←مفهوم‌شناسی
علی بیرانوند (بحث | مشارکتها) (صفحه‌ای تازه حاوی «'''<big>ذکر؛</big>''' یادکردن زبانی، قلبی و عملی خداوند. ذکر از جمله رفتارهای عبادی رایج در سبک زندگی اسلامی است. انواع ذکر زبانی، قلبی و عملی با لحاظ شرایط و آداب آن موجب آرامش روانی و امنیت اجتماعی می‌شود. همچنین اگر ذکر با اخلاص همراه نباشد، پیامد...» ایجاد کرد) |
مهدی مهدوی (بحث | مشارکتها) |
||
| خط ۵: | خط ۵: | ||
==مفهوم‌شناسی== | ==مفهوم‌شناسی== | ||
ذکر در فرهنگ مسلمانان به‌معنای یادکردن زبانی و قلبی خداوند با تکبیر (الله اکبر)، تحمید (الحمد لله)، تحلیل (لا اله الا الله) و حوقله (لا حول و لا قوة الا بالله) است.<ref>. ربانی، «خرافه به‌دور از ساحت دین»، 1388ش، ج152، ص5.</ref> در قرآن واژه ذکر برای معانی مختلفی مانند یادکردن با زبان<ref>. سورۀ بقره، آیۀ 200.</ref> و قلب، <ref>. سورۀ آل‌عمران، آیۀ 135.</ref> حفظ‌کردن، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 63.</ref> طاعت و پاداش، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 152.</ref> نمازهای پنجگانه، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 239.</ref> موعظه، <ref>. سورۀ ذاریات، آیۀ 55.</ref> بیان، <ref>. سورۀ اعراف، آیۀ 69.</ref> تعریف‌کردن، <ref>. سورۀ یوسف، آیۀ 42.</ref> قرآن، <ref>. سورۀ طه، آیۀ 124.</ref> تورات، <ref>. سورۀ نحل، آیۀ 43.</ref> خبر، <ref>. سورۀ کهف، آیۀ 83.</ref> شرف، <ref>. سورۀ زخرف، آیۀ 44.</ref> مسخره‌کردن، <ref>. سورۀ انبیاء، آیۀ 36.</ref> لوح محفوظ، <ref>. سورۀ انبیاء، آیۀ 105.</ref> ثناگویی، <ref>. سورۀ احزاب، آیۀ 21.</ref> وحی، <ref>. سورۀ صافات، آیۀ 3.</ref>رسول، <ref>. سورۀ طلاق، آیۀ 10-11.</ref> نمازجمعه<ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 9.</ref> و نماز<ref>. سورۀ عنکبوت، آیۀ 45.</ref> به‌کار رفته است. ذکر با دعا متفاوت است. دعا به‌معنای درخواست و طلب است، مانند صلوات که از بهترین دعاها به شمار می‌رود؛ اما ذکر درخواست ندارد، مانند آیات قرآن که از برترین اذکار محسوب می‌شود.<ref>. «معانی و اهمیت «دعا»، «ذکر» و «ورد»»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.</ref> در آموزه‌های دینی به سه گونه از ذکر شامل ذکر زبانی، قلبی و عملی، اشاره شده است که از میان آنها، ذکر عملی از نظر ارزش و اثرگذاری، مرتبۀ بالاتری دارد.<ref>. ایرجی، «ذکر چیست و ذاکر کیست»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی.</ref> | ذکر در فرهنگ مسلمانان به‌معنای یادکردن زبانی و قلبی خداوند با تکبیر (الله اکبر)، تحمید (الحمد لله)، تحلیل (لا اله الا الله) و حوقله (لا حول و لا قوة الا بالله) است.<ref>. ربانی، «خرافه به‌دور از ساحت دین»، 1388ش، ج152، ص5.</ref> در قرآن واژه ذکر برای معانی مختلفی مانند یادکردن با زبان<ref>. سورۀ بقره، آیۀ 200.</ref> و قلب، <ref>. سورۀ آل‌عمران، آیۀ 135.</ref> حفظ‌کردن، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 63.