آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران: تفاوت میان نسخه‌ها
(صفحه‌ای تازه حاوی «<big>'''آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران؛'''</big> فرصت‌ها و چالشهای دانش‌آموزان مهاجر افغانستانی در نظام آموزش و پرورش ایران. آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران، حداقل در چهار دهۀ اخیر به‌عنوان یک مسئله اجتماعی مورد ت...» ایجاد کرد) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۲: | خط ۲: | ||
آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران، حداقل در چهار دهۀ اخیر به‌عنوان یک مسئله اجتماعی مورد توجه بوده است؛ این پدیده با توجه به وضعیت اسناد اقامتی و تراکم جمعیتی مهاجرین، با دو ایدۀ تهدیدمحور و فرصتمحور رو‌به‌رو بوده است. | آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران، حداقل در چهار دهۀ اخیر به‌عنوان یک مسئله اجتماعی مورد توجه بوده است؛ این پدیده با توجه به وضعیت اسناد اقامتی و تراکم جمعیتی مهاجرین، با دو ایدۀ تهدیدمحور و فرصتمحور رو‌به‌رو بوده است. | ||
==تاریخچه== | ==تاریخچه== | ||
در طول چهار دهه مهاجرت گستردۀ مردم افغانستان به جمهوری اسلامی ایران، آموزش کودکان مهاجر در مدارس ایران با مشکلاتی رو‌به‌رو بوده است. طبق آمارها در سال تحصیلی 1370-1371ش، تعداد دانش‌آموزان مهاجر افغانستان در مدارس ایران، 121 هزار نفر بوده است. در سال 1381ش، شورای وزیران تصویب کرد که کودکان مهاجر افغانستانی بدون مدرک اقامتی نیز در مدارس ایران، تحصیل کنند؛ اما در سال 1383ش، شورای هماهنگی اجرایی اتباع خارجی با تصویب دستورالعملی، مانع ثبتنام کودکان مهاجر غیر قانونی در مدارس و مانع ورود دانش‌آموزان قانونی در مراکز پیش‌دانشگاهی، کاردانش، هنرستان‌ها و مدارس شبانه‌روزی شد. بنابراین تنها دانش‌آموزان دارای مدرک قانونی با پرداخت هزینه حق ورود به مدارس را داشتند. در این دوره تعداد دانش‌آموزان افغانستانی به 84 هزار کاهش یافت. با فرمان آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران مبنی بر دسترسی تمام کوکان مهاجر افغانستانی به‌آموزش رایگان، این رقم در سال تحصیلی 1398-1399ش، به 503 هزار رسید؛ اما طبق نظر آگاهان این فرمان برای دو سال راه‌گشا بود و بعد از دو سال به‌تدریج موانع جدیدی سر بر آورد. بعد از قدرت‌گیری گروه طالبان در 1400ش و ورود موج جدید مهاجرین به ایران، آموزش کودکان مهاجر تازه‌وارد قانونی و غیر قانونی با چالشهای فراوانی رو‌به‌رو است. | در طول چهار دهه مهاجرت گستردۀ مردم افغانستان به جمهوری اسلامی ایران، آموزش کودکان مهاجر در مدارس ایران با مشکلاتی رو‌به‌رو بوده است.<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/124942/%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 احمدینیا، «حق تحصیل کودکان مهاجر افغانستانی ساکن ایران»، وبسایت شهرآرا نیوز.]</ref> طبق آمارها در سال تحصیلی 1370-1371ش، تعداد دانش‌آموزان مهاجر افغانستان در مدارس ایران، 121 هزار نفر بوده است.<ref>[http://oral-history.ir/?page=post&id=1454 رضوانی و دیگران، «تاریخشفاهی مدارس خودگردان مهاجران افغان در اصفهان»، وبسایت تاریخ شفاهی ایران.]</ref> در سال 1381ش، شورای وزیران تصویب کرد که کودکان مهاجر افغانستانی بدون مدرک اقامتی نیز در مدارس ایران، تحصیل کنند؛ اما در سال 1383ش، شورای هماهنگی اجرایی اتباع خارجی با تصویب دستورالعملی، مانع ثبتنام کودکان مهاجر غیر قانونی در مدارس و مانع ورود دانش‌آموزان قانونی در مراکز پیش‌دانشگاهی، کاردانش، هنرستان‌ها و مدارس شبانه‌روزی شد.<ref>[https://www.cilamag.ir/article_248979.html بهنیا و محمودیان، «حق آموزش کودکان پناهندۀ افغان در ایران در پرتو نظام حقوق بین‌الملل ناظر بر پناهندگی»، 1401ش، ص330.]</ref> بنابراین تنها دانش‌آموزان دارای مدرک قانونی با پرداخت هزینه حق ورود به مدارس را داشتند.<ref>[https://www.avapress.com/fa/note/253987/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> در این دوره تعداد دانش‌آموزان افغانستانی به 84 هزار کاهش یافت.