخانه، برخی از کتب فارسی مانند نسخ خطی اسکندرنامه (نظامی گنجوی)، سفرنامه (ناصرالدین شاه قاجار) و تفسیر 13 جلدی مثنوی مولوی و نیز اثری از محمدتقی جعفری نگهداری می‌شود.<ref>[[The Iranian World, Near East Collection: An Illustrated Guide, Library of congree- African & Middle Eastern Division.https://www.loc.gov/rr/amed/guide/nes-iranianworld.html|The Iranian World, Near East Collection: An Illustrated Guide, Library of congree- African & Middle Eastern Division.]] </ref><br> | ||
پس از آن، «کتابخانه ملی چین» با بیش از 22 میلیون کتاب، در جایگاه دوم قرار دارد. جایگاه سوم نیز متعلق به «کتابخانه آکادمی علوم روسیه» است که بیش از 20 میلیون کتاب در خود جای داده است. در پله‌های بعدی، کتابخانه‌های «ملی کانادا»، «ملی آلمان»، «بریتانیا»، «مؤسسه اطلاعات علمی علوم اجتماعی آکادمی علوم روسیه»، «دانشگاه هاروارد»، «ملی علوم ورنادسکی اوکراین» و «کتابخانه عمومی شهر نیویورک» قرار دارند. کتابخانه ملی ایران نیز با بیش از 2841665 جلد کتاب در زمره‌ی بهترین کتابخانه‌های جهان قرار دارد. | پس از آن، «کتابخانه ملی چین» با بیش از 22 میلیون کتاب، در جایگاه دوم قرار دارد. جایگاه سوم نیز متعلق به «کتابخانه آکادمی علوم روسیه» است که بیش از 20 میلیون کتاب در خود جای داده است. در پله‌های بعدی، کتابخانه‌های «ملی کانادا»، «ملی آلمان»، «بریتانیا»، «مؤسسه اطلاعات علمی علوم اجتماعی آکادمی علوم روسیه»، «دانشگاه هاروارد»، «ملی علوم ورنادسکی اوکراین» و «کتابخانه عمومی شهر نیویورک» قرار دارند. [[کتابخانه ملی ایران]] نیز با بیش از 2841665 جلد کتاب در زمره‌ی بهترین کتابخانه‌های جهان قرار دارد. | ||
==کتابخانه در ادبیات ایران== | ==کتابخانه در ادبیات ایران== | ||
کتابخانه، از جمله واژگان کهن میان فارسی‌زبانان است. لذا، این واژه در میان نظم و نثر نویسندگان از دیرباز جایگاهی داشته است؛ مانند:< | کتابخانه، از جمله واژگان کهن میان فارسی‌زبانان است. لذا، این واژه در میان نظم و نثر نویسندگان از دیرباز جایگاهی داشته است؛ مانند:<ref>[https://ganjoor.net/bahaee/divan-baha/masnaviat-baha/sh11 شیخ بهایی، دیوان اشعار، مثنویات پراکنده، شماره11، در نکوهش کسی که اوقات خویش را به مطالعه‌ی کتب پردازد و از مبدأ غافل ماند، بیت1، سایت گنجور.]</ref> <ref> [https://ganjoor.net/shahnematollah/ghazalshv/sh1023 شاه نعمت‌الله ولی، غزلیات، غزل شماره1023، بیت4، سایت گنجور.]</ref> <ref>[https://ganjoor.net/bahar/manzoomebk/karnamez/sh50 ملک‌الشعراء بهار، منظومه‌ها، کارنامه زندان، داستان مسافرت به یزد، بیت65، سایت گنجور.]</ref> | ||
{{آغاز نستعلیق}} | |||
{{شعر|نستعلیق}} | |||
{{ب|خدمت مولوی، چه صبح و چه شام | کرده اندر کتابخانه مقام}} | |||
{{ب|این کتابخانه را خواهم شست | وز سر کائنات در گذرم}} | |||
این کتابخانه را خواهم شست | |||
{{ب|بنشستم در آشیانه‌ی خویش | گم شدم در کتابخانه خویش}} | |||
{{پایان شعر}} | |||
{{پایان نستعلیق}} | |||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||