</ref> طاعت و پاداش، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 152.</ref> نمازهای پنجگانه، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 239.</ref> موعظه، <ref>. سورۀ ذاریات، آیۀ 55.</ref> بیان، <ref>. سورۀ اعراف، آیۀ 69.</ref> تعریف‌کردن، <ref>. سورۀ یوسف، آیۀ 42.</ref> قرآن، <ref>. سورۀ طه، آیۀ 124.</ref> تورات، <ref>. سورۀ نحل، آیۀ 43.</ref> خبر، <ref>. سورۀ کهف، آیۀ 83.</ref> شرف، <ref>. سورۀ زخرف، آیۀ 44.</ref> مسخره‌کردن، <ref>. سورۀ انبیاء، آیۀ 36.</ref> لوح محفوظ، <ref>. سورۀ انبیاء، آیۀ 105.</ref> ثناگویی، <ref>. سورۀ احزاب، آیۀ 21.</ref> وحی، <ref>. سورۀ صافات، آیۀ 3.</ref>رسول، <ref>. سورۀ طلاق، آیۀ 10-11.</ref> نمازجمعه<ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 9.</ref> و نماز<ref>. سورۀ عنکبوت، آیۀ 45.</ref> به‌کار رفته است. ذکر با دعا متفاوت است. دعا به‌معنای درخواست و طلب است، مانند صلوات که از بهترین دعاها به شمار می‌رود؛ اما ذکر درخواست ندارد، مانند آیات قرآن که از برترین اذکار محسوب می‌شود.<ref>[http://pmbo.ir/%D9%85%D8%B9%D8%A7%D9%86%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%C2%AB%D8%AF%D8%B9%D8%A7%C2%BB%D8%8C-%C2%AB%D8%B0%DA%A9%D8%B1%C2%BB-%D9%88-%C2%AB%D9%88%D8%B1%D8%AF%C2%BB__a-442.aspx «معانی و اهمیت «دعا»، «ذکر» و «ورد»»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی.]</ref> در آموزه‌های دینی به سه گونه از ذکر شامل ذکر زبانی، قلبی و عملی، اشاره شده است که از میان آنها، ذکر عملی از نظر ارزش و اثرگذاری، مرتبۀ بالاتری دارد.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/45487/%D8%B0%DA%A9%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1-%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA- ایرجی، «ذکر چیست و ذاکر کیست»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی.]</ref> | ||
==پیشینۀ ذکر== | ==پیشینۀ ذکر== | ||
در نظام آفرینش، خداوند همواره به شیوه‌های مختلف یاد شده است؛ از منظر آموزه‌های اسلام، تمام مخلوقات در یاد خدا به‌سر می‌برند، که از میان آنها در متون دینی به ذکر خدا از سوی فرشتگان و انسان‌ها و نقش و پیامد آن در سبک زندگی، توجه بیشتری شده است؛ <ref>. «ذکر عام»، وب‌سایت آیین رحمت.</ref> به‌عنوان مثال پس از رانده‌شدن آدم از بهشت، اذکاری توسط جبرئیل برای رفع غم و وسوسه به او آموخته شد.<ref>. «راههای مبارزه با غم»، وب‌سایت منتظران منجی.</ref> در کتاب عهد عتیق، ذکرهای حضرت داوود دلالت بر اهمیت یاد خدا در آیین یهود دارد. در انجیل نیز مسیحیان به ذکر و یاد خدا سفارش شده‌اند.<ref>. «ذاکر خودش می‌شود ذکر»، | در نظام آفرینش، خداوند همواره به شیوه‌های مختلف یاد شده است؛ از منظر آموزه‌های اسلام، تمام مخلوقات در یاد خدا به‌سر می‌برند، که از میان آنها در متون دینی به ذکر خدا از سوی فرشتگان و انسان‌ها و نقش و پیامد آن در سبک زندگی، توجه بیشتری شده است؛ <ref>[https://makarem.ir/maaref/fa/tag/index/111187/%D8%B0%DA%A9%D8%B1-%D8%B9%D8%A7%D9%85 «ذکر عام»، وب‌سایت آیین رحمت.]