<ref>[https://www.mehrnews.com/news/30309/%D9%85%D9%85%D9%86%D9%88%D8%B9%D9%8A%D8%AA-%D9%BE%D8%B0%D9%8A%D8%B1%D8%B4-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D9%8A-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D9%83%D8%B2-%D «ممنوعیت پذیرش دانش‌آموزان افغانی در مراکز پیش‌دانشگاهی»، خبرگزاری مهر.]</ref> با فرمان آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران مبنی بر دسترسی تمام کوکان مهاجر افغانستانی به‌آموزش رایگان، این رقم در سال تحصیلی 1398-1399ش، به 503 هزار رسید؛<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/855882-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران»، وبسایت شبکۀ شرق.]</ref> اما طبق نظر آگاهان این فرمان برای دو سال راه‌گشا بود و بعد از دو سال به‌تدریج موانع جدیدی سر بر آورد.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/73998/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AB%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%A «مهاجران ثبت نام می‌شوند اما مدارس ظرفیت ندارند»، وبسایت روزنامۀ فرهیختگان.]</ref> بعد از قدرت‌گیری گروه طالبان در 1400ش و ورود موج جدید مهاجرین به ایران، آموزش کودکان مهاجر تازه‌وارد قانونی و غیر قانونی با چالشهای فراوانی رو‌به‌رو است.<ref>[https://www.magiran.com/article/4332621 رضایی، «ایران از چالشهای ثبتنام دانش‌آموزان مهاجر گزارش میدهد: ابتاع تازه‌وارد پشت درهای کلاس درس»، وبسایت روزنامۀ ایران.]</ref> | ||
==مدارس خودگردان== | ==مدارس خودگردان== | ||
تعدادی زیادی از دانش‌آموزان مهاجر فاقد مدارک اقامتی، با هزینۀ شخصی در مدارس خودگردان مشغول آموزش شده‌اند که در سال 1391ش، در حدود 40 هزار دانش‌آموز گزارش شده است. پس از سقوط حکومت طالبان و روی کار آمدن نظام جدید، محدودیت‌هایی بر این مدارس اعمال شد و در سال 1390ش، این مدارس غیر قانونی اعلام شد. | تعدادی زیادی از دانش‌آموزان مهاجر فاقد مدارک اقامتی، با هزینۀ شخصی در مدارس خودگردان مشغول آموزش شده‌اند که در سال 1391ش، در حدود 40 هزار دانش‌آموز گزارش شده است. پس از سقوط حکومت طالبان و روی کار آمدن نظام جدید، محدودیت‌هایی بر این مدارس اعمال شد و در سال 1390ش، این مدارس غیر قانونی اعلام شد.<ref>[http://oral-history.ir/?page=post&id=1454 رضوانی و دیگران، «تاریخ شفاهی مدارس خودگردان مهاجران افغان در اصفهان»، وبسایت تاریخ شفاهی ایران.]</ref> | ||
==هزینۀ آموزش== | ==هزینۀ آموزش== | ||
تا قبل از فرمان رهبر جمهوری اسلامی ایران، دانش‌آموزان مهاجر مکلف به پرداخت هزینه‌های مدارس بودند اما بعد از فرمان، دریافت شهریه از مهاجرین ممنوع شد. بعد از آن، حدود 10% هزینه را کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و مابقی را دولت جمهوری اسلامی ایران متقبل می‌شود. | تا قبل از فرمان رهبر جمهوری اسلامی ایران، دانش‌آموزان مهاجر مکلف به پرداخت هزینه‌های مدارس بودند اما بعد از فرمان، دریافت شهریه از مهاجرین ممنوع شد.<ref>[https://www.sharghdaily.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B1%D9%88%D8%B2%D9%86%D8%A7%D9%85%D9%87-100/855882-%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران»، وبسایت شبکۀ شرق.]</ref> بعد از آن، حدود 10% هزینه را کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و مابقی را دولت جمهوری اسلامی ایران متقبل می‌شود.<ref>[https://www.cilamag.ir/article_248979.html بهنیا و محمودیان، «حق آموزش کودکان پناهندۀ افغان در ایران در پرتو نظام حقوق بین‌الملل ناظر بر پناهندگی»، 1401ش، ص332.]</ref> | ||
==فرصت‌های تحصیل کودکان مهاجر افغانستانی در ایران== | ==فرصت‌های تحصیل کودکان مهاجر افغانستانی در ایران== | ||
1. طبق آمار ارائه شدۀ، 95% از ظرفیت حدود 18 هزار کلاس دورۀ ابتدائی در ایران، توسط کودکان مهاجر افغانستانی پر شده است که زمینه‌ساز افزایش نرخ سواد در جامعۀ افغانستان و تربیت نیروی متخصص در آینده است. | 1. طبق آمار ارائه شدۀ، 95% از ظرفیت حدود 18 هزار کلاس دورۀ ابتدائی مختص کودکان مهاجرین در ایران، توسط کودکان مهاجر افغانستانی پر شده است که زمینه‌ساز افزایش نرخ سواد در جامعۀ افغانستان و تربیت نیروی متخصص در آینده است.<ref>[https://www.magiran.com/article/4419305 «تحصیل 614 هزار دانش‌آموز اتباع در ایران»، وبسایت رزنامۀ اعتماد.]</ref> | ||
