تفکیک جنسیتی در اسلام: تفاوت میان نسخه‌ها

انسان‌ها در طول تاریخ، تفکیک جنسیتی را به‌طور معمول در فعالیت‌های اجتماعی زنان و مردان اعمال می‌کردند. حتی در جوامع بدوی، زنان در محیط خانه و مزرعه به کوزه‌گری، بافندگی، تهیة پوشاک، جمع‌آوری گیاهان خوراکی، عسل، قارچ و غلات مشغول بودند. در مقابل وظایفی چون شکار، صید ماهی، تهیۀ غذا و دفاع از قبیله و خانواده به عهدة مردان بود.<ref>علویون، «کار زنان در حقوق ایران و حقوق بین المللی کار»،  1381ش، ص13.</ref> در دورۀ فئودالی در اروپا، سکونت‌گاه زنان کارگر از مردان جدا بود و در کارگاه‌ها نیز هیچ راهی برای اختلاط مرد با زن وجود نداشت. با پیشرفت صنعت در قرن نوزدهم میلادی، فعالیت زنان به کارخانه‌ها و اداره‌ها منتقل شد اختلاط زنان و مردان در محیط‌های کار و آموزش و فضاهای عمومی بیشتر شد.<ref>خانی، جنسیت و توسعه، 1385ش، ص10.</ref> زنان در جامعۀ عرب قبل از اسلام توجه‌اندکی به تفکیک جنسیتی و هنجارهای آن در پوشش و روابط اجتماعی داشتند، <ref>جمشیدی، تاریخچه حجاب در اسلام، 1384ش، ص134-158.</ref> بدون حجاب در جامعه ظاهر می‌شدند و گاهی خانه خدا را برهنه، طواف می‌کردند.<ref>جاحظ، رسائل، 1411ق، ج2، ص150.</ref>

در آیات قرآن برای حضور اجتماعی زنان و معاشرت آنها با مردان، هنجارهای ارتباطی با هدف پیشگیری از فساد و فتنه، مشخص شده است؛ <ref> سورۀ احزاب، آیات32، 53، 59. سورۀ قصص، آیۀ 23. سورۀ نور، آیۀ31.</ref> اما ارتباط سالم زن و مرد، پذیرفته شده است، مانند گفت‌وگوی زکریّا با مریم، <ref>سورۀ آل‌عمران، آیۀ 37.</ref> گفت‌وگوی سلیمان با ملکه سبا، <ref>سورۀ نمل، آیۀ 44.</ref> گفت‌وگوی موسی با دختران شعیب، <ref>سورۀ قصص، آیات 23-25.</ref> گفت‌وگوی خواهر موسی با ماموران فرعون<ref>سورۀ طه، آیۀ 40.</ref> و گفت‌وگوی مردم با مریم.<ref>سورۀ مریم آیۀ 27-29.</ref> آموزه‌های روایی نیز بیانگر آن است که زنان و مردان می‌توانند با حفظ دستورات شریعت در یک محیط قرار بگیرند و با همدیگر ارتباط کلامی داشته باشند، مانند گفت‌وگوی سلمان فارسی با فاطمه زهرا<ref>مجلسی، بحار الانوار، 1403ق، ج43، ص72.</ref> و یا کمک سلمان به فاطمه در کارهای خانه.<ref>طبری، دلائل الامامة، 1413ق، ص14.</ref> امام صادق نیز تعامل زن و مرد را در چارچوب احکام شریعت، تایید کرده است.<ref>طبری، دلائل الامامة، 1413ش، ص14.</ref> دسته‌ای از روایات نیز مردان و زنان را از همسخن‌شدن بیهوده نهی کرده است.<ref>نوری طبرسی، مستدرک‌الوسائل، بی‌تا، ج14، ص272.</ref> در سیرۀ پیامبر و اهل‌بیت، تفکیک جنسیتی مانع حضور و فعالیت اجتماعی دانسته نمی‌شود؛ از جمله در دورۀ پیامبر، برخی زنان به‌همراه مردان در میدان جنگ حاضر شده و به فعالیت‌هایی مانند پختن ﻏﺬا، مداوای ﻣﺠﺮوﺣﺎن، مراقبت از ﺑﯿﻤﺎران، <ref>اﻟﻨﯿﺴﺎﺑﻮری، المسند الصحیح، ﺑﯽﺗﺎ، ج3، ص7441.</ref> انتقال پیکر شهیدان<ref>ﻃﺒﺮی، ﺗﺎرﯾﺦ اﻟﻄﺒﺮی، 1378ش، ج3، ص66- 76.</ref> و حتی جنگیدن با دشمن می‌پرداختند.<ref>مجلسی، بحار الانوار، 1403ق، ج2، ص45.</ref> همچنین برخی زنان مسلمان با فعالیت فرهنگی و سرودن شعر به تقویت جایگاه اجتماعی مسلمانان در دورۀ پیامبر پرداخته‌اند.<ref>آﯾﺘﯽ، ﭼﮑﯿﺪه ﺗﺎرﯾﺦ ﭘﯿﺎﻣﺒﺮاﺳﻼم، 1378ش، ص49.</ref> برخی زنان، راوی احادیث پیامبر هستند<ref>ﺟﻮادی آﻣﻠﯽ، زن در آیینه جمال، 1382ش، ص713.</ref> و برخی همچون خدیجه، همسر پیامبر، از فعالان اقتصادی و از ﺗﺎﺟﺮان ﺳﺮﺷﻨﺎس روزگار خود بود.<ref>رﻓﯿﻌﯽ، وﯾﮋﮔﯽﻫﺎی ﺣﻀﺮت ﺧﺪﯾﺠﻪ، 1397ش، ص611.</ref>