</ref> به‌عنوان مثال پس از رانده‌شدن آدم از بهشت، اذکاری توسط جبرئیل برای رفع غم و وسوسه به او آموخته شد.<ref>[https://old.montazeranmonji.ir/content/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA-%D8%A2%D8%AF%D9%85-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B1%D9%81%D8%B9-%D8%BA%D9%85-%D9%88-%D9%88%D8%B3%D9%88%D8%B3%D9%87-%D8%A8%D9%87-%D8%B0%DA%A9%D8%B1-%C2%AB%D9%84%D8%A7-%D8%AD%D9%88%D9%84-%D9%88%D9%84%D8%A7-%D9%82%D9%88%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D8%A7-%D8%A8%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%C2%BB-%D9%85%D8%AA%D9%88%D8%B3%D9%84-%D8%B4%D8%AF «راههای مبارزه با غم»، وب‌سایت منتظران منجی.]</ref> در کتاب عهد عتیق، ذکرهای حضرت داوود دلالت بر اهمیت یاد خدا در آیین یهود دارد. در انجیل نیز مسیحیان به ذکر و یاد خدا سفارش شده‌اند.<ref>[https://hawzah.net/fa/Magazine/View/6023/6737/80397/%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1_%D8%AE%D9%88%D8%AF%D8%B4_%D9%85%DB%8C_%D8%B4%D9%88%D8%AF_%D8%B0%DA%A9%D8%B1 «ذاکر خودش می‌شود ذکر»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.]</ref> | ||
==جایگاه ذکر در اسلام== | ==جایگاه ذکر در اسلام== | ||
ذکر از عبادت‌های رایج در فرهنگ مسلمانان است.<ref>. سورۀ احزاب، آیۀ 41.</ref> در قرآن کریم همۀ انسان‌ها به گفتن ذکر، سفارش شده‌اند.<ref>. سورۀ ابراهیم، آیۀ 52.</ref> یاد خدا موجب هدایت انسان و تقویت ایمان در او می‌شود<ref>. سورۀ فاطر، آیۀ 37.</ref> و پاسخ به نیاز فطری انسان برای دستیابی به حقیقت و رهایی از عیب و نقص است.<ref>. ایرجی، «ذکر چیست و ذاکر کیست»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی.</ref> ذکر خداوند در روایات، بهترین و پاکیزه‌ترین عبادات نزد خداوند، <ref>. مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج93، ص163.</ref> برترین لذت نزد دوستداران خداوند و از جمله ویژگی‌های مؤمنان معرفی شده است.<ref>. محمدی ری‌شهری، میزان‌الحکمة، 1362ش، ج4، ص218.</ref> براساس آیات قرآن، از لحاظ یاد خدا به چهار گروه تقسیم می‌شوند: | ذکر از عبادت‌های رایج در فرهنگ مسلمانان است.<ref>. سورۀ احزاب، آیۀ 41.</ref> در قرآن کریم همۀ انسان‌ها به گفتن ذکر، سفارش شده‌اند.<ref>. سورۀ ابراهیم، آیۀ 52.</ref> یاد خدا موجب هدایت انسان و تقویت ایمان در او می‌شود<ref>. سورۀ فاطر، آیۀ 37.</ref> و پاسخ به نیاز فطری انسان برای دستیابی به حقیقت و رهایی از عیب و نقص است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/45487/%D8%B0%DA%A9%D8%B1-%DA%86%DB%8C%D8%B3%D8%AA-%D9%88-%D8%B0%D8%A7%DA%A9%D8%B1-%DA%A9%DB%8C%D8%B3%D8%AA- ایرجی، «ذکر چیست و ذاکر کیست»، وب‌سایت پرتال جامع علوم انسانی.]