2. پس از تحولات اخیر در افغانستان و ایجاد محدودیت در آموزش دختران، برخی گزارش‌ها حکایت دارد که آمار دانش‌آموزان مهاجر افغانستان در مدارس جمهوری اسلامی ایران به 800 هزار تا یک میلیون نفر رسیده است که یک نوید برای جامعۀ بازمانده از تحصیل افغانستان به‌شمار می‌رود. | 2. پس از تحولات اخیر در افغانستان و ایجاد محدودیت در آموزش دختران، برخی گزارش‌ها حکایت دارد که آمار دانش‌آموزان مهاجر افغانستان در مدارس جمهوری اسلامی ایران به 800 هزار تا یک میلیون نفر رسیده است که یک نوید برای جامعۀ بازمانده از تحصیل افغانستان به‌شمار می‌رود.<ref>[https://www.salamatnews.com/news/351100/%DB%8C%DA%A9-%D9%85%DB%8C%D9%84%DB%8C%D9%88%D9%86-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 «یک میلیون دانش‌آموز افغانستانی در ایران»، وبسایت سلامت نیوز.] </ref> | ||
==چالشهای آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران== | ==چالشهای آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران== | ||
===1. چالشهای قانونی و اجرایی=== | ===1. چالشهای قانونی و اجرایی=== | ||
به‌نظر کارشناسان، نبود رویۀ مشخص در آموزش کودکان فاقد مدرک و برخوردهای موردی متأثر از انگیزه‌های سیاسی، چالش اصلی آموزش کودکان مهاجر افغانستانی است؛ بسیاری از قوانین و آئین‌نامه‌های موجود، به‌صورت سلیقه‌ای تفسیر و اجرا می‌شود. تحصیل دانش‌آموزان خارجی در برخی رشته‌ها، منع قانونی دارد؛ گاهی قوانین مهاجرت سبب ابهام و سردرگمی سیستم آموزشی شده است؛ گوناگونی مدارک اقامتی، سبب بازماندن تعداد زیادی از کودکان مهاجر از آموزش شده است و کمبود ظرفیت در برخی مناطق، حتی کودکان دارای مدارک اقامتی را سرگردان ساخته است. | به‌نظر کارشناسان، نبود رویۀ مشخص در آموزش کودکان فاقد مدرک و برخوردهای موردی متأثر از انگیزه‌های سیاسی، چالش اصلی آموزش کودکان مهاجر افغانستانی است؛<ref>[https://www.cilamag.ir/article_248979.html بهنیا و محمودیان، «حق آموزش کودکان پناهندۀ افغان در ایران در پرتو نظام حقوق بین‌الملل ناظر بر پناهندگی»، 1401ش، ص332-333.]</ref> بسیاری از قوانین و آئین‌نامه‌های موجود، به‌صورت سلیقه‌ای تفسیر و اجرا می‌شود.<ref>[https://payamema.ir/payam/articlerelation/72414 جا ماندن کودکان مهاجر از قطار تحصیل»، وبسایت روزنامۀ پیام ما.]</ref> تحصیل دانش‌آموزان خارجی در برخی رشته‌ها، منع قانونی دارد؛<ref>[https://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317.html?lang=fa اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاست‌های تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)»، 1395ش، ص72.]</ref> گاهی قوانین مهاجرت سبب ابهام و سردرگمی سیستم آموزشی شده است؛<ref>[https://www.avapress.com/fa/note/253987/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> گوناگونی مدارک اقامتی، سبب بازماندن تعداد زیادی از کودکان مهاجر از آموزش شده است<ref>[https://shahraranews.ir/fa/news/124942/%D8%AD%D9%82-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D8%B3%D8%A7%DA%A9%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1 احمدینیا، «حق تحصیل کودکان مهاجر افغانستانی ساکن ایران»، وبسایت شهرآرا نیوز.]</ref> و کمبود ظرفیت در برخی مناطق، حتی کودکان دارای مدارک اقامتی را سرگردان ساخته است.<ref>[https://farhikhtegandaily.com/news/73998/%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%AB%D8%A8%D8%AA%E2%80%8C%D9%86%D8%A7%D9%85-%D9%85%DB%8C%E2%80%8C%D8%B4%D9%88%D9%86%D8%AF-%D8%A7%D9%85%D8%A7-%D9%85%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%B3-%D8%B8%D8%B1%D9%81%DB%8C%D8%A «مهاجران ثبت نام می‌شوند اما مدارس ظرفیت ندارند»، وبسایت روزنامۀ فرهیختگان.]</ref> | ||
===2. چالشهای فرهنگی=== | ===2. چالشهای فرهنگی=== | ||