برخی، تفکیک جنسیتی را اصل اولی در روابط زن و مرد می‌دانند و اختلاط را فقط در صورت اضطرار یا ضرورت می‌پذیرند. اکثر سلفی‌ها با تبعیت از‌اندیشه‌های ابن‌تیمیه هرگونه حضور و فعالیت اجتماعی زن را که به اختلاط با مردان بنیجامد حرام می‌دانند؛ از جمله وهابی‌ها<ref>عثیمین، فتاوی نور علی الدرب، بی‌تا، ج2، ص24.</ref>و گروه طالبان که به زنان اجازه تحصیل در مدارس و دانشگاه‌ها، حضور در مکان‌های عمومی و اشتغال در ادارات و کارخانه‌ها نمی‌دهد. در مقابل این دیدگاه، لیبرالیست‌ها که به‌دنبال برابری و آزادی مطلق هستند تفکیک جنسیتی را منافی آزادی و برابری می‌دانند.<ref>[https://www.tabnak.ir/fa/news/198856/%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D9%88%D8%B2%DB%8C%D8%A7%D9%86%D8%AA%D9%81%DA%A9%DB%8C%DA%A9%E2%80%8C%D8%AC%D9%86%D8%B3%DB%8C%D8%AA%DB%8C%E2%80%8C%D8%AA%D9%88%D9%87%DB%8C%D9%86%E2%80%8C%D8%A8%D9%87%E2%80%8C%D8%AC%D8%A7%D9%85%D8%B9%D9%87%E2%80%8C%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C%E2%80%8C%D8%A7%D8%B3%D8%AA کاتوزیان، «تفکیک جنسیتی، توهین به جامعه دانشگاهی» وب‌سایت تابناک.]</ref> دیدگاه سوم با اصالت دادن به عفاف و حیا، روابط سالم و بدون آسیب زن و مرد را پیگیری می‌کند. بسیار از‌اندیشمندان مسلمان با تکیه بر آموزه‌های اسلام به اختلاط و حضور زن در جامعه اگر به رابطۀ نامشروع نینجامد و موجب تضییع حقوق خانواده نشود، مهر تایید زده‌اند.<ref> غزالی، اسلام پاسخ می‌دهد، 1392ش، ص575. قرضاوی، فقه سیاسی، 1379ش، ص165.</ref> امام خمینی، بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران، نه‌تنها مشارکت فعال زنان در عرصه‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی نظامی را تایید کرده است، بلکه آمادگی نظامی زنان را برای دفاع از اسلام، واجب می‌داند.<ref>خمینی، صحیفه ‌نور، 1371ش، ج7، ص340.</ref> وی حتی با ایجاد فاصلۀ ‌فیزیکی میان دختران و پسران در دانشگاه مخالفت کرد.<ref> [https://www.etemadonline.com/%D8%A8%D8%AE%D8%B4-%D8%B3%DB%8C%D8%A7%D8%B3%DB%8C-9/610967-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%BE%D8%B1%D8%AF%D9%87-%DA%A9%D8%B4%DB%8C-%D8%AF%DB%8C%D9%88%D8%A7%D8%B1%DA%A9%D8%B4%DB%8C-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D8%AA%D9%87%D8%B1%D8%A7%D9%86 «دستور شبانه و فوری امام خمینی برای برچیدن پرده‌کشی میان دانشجویان دختر و پسر»،  وب‌سایت اعتماد.]</ref>

*طبری، محمّد بن‌ جریر، دلائل الامامة، تحقیق قسم الدراسات‌ الاسلامیه، قم، مؤسسه بعثت، 1413ق.

*عثیمین، محمد صالح، فتاوی نور علی الدرب، در نرم‌افزار مکتبة الشاملة، تاریخ بازدید: 3 شهریور 1403ش.