</ref> ذکر خداوند در روایات، بهترین و پاکیزه‌ترین عبادات نزد خداوند، <ref>[https://lib.eshia.ir/11008/93/163/%D8%A7%D9%90%D8%B9%D9%92%D9%84%D9%8E%D9%85%D9%8F%D9%88%D8%A7_%D8%A7%D9%8E%D9%86%D9%91%D9%8E_%D8%AE%D9%8E%D9%8A%D9%92%D8%B1%D9%8E_%D8%A7%D9%8E%D8%B9%D9%92%D9%85%D8%A7%D9%84%D9%90%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%92_%D8%B9%D9%90%D9%86%D9%92%D8%AF%D9%8E_%D9%85%D9%8E%D9%84%D9%8A%D9%83%D9%90%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%92 مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج93، ص163.]</ref> برترین لذت نزد دوستداران خداوند و از جمله ویژگی‌های مؤمنان معرفی شده است.<ref>[https://lib.eshia.ir/27307/4/218/%D8%B0%D9%90%D9%83%D9%92%D8%B1%D9%8F_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87%D9%90_%D8%B3%D9%8E%D8%AC%D9%90%D9%8A%D9%91%D9%8E%D8%A9%D9%8F_%D9%83%D9%8F%D9%84%D9%91%D9%90_%D9%85%D9%8F%D8%AD%D9%92%D8%B3%D9%90%D9%86%D9%8D_%D9%88%D9%8E_%D8%B4%D9%8A%D9%85%D9%8E%D8%A9%D9%8F_%D9%83%D9%8F%D9%84%D9%91%D9%90_%D9%85%D9%8F%D8%A4%D9%92%D9%85%D9%90%D9%86%D9%8D محمدی ری‌شهری، میزان‌الحکمة، 1362ش، ج4، ص218.]</ref> براساس آیات قرآن، از لحاظ یاد خدا به چهار گروه تقسیم می‌شوند: | ||
1. خردمندان؛ در همه حال به یاد خداوند هستند.<ref>. سورۀ آل‌عمران، آیۀ 191.</ref> | 1. خردمندان؛ در همه حال به یاد خداوند هستند.<ref>. سورۀ آل‌عمران، آیۀ 191.</ref> | ||
2. مؤمنان حقیقی؛ هنگام یاد خدا بدون تکبر به سجده می‌افتند و تسبیح خدا می‌گویند.<ref>. سورۀ انفال، آیۀ 2.</ref> | 2. مؤمنان حقیقی؛ هنگام یاد خدا بدون تکبر به سجده می‌افتند و تسبیح خدا می‌گویند.<ref>. سورۀ انفال، آیۀ 2.</ref> | ||
3. منافقان و ریاکاران؛ خدا را کم یاد می‌کنند.<ref>. سورۀ نساء، آیۀ 142.</ref> | 3. منافقان و ریاکاران؛ خدا را کم یاد می‌کنند.<ref>. سورۀ نساء، آیۀ 142.</ref> | ||
4. کافران؛ خدا را یاد نمی‌کنند؛ چشم و گوش آنها بسته است و یادآوری از سوی دیگران به نفرت آنها از خدا می‌افزاید.<ref>. سورۀ کهف، آیۀ 101.</ref> | 4. کافران؛ خدا را یاد نمی‌کنند؛ چشم و گوش آنها بسته است و یادآوری از سوی دیگران به نفرت آنها از خدا می‌افزاید.<ref>. سورۀ کهف، آیۀ 101.</ref> | ||
==جایگاه ذکر در سبک زندگی مؤمنانه== | ==جایگاه ذکر در سبک زندگی مؤمنانه== | ||
از جمله نشانه‌های دینداری ملتزم‌بودن افراد به ذکر است. در سبک زندگی اسلامی، یاد خدا با رفتارها روزمره افراد آمیخته می‌شود. ذکر به‌عنوان عبادت و رفتار آیینی از نظر محتوا، اجرا و کارکردهای فردی و اجتماعی نقش بسزایی در دوری انسان از وسوسه‌های شیطان، سلامتی روان و کامیابی در زندگی دارد.<ref>. خانی، «آیین‌های ذکر در روایات اسلامی و کارکرد اجتماعی آنها»، 1392ش، ص71.</ref> | از جمله نشانه‌های دینداری ملتزم‌بودن افراد به ذکر است. در سبک زندگی اسلامی، یاد خدا با رفتارها روزمره افراد آمیخته می‌شود. ذکر به‌عنوان عبادت و رفتار آیینی از نظر محتوا، اجرا و کارکردهای فردی و اجتماعی نقش بسزایی در دوری انسان از وسوسه‌های شیطان، سلامتی روان و کامیابی در زندگی دارد.<ref>[https://journals.iau.ir/article_516921.html خانی، «آیین‌های ذکر در روایات اسلامی و کارکرد اجتماعی آنها»، 1392ش، ص71.]</ref> | ||