- کارشناسان معتقدند که افراد زیادی در سطوح بالای تصمیم‌گیری کشور ایران، خواهان جداسازی کودکان مهاجر افغانستانی از کودکان ایرانی در مدارس هستند؛ | - کارشناسان معتقدند که افراد زیادی در سطوح بالای تصمیم‌گیری کشور ایران، خواهان جداسازی کودکان مهاجر افغانستانی از کودکان ایرانی در مدارس هستند؛ | ||
- مواد آموزشی که فرهنگ هم‌زیستی میان کودکان ایران و مهاجر را تقویت کند وجود ندارد؛ | - مواد آموزشی که فرهنگ هم‌زیستی میان کودکان ایران و مهاجر را تقویت کند وجود ندارد؛ | ||
- عدم بازآموزی کادرهای علمی و اجرایی مدارس؛ | - عدم بازآموزی کادرهای علمی و اجرایی مدارس؛ | ||
- در فرهنگ بعضی از گروه‌های قومی مهاجر، به آموزش دختران اهمیت داده نمی‌شود؛ | - در فرهنگ بعضی از گروه‌های قومی مهاجر، به آموزش دختران اهمیت داده نمی‌شود؛<ref>[https://www.avapress.com/fa/note/253987/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> | ||
- دغدغه‌های مذهبی؛ برخی از خانواده‌های سنی‌مذهب مهاجر تمایلی به تحصیل کودکان خود در مدارس ایران که مواد درسی آن مطابق مذهب شیعی است، ندارند؛ | - دغدغه‌های مذهبی؛ برخی از خانواده‌های سنی‌مذهب مهاجر تمایلی به تحصیل کودکان خود در مدارس ایران که مواد درسی آن مطابق مذهب شیعی است، ندارند؛<ref> [https://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317.html?lang=fa اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاست‌های تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)»، 1395ش، ص72.]</ref> | ||
- بحران هویتی؛ بحران هویتی باعث سردرگمی کودکان شده است؛ زیرا معلوم نیست مدرسه، کودک را برای کدام جامعه تربیت کرده و کودک برای مواجهه با کدام مشکلات آمادگی داشته باشد. | - بحران هویتی؛ بحران هویتی باعث سردرگمی کودکان شده است؛ زیرا معلوم نیست مدرسه، کودک را برای کدام جامعه تربیت کرده و کودک برای مواجهه با کدام مشکلات آمادگی داشته باشد.<ref>[https://payamema.ir/payam/articlerelation/83088 افتخار، «بحران هویتی، مانع تحصیل کودکان مهاجر»، وبسایت پیام ما.]</ref> | ||
===3. چالشهای اقتصادی=== | ===3. چالشهای اقتصادی=== | ||
- وضعیت اقتصادی ضعیف، برخی خانواده‌ها را مجبور می‌سازد که کودکان خود را به‌سوی کسب‌و‌کار سوق دهند و آنها از آموزش باز می‌مانند؛ | - وضعیت اقتصادی ضعیف، برخی خانواده‌ها را مجبور می‌سازد که کودکان خود را به‌سوی کسب‌و‌کار سوق دهند و آنها از آموزش باز می‌مانند؛ | ||
- تنگ‌دستی برخی خانواده‌های دارای چند فرزند، توان ثبتنام کودکان و تأمین هزینۀ آموزش را از آنها می‌گیرد. | - تنگ‌دستی برخی خانواده‌های دارای چند فرزند، توان ثبتنام کودکان و تأمین هزینۀ آموزش را از آنها می‌گیرد.<ref>[https://www.avapress.com/fa/note/253987/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> | ||
===4. چالشهای اجتماعی=== | ===4. چالشهای اجتماعی=== | ||
حاشیه‌نشینی مهاجرین، محدودیت اشتغال در ایران، ناپایداری حضور آنان در ایران، فقدان همبستگی میان نهادهای آموزش و دیگر نهادهای مربوط به مهاجرین، ناامیدی مهاجرین از کشور خود و احساس تبعیض، از جمله چالشهای اجتماعی فراراه آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران است. | حاشیه‌نشینی مهاجرین، محدودیت اشتغال در ایران، ناپایداری حضور آنان در ایران، فقدان همبستگی میان نهادهای آموزش و دیگر نهادهای مربوط به مهاجرین، ناامیدی مهاجرین از کشور خود و احساس تبعیض، از جمله چالشهای اجتماعی فراراه آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران است.<ref> [https://www.avapress.com/fa/note/253987/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> | ||
پیامدهای آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران | پیامدهای آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران | ||
از نظر کارشناسان، آموزش کودکان مهاجر افغانستان در ایران پیامدهایی چون کاهش فقر، فراهم‌سازی زمینۀ صلح و مفاهمه رشد نسل جدید تحصیل‌کردۀ مهاجرین، اثرپذیری فرهنگی، کاهش پدیدۀ کودکان کار و پیامدهای آن و ارائه تصویر مناسب از جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل را به دنبال دارد. | از نظر کارشناسان، آموزش کودکان مهاجر افغانستان در ایران پیامدهایی چون کاهش فقر، فراهم‌سازی زمینۀ صلح و مفاهمه<ref>[http://irdiplomacy.ir/fa/news/2005566/%D8%B1%D9%88%D8%A7%D8%A8%D8%B7-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B2-%D9%85%D9%86%D8%B8%D8%B1-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9 «روابط ایران و افغانستان از منظر آموزش کودکان پناهنده و آواره»، وبسایت دیپلماسی ایران.]</ref> رشد نسل جدید تحصیل‌کردۀ مهاجرین، اثرپذیری فرهنگی، کاهش پدیدۀ کودکان کار و پیامدهای آن و ارائه تصویر مناسب از جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل را به دنبال دارد. | ||
با توجه به حضور پرتعداد مهاجران قانونی و غیر قانونی افغانستانی در ایران و تداوم مهاجرت به ایران، منع کودکان مهاجر از تحصیل موجب شکل‌گیری نسلی کم‌سواد و کم‌مهارت و سرخورده از جامعه ایران خواهد شد. از این‌رو، برخی کارشناسان به‌منظور کاهش چالشهای آموزش کودکان مهاجر، با تأکید بر اجرای کامل فرمان رهبر جمهوری اسلامی ایران، خواهان بازآموزی مدیران و آموزگاران مدارس پذیرندۀ کودکان مهاجر به‌منظور استانداردسازی، تدارکات تشکیل کمیتۀ بررسی روند آموزش کودکان مهاجر، فعال‌سازی ظرفیت‌های فعالان افغانستان چون مدارس خودگردان، عدم جداسازی اجباری و توسعه آموزش مجازی برای کودکان مهاجر بازمانده از آموزش هستند. | با توجه به حضور پرتعداد مهاجران قانونی و غیر قانونی افغانستانی در ایران و تداوم مهاجرت به ایران، منع کودکان مهاجر از تحصیل موجب شکل‌گیری نسلی کم‌سواد و کم‌مهارت و سرخورده از جامعه ایران خواهد شد.<ref>[https://rahbordfarhangi.csr.ir/article_123317.html?lang=fa اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاست‌های تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)»، 1395ش، ص75-78.]</ref> از این‌رو، برخی کارشناسان به‌منظور کاهش چالشهای آموزش کودکان مهاجر، با تأکید بر اجرای کامل فرمان رهبر جمهوری اسلامی ایران، خواهان بازآموزی مدیران و آموزگاران مدارس پذیرندۀ کودکان مهاجر به‌منظور استانداردسازی، تدارکات تشکیل کمیتۀ بررسی روند آموزش کودکان مهاجر، فعال‌سازی ظرفیت‌های فعالان افغانستان چون مدارس خودگردان، عدم جداسازی اجباری و توسعه آموزش مجازی برای کودکان مهاجر بازمانده از آموزش هستند.<ref>[https://www.avapress.com/fa/note/253987/%DA%86%D8%A7%D9%84%D8%B4-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%AA%D8%AD%D8%B5%DB%8C%D9%84-%DA%A9%D9%88%D8%AF%DA%A9%D8%A7%D9%86-%D9%85%D9%87%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%B1%D8%A7%D9%87%DA «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
| خط ۴۷: | خط ۴۷: | ||
* هدفمند نبی‌پور، هدایت‌الله «حقوق اطفال در اسلام و اسناد بین‌المللی»، دوفصل‌نامۀ علمی تخصصی مطالعات حقوق اسلامی، سال ششم، شمارۀ 13، زمستان 1399ش. | * هدفمند نبی‌پور، هدایت‌الله «حقوق اطفال در اسلام و اسناد بین‌المللی»، دوفصل‌نامۀ علمی تخصصی مطالعات حقوق اسلامی، سال ششم، شمارۀ 13، زمستان 1399ش. | ||
* «یک میلیون دانش‌آموز افغانستانی در ایران»، وبسایت سلامت نیوز، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1401ش. | * «یک میلیون دانش‌آموز افغانستانی در ایران»، وبسایت سلامت نیوز، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1401ش. | ||
[[رده: | [[رده:ویکی‌زندگی]] | ||
[[رده:مناسبات اجتماعی]] | [[رده:مناسبات اجتماعی]] | ||
[[رده:افغانستان]] | [[رده:افغانستان]] | ||
نسخهٔ ۳۱ ژوئیهٔ ۲۰۲۳، ساعت ۱۱:۴۲
آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران؛ فرصت‌ها و چالشهای دانش‌آموزان مهاجر افغانستانی در نظام آموزش و پرورش ایران. آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در جمهوری اسلامی ایران، حداقل در چهار دهۀ اخیر به‌عنوان یک مسئله اجتماعی مورد توجه بوده است؛ این پدیده با توجه به وضعیت اسناد اقامتی و تراکم جمعیتی مهاجرین، با دو ایدۀ تهدیدمحور و فرصتمحور رو‌به‌رو بوده است.