==شرایط و آداب ذکر== | ==شرایط و آداب ذکر== | ||
در آموزه‌های دینی برای دریافت اثرات ذکر به رعایت شرایط و آدابی سفارش شده است، از جمله خلوت، آرامش، حضور قلب، اخلاص، <ref>. مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج75، ص39.</ref> استقامت در ذکر، <ref>. ناصری، «مقدمات و شرایط ذکر»، وب‌سایت بنیاد علمی فرهنگی‌هاد.</ref> طهارت، <ref>. سورۀ مائده، آیۀ 6.</ref> خشوع، <ref>. سورۀ حدید، آیۀ 16.</ref> نشاط، <ref>. محمدی ری‌شهری، کنز الدعا، 1434ق، ج3، ص440.</ref> فراغت<ref>. ناصری، «مقدمات و شرایط ذکر»، وب‌سایت بنیاد علمی فرهنگی‌هاد.</ref> و پرهیز از گناه.<ref>. محمدی ری‌شهری، نهج الذکر، 1387ش، ج1، ص158.</ref> | در آموزه‌های دینی برای دریافت اثرات ذکر به رعایت شرایط و آدابی سفارش شده است، از جمله خلوت، آرامش، حضور قلب، اخلاص،<ref>[https://lib.eshia.ir/71860/75/39/%D8%AA%D9%8E%D8%AD%D9%8A%D9%8E%D9%88%D8%A7_%D8%A8%D9%90%D9%87%D9%90_%D8%A3%D9%81%D8%B6%D9%8E%D9%84%D9%8E_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%8E%D9%8A%D8%A7%D8%A9%D9%90_%D9%88%D8%AA%D9%8E%D8%B3%D9%84%D9%8F%D9%83%D9%88%D8%A7_%D8%A8%D9%90%D9%87%D9%90_%D8%B7%D9%8E%D8%B1%D9%8A%D9%82%D9%8E_%D8%A7%D9%84%D9%86%D9%91%D9%8E%D8%AC%D8%A7%D8%A9%D9%90 مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج75، ص39.]</ref> استقامت در ذکر، <ref>[https://bonyadhad.ir/12257/ ناصری، «مقدمات و شرایط ذکر»، وب‌سایت بنیاد علمی فرهنگی‌هاد.]</ref> طهارت، <ref>. سورۀ مائده، آیۀ 6.</ref> خشوع، <ref>. سورۀ حدید، آیۀ 16.</ref> نشاط، <ref>[https://lib.eshia.ir/11695/3/440/%D9%86%D9%8E%D8%B4%D8%A7%D8%B7%D8%A7_%D9%84%D9%90%D8%B0%D9%90%D9%83%D8%B1%D9%90%D9%83%D9%8E_%D9%85%D9%8E%D8%A7_%D8%A7%D8%B3%D8%AA%D9%8E%D8%B9%D9%85%D9%8E%D8%B1%D8%AA%D9%8E%D9%86%D9%8A_%D9%81%D9%8A_%D8%A3%D8%B1%D8%B6%D9%90%D9%83%D9%8E محمدی ری‌شهری، کنز الدعا، 1434ق، ج3، ص440.]</ref> فراغت<ref>[https://bonyadhad.ir/12257/ ناصری، «مقدمات و شرایط ذکر»، وب‌سایت بنیاد علمی فرهنگی‌هاد.]</ref> و پرهیز از گناه.<ref>[https://lib.eshia.ir/27360/1/158/%D9%84%D8%A7_%D9%8A%D9%8E%D9%82%D8%A8%D9%8E%D9%84%D9%8F_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87_%D9%8F_%D8%B0%D9%90%D9%83%D8%B1%D9%8E%D9%87%D9%8F_%D8%A5%D9%84%D9%91%D8%A7_%D9%85%D9%90%D9%85%D9%91%D9%8E%D9%86%D9%90_%D8%A7%D8%AA%D9%91%D9%8E%D9%82%D9%89_%D9%88%D8%B7%D9%8E%D9%87%D9%91%D9%8E%D8%B1%D9%8E_%D9%82%D9%8E%D9%84%D8%A8%D9%8E%D9%87%D9%8F محمدی ری‌شهری، نهج الذکر، 1387ش، ج1، ص158.]</ref> | ||
==بهترین اوقات ذکر== | ==بهترین اوقات ذکر== | ||