تاریخچه
در طول چهار دهه مهاجرت گستردۀ مردم افغانستان به جمهوری اسلامی ایران، آموزش کودکان مهاجر در مدارس ایران با مشکلاتی رو‌به‌رو بوده است.[۱] طبق آمارها در سال تحصیلی 1370-1371ش، تعداد دانش‌آموزان مهاجر افغانستان در مدارس ایران، 121 هزار نفر بوده است.[۲] در سال 1381ش، شورای وزیران تصویب کرد که کودکان مهاجر افغانستانی بدون مدرک اقامتی نیز در مدارس ایران، تحصیل کنند؛ اما در سال 1383ش، شورای هماهنگی اجرایی اتباع خارجی با تصویب دستورالعملی، مانع ثبتنام کودکان مهاجر غیر قانونی در مدارس و مانع ورود دانش‌آموزان قانونی در مراکز پیش‌دانشگاهی، کاردانش، هنرستان‌ها و مدارس شبانه‌روزی شد.[۳] بنابراین تنها دانش‌آموزان دارای مدرک قانونی با پرداخت هزینه حق ورود به مدارس را داشتند.[۴] در این دوره تعداد دانش‌آموزان افغانستانی به 84 هزار کاهش یافت.[۵] با فرمان آیت‌الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی ایران مبنی بر دسترسی تمام کوکان مهاجر افغانستانی به‌آموزش رایگان، این رقم در سال تحصیلی 1398-1399ش، به 503 هزار رسید؛[۶] اما طبق نظر آگاهان این فرمان برای دو سال راه‌گشا بود و بعد از دو سال به‌تدریج موانع جدیدی سر بر آورد.[۷] بعد از قدرت‌گیری گروه طالبان در 1400ش و ورود موج جدید مهاجرین به ایران، آموزش کودکان مهاجر تازه‌وارد قانونی و غیر قانونی با چالشهای فراوانی رو‌به‌رو است.[۸]
مدارس خودگردان
تعدادی زیادی از دانش‌آموزان مهاجر فاقد مدارک اقامتی، با هزینۀ شخصی در مدارس خودگردان مشغول آموزش شده‌اند که در سال 1391ش، در حدود 40 هزار دانش‌آموز گزارش شده است. پس از سقوط حکومت طالبان و روی کار آمدن نظام جدید، محدودیت‌هایی بر این مدارس اعمال شد و در سال 1390ش، این مدارس غیر قانونی اعلام شد.[۹]
هزینۀ آموزش
تا قبل از فرمان رهبر جمهوری اسلامی ایران، دانش‌آموزان مهاجر مکلف به پرداخت هزینه‌های مدارس بودند اما بعد از فرمان، دریافت شهریه از مهاجرین ممنوع شد.[۱۰] بعد از آن، حدود 10% هزینه را کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل و مابقی را دولت جمهوری اسلامی ایران متقبل می‌شود.[۱۱]
فرصت‌های تحصیل کودکان مهاجر افغانستانی در ایران
1. طبق آمار ارائه شدۀ، 95% از ظرفیت حدود 18 هزار کلاس دورۀ ابتدائی مختص کودکان مهاجرین در ایران، توسط کودکان مهاجر افغانستانی پر شده است که زمینه‌ساز افزایش نرخ سواد در جامعۀ افغانستان و تربیت نیروی متخصص در آینده است.[۱۲] 2. پس از تحولات اخیر در افغانستان و ایجاد محدودیت در آموزش دختران، برخی گزارش‌ها حکایت دارد که آمار دانش‌آموزان مهاجر افغانستان در مدارس جمهوری اسلامی ایران به 800 هزار تا یک میلیون نفر رسیده است که یک نوید برای جامعۀ بازمانده از تحصیل افغانستان به‌شمار می‌رود.[۱۳]
چالشهای آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران
1. چالشهای قانونی و اجرایی
به‌نظر کارشناسان، نبود رویۀ مشخص در آموزش کودکان فاقد مدرک و برخوردهای موردی متأثر از انگیزه‌های سیاسی، چالش اصلی آموزش کودکان مهاجر افغانستانی است؛[۱۴] بسیاری از قوانین و آئین‌نامه‌های موجود، به‌صورت سلیقه‌ای تفسیر و اجرا می‌شود.[۱۵] تحصیل دانش‌آموزان خارجی در برخی رشته‌ها، منع قانونی دارد؛[۱۶] گاهی قوانین مهاجرت سبب ابهام و سردرگمی سیستم آموزشی شده است؛[۱۷] گوناگونی مدارک اقامتی، سبب بازماندن تعداد زیادی از کودکان مهاجر از آموزش شده است[۱۸] و کمبود ظرفیت در برخی مناطق، حتی کودکان دارای مدارک اقامتی را سرگردان ساخته است.[۱۹]
2. چالشهای فرهنگی
- کارشناسان معتقدند که افراد زیادی در سطوح بالای تصمیم‌گیری کشور ایران، خواهان جداسازی کودکان مهاجر افغانستانی از کودکان ایرانی در مدارس هستند؛ - مواد آموزشی که فرهنگ هم‌زیستی میان کودکان ایران و مهاجر را تقویت کند وجود ندارد؛ - عدم بازآموزی کادرهای علمی و اجرایی مدارس؛ - در فرهنگ بعضی از گروه‌های قومی مهاجر، به آموزش دختران اهمیت داده نمی‌شود؛[۲۰] - دغدغه‌های مذهبی؛ برخی از خانواده‌های سنی‌مذهب مهاجر تمایلی به تحصیل کودکان خود در مدارس ایران که مواد درسی آن مطابق مذهب شیعی است، ندارند؛[۲۱] - بحران هویتی؛ بحران هویتی باعث سردرگمی کودکان شده است؛ زیرا معلوم نیست مدرسه، کودک را برای کدام جامعه تربیت کرده و کودک برای مواجهه با کدام مشکلات آمادگی داشته باشد.[۲۲]
3. چالشهای اقتصادی
- وضعیت اقتصادی ضعیف، برخی خانواده‌ها را مجبور می‌سازد که کودکان خود را به‌سوی کسب‌و‌کار سوق دهند و آنها از آموزش باز می‌مانند؛ - تنگ‌دستی برخی خانواده‌های دارای چند فرزند، توان ثبتنام کودکان و تأمین هزینۀ آموزش را از آنها می‌گیرد.[۲۳]
4. چالشهای اجتماعی
حاشیه‌نشینی مهاجرین، محدودیت اشتغال در ایران، ناپایداری حضور آنان در ایران، فقدان همبستگی میان نهادهای آموزش و دیگر نهادهای مربوط به مهاجرین، ناامیدی مهاجرین از کشور خود و احساس تبعیض، از جمله چالشهای اجتماعی فراراه آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران است.[۲۴] پیامدهای آموزش کودکان مهاجر افغانستانی در ایران از نظر کارشناسان، آموزش کودکان مهاجر افغانستان در ایران پیامدهایی چون کاهش فقر، فراهم‌سازی زمینۀ صلح و مفاهمه[۲۵] رشد نسل جدید تحصیل‌کردۀ مهاجرین، اثرپذیری فرهنگی، کاهش پدیدۀ کودکان کار و پیامدهای آن و ارائه تصویر مناسب از جمهوری اسلامی ایران در سطح بین‌الملل را به دنبال دارد. با توجه به حضور پرتعداد مهاجران قانونی و غیر قانونی افغانستانی در ایران و تداوم مهاجرت به ایران، منع کودکان مهاجر از تحصیل موجب شکل‌گیری نسلی کم‌سواد و کم‌مهارت و سرخورده از جامعه ایران خواهد شد.[۲۶] از این‌رو، برخی کارشناسان به‌منظور کاهش چالشهای آموزش کودکان مهاجر، با تأکید بر اجرای کامل فرمان رهبر جمهوری اسلامی ایران، خواهان بازآموزی مدیران و آموزگاران مدارس پذیرندۀ کودکان مهاجر به‌منظور استانداردسازی، تدارکات تشکیل کمیتۀ بررسی روند آموزش کودکان مهاجر، فعال‌سازی ظرفیت‌های فعالان افغانستان چون مدارس خودگردان، عدم جداسازی اجباری و توسعه آموزش مجازی برای کودکان مهاجر بازمانده از آموزش هستند.[۲۷]
پانویس
- ↑ احمدینیا، «حق تحصیل کودکان مهاجر افغانستانی ساکن ایران»، وبسایت شهرآرا نیوز.
- ↑ رضوانی و دیگران، «تاریخشفاهی مدارس خودگردان مهاجران افغان در اصفهان»، وبسایت تاریخ شفاهی ایران.
- ↑ بهنیا و محمودیان، «حق آموزش کودکان پناهندۀ افغان در ایران در پرتو نظام حقوق بین‌الملل ناظر بر پناهندگی»، 1401ش، ص330.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.
- ↑ «ممنوعیت پذیرش دانش‌آموزان افغانی در مراکز پیش‌دانشگاهی»، خبرگزاری مهر.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران»، وبسایت شبکۀ شرق.
- ↑ «مهاجران ثبت نام می‌شوند اما مدارس ظرفیت ندارند»، وبسایت روزنامۀ فرهیختگان.
- ↑ رضایی، «ایران از چالشهای ثبتنام دانش‌آموزان مهاجر گزارش میدهد: ابتاع تازه‌وارد پشت درهای کلاس درس»، وبسایت روزنامۀ ایران.
- ↑ رضوانی و دیگران، «تاریخ شفاهی مدارس خودگردان مهاجران افغان در اصفهان»، وبسایت تاریخ شفاهی ایران.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران»، وبسایت شبکۀ شرق.