در سبک زندگی مؤمنانه برخی اوقات برای ذکر و یاد خدا به‌دلیل اثربخشی بیشتر، مورد تاکید واقع شده است، مانند بامدادان و شامگاهان، <ref>. سورۀ کهف، آیۀ 28.</ref> یکم تا سیزدهم ماه ذی‌الحجه، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 203.</ref> روز جمعه، <ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 9.</ref> ماه رمضان، <ref>. محمدی ری‌شهری، گزیده حکمت‌نامۀ پیامبر اعظم، 1385ش، ج1، ص719.</ref> هنگام جنگ، <ref>. سورۀ انفال، آیۀ 45.</ref> در شروع هر کار، تقسیم هر چیزی و داوری‌کردن، <ref>. محمدی ری‌شهری، دانشنامۀ امیرالمؤمنین بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ، 1382ش، ج13، ص268.</ref> هنگام رعد و برق، زمان غافل‌بودن مردم، در تنهایی، در شروع سخن‌گفتن، هنگام خوردن، هنگام خواب، هنگام برخاستن، در مسجد، مکه، خانه، بازار، سفر و با هر کسی که یاد خدا می‌کند.<ref>. محمدی ری‌شهری، نهج الذکر، 1387ش، ج1، ص171-211.</ref> | در سبک زندگی مؤمنانه برخی اوقات برای ذکر و یاد خدا به‌دلیل اثربخشی بیشتر، مورد تاکید واقع شده است، مانند بامدادان و شامگاهان، <ref>. سورۀ کهف، آیۀ 28.</ref> یکم تا سیزدهم ماه ذی‌الحجه، <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 203.</ref> روز جمعه، <ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 9.</ref> ماه رمضان، <ref>[https://lib.eshia.ir/27281/1/719/%D8%B0%D8%A7%D9%83%D9%90%D8%B1%D9%8F_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87_%D9%90_%D9%81%D9%8A_%D8%B1%D9%8E%D9%85%D9%8E%D8%B6%D8%A7%D9%86%D9%8E_%D9%85%D9%8E%D8%BA%D9%81%D9%88%D8%B1%D9%8C_%D9%84%D9%8E%D9%87%D9%8F محمدی ری‌شهری، گزیده حکمت‌نامۀ پیامبر اعظم، 1385ش، ج1، ص719.]</ref> هنگام جنگ، <ref>. سورۀ انفال، آیۀ 45.</ref> در شروع هر کار، تقسیم هر چیزی و داوری‌کردن، <ref>[https://lib.eshia.ir/27250/13/268/%D8%A7%D9%8F%D8%B0%D9%83%D9%8F%D8%B1%D9%90_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87_%D9%8E_%D8%B9%D9%90%D9%86%D8%AF%D9%8E_%D9%87%D9%8E%D9%85%D9%91%D9%90%D9%83%D9%8E_%D8%A5%D8%B0%D8%A7_%D9%87%D9%8E%D9%85%D9%8E%D9%85%D8%AA%D9%8E محمدی ری‌شهری، دانشنامۀ امیرالمؤمنین بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ، 1382ش، ج13، ص268.]</ref> هنگام رعد و برق، زمان غافل‌بودن مردم، در تنهایی، در شروع سخن‌گفتن، هنگام خوردن، هنگام خواب، هنگام برخاستن، در مسجد، مکه، خانه، بازار، سفر و با هر کسی که یاد خدا می‌کند.<ref>[https://lib.eshia.ir/27360/1/171 محمدی ری‌شهری، نهج الذکر، 1387ش، ج1، ص171-211.]</ref> | ||
==مواضع ذکر== | ==مواضع ذکر== | ||
یکی از ویژگی‌های تربیتی ذکر، ایجاد حرکت و پویایی در انسان است. یاد خد ا در سبک زندگی مؤمنانه به‌ویژه در موقعیت‌های حساس مورد تاکید قرار گرفته است، مانند زمان رویارویی با دشمن (دشمن درونی مانند نفس اماره و دشمن بیرونی مثل شیطان)، هنگام غم و‌اندوه، هنگام داوری و تقسیم، هنگام خشم، <ref>. مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج110، ص384.</ref> هنگام شادی، هنگام تنهایی، هنگام ورود به بازار (بازار به‌دلیل مشغولیت‌های آن ممکن است انسان را به غفلت‌اندازد). | یکی از ویژگی‌های تربیتی ذکر، ایجاد حرکت و پویایی در انسان است. یاد خد ا در سبک زندگی مؤمنانه به‌ویژه در موقعیت‌های حساس مورد تاکید قرار گرفته است، مانند زمان رویارویی با دشمن (دشمن درونی مانند نفس اماره و دشمن بیرونی مثل شیطان)، هنگام غم و‌اندوه، هنگام داوری و تقسیم، هنگام خشم،<ref>. مجلسی، بحارالانوار، 1403ق، ج110، ص384.</ref> هنگام شادی، هنگام تنهایی، هنگام ورود به بازار (بازار به‌دلیل مشغولیت‌های آن ممکن است انسان را به غفلت‌اندازد).<ref>[https://erfan.ir/farsi/24895.html «ذکر و نقش آن در تربیت اخلاقی»، وب‌سایت عرفان.]</ref> | ||
==آثار ذکر== | ==آثار ذکر== | ||
براساس منابع دینی، یاد خدا در سبک زندگی اسلامی با آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی گوناگون، همراه است. کسی که در طول زندگی همواره خدا را یاد کند، خدا نیز هنگام سختی‌ها او را یاری خواهد کرد؛ <ref>. سورۀ بقره، آیۀ 152.</ref> همنشینی با خدا در طول زندگی، <ref>. حر عاملی، وسائل الشیعه، بی‌تا، ج7، ص149.</ref> جلب محبت خدا، <ref>. نراقی، جامع السعادة، بی‌تا، ج3، ص181.</ref> رستگاری، <ref>. سورۀ انفال، آیۀ 36.</ref> آرامش، <ref>. سورۀ رعد، آیۀ 28.</ref> غذای روحانی، <ref>. نگارش، راههای تقویت باورهای دینی، بی‌تا، ج1، ص28.</ref> دوری از شیطان<ref>. سورۀ اعراف، آیۀ 201.</ref> و دستیابی به کمال، <ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 10.</ref> از آثار فردی یاد خدا است. همچنین امنیت اجتماعی، کاهش آسیب‌های اجتماعی، رونق‌یافتن مناسک دینی، گسترش وفاق اجتماعی و افزایش رفاه در جامعه<ref>. منصوری، «آثار معنوی و اجتماعی ذکر»، وب‌سایت سماموس.</ref> از پیامدهای اجتماعی یاد خدا است. | براساس منابع دینی، یاد خدا در سبک زندگی اسلامی با آثار و پیامدهای فردی و اجتماعی گوناگون، همراه است. کسی که در طول زندگی همواره خدا را یاد کند، خدا نیز هنگام سختی‌ها او را یاری خواهد کرد؛<ref>. سورۀ بقره، آیۀ 152.</ref> همنشینی با خدا در طول زندگی،<ref>[https://lib.eshia.ir/11025/7/149/%D9%85%D9%83%D8%AA%D9%88%D8%A8_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%AA%D9%91%D9%88%D8%B1%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D9%84%D9%91%D8%AA%D9%8A_%D9%84%D9%85_%D8%AA%D8%BA%D9%8A%D9%91%D8%B1_%D8%A3%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%89 حر عاملی، وسائل الشیعه، بی‌تا، ج7، ص149.]</ref> جلب محبت خدا،<ref>[https://lib.eshia.ir/71832/3/181/%D9%85%D9%86_%D8%A7%D9%83%D9%92%D8%AB%D9%8E%D8%B1_%D8%B0%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%AD%D8%A8%D9%92%D9%87 نراقی، جامع السعادة، بی‌تا، ج3، ص181.]</ref> رستگاری،<ref>. سورۀ انفال، آیۀ 36.</ref> آرامش،<ref>. سورۀ رعد، آیۀ 28.</ref> غذای روحانی