- ↑ بهنیا و محمودیان، «حق آموزش کودکان پناهندۀ افغان در ایران در پرتو نظام حقوق بین‌الملل ناظر بر پناهندگی»، 1401ش، ص332.
- ↑ «تحصیل 614 هزار دانش‌آموز اتباع در ایران»، وبسایت رزنامۀ اعتماد.
- ↑ «یک میلیون دانش‌آموز افغانستانی در ایران»، وبسایت سلامت نیوز.
- ↑ بهنیا و محمودیان، «حق آموزش کودکان پناهندۀ افغان در ایران در پرتو نظام حقوق بین‌الملل ناظر بر پناهندگی»، 1401ش، ص332-333.
- ↑ جا ماندن کودکان مهاجر از قطار تحصیل»، وبسایت روزنامۀ پیام ما.
- ↑ اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاست‌های تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)»، 1395ش، ص72.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.
- ↑ احمدینیا، «حق تحصیل کودکان مهاجر افغانستانی ساکن ایران»، وبسایت شهرآرا نیوز.
- ↑ «مهاجران ثبت نام می‌شوند اما مدارس ظرفیت ندارند»، وبسایت روزنامۀ فرهیختگان.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.
- ↑ اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاست‌های تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)»، 1395ش، ص72.
- ↑ افتخار، «بحران هویتی، مانع تحصیل کودکان مهاجر»، وبسایت پیام ما.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.
- ↑ «روابط ایران و افغانستان از منظر آموزش کودکان پناهنده و آواره»، وبسایت دیپلماسی ایران.
- ↑ اصفهانی و حسینی، «بررسی تأثیر سیاست‌های تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)»، 1395ش، ص75-78.
- ↑ «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان.
منابع
- اخوان‌فرد و دیگران، «تکلیف بر رعایت حق آموزش در حقوق اسلام و مقررات حقوق بشر»، فصل‌نامۀ علمی و پژوهشی فقه و مبانی حقوق اسلام، سال هشتم، شمارۀ 4، زمستان 1394ش.
- اصفهانی، آرش‌نصیر و حسینی، حسن، «بررسی تأثیر سیاست‌های تحصیل اتباع افغانستانی در ایران (مورد مطالعه شهر تهران)»، فصل‌نامۀ راهبردی اجتماعی فرهنگی، سال پنجم، شمارۀ بیستم، پاییز 1395ش.
- افتخار، نازنین، «بحران هویتی، مانع تحصیل کودکان مهاجر»، وبسایت پیام ما، تاریخ بازدید: 14 تیر 1402ش.
- بهنیا، مسیح و محمودیان، ساناز، «حق آموزش کودکان پناهندۀ افغان در ایران در پرتو نظام حقوق بین‌الملل ناظر بر پناهندگی»، مجلۀ حقوق بین‌المللی، شمارۀ 66، بهار و تابستان 1401ش.
- «تحصیل 614 هزار دانش‌آموز اتباع در ایران»، وبسایت اعتماد، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1402ش.
- «جا ماندن کودکان مهاجر از قطار تحصیل»، وبسایت روزنامۀ پیام ما، تاریخ بازدید: 14تیر1402ش.
- «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران»، وبسایت شبکۀ شرق، تاریخ درج مطلب: 23 شهریور 1401ش.
- «چالشهای تحصیل کودکان مهاجر در ایران و راهکارهای موجود»، خبرگزاری صدای افغان، تاریخ درج مطلب: 18 خرداد 1401ش.
- رضوانی، مرتضی و دیگران، «تاریخ شفاهی مدارس خودگردان مهاجران افغان در اصفهان»، وبسایت تاریخ شفاهی ایران، تاریخ بازدید: 6 تیر 1402ش.
- «روابط ایران و افغانستان از منظر آموزش کودکان پناهنده و آواره»، وبسایت دیپلماسی ایران، تاریخ درج مطلب: 9 شهریور 1400ش.
- صادقی، حمیدرضا، «آموزش چیست و چه تغییری در باور نسبت به‌آموزش باید ایجاد شود؟»، وبسایت آموزش فکرمحور، تاریخ درج مطلب: 1 می 2017م.
- «مهاجران ثبتنام می‌شوند اما مدارس ظرفیت ندارند»، وبسایت روزنامۀ فرهیختگان، تاریخ درج مطلب: 8 شهریور 1401ش.
- «ممنوعیت پذیرش دانش‌آموزان افغانی در مراکز پیش‌دانشگاهی»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 21 مهر 1382ش.
- هدفمند نبی‌پور، هدایت‌الله «حقوق اطفال در اسلام و اسناد بین‌المللی»، دوفصل‌نامۀ علمی تخصصی مطالعات حقوق اسلامی، سال ششم، شمارۀ 13، زمستان 1399ش.
- «یک میلیون دانش‌آموز افغانستانی در ایران»، وبسایت سلامت نیوز، تاریخ درج مطلب: 11 بهمن 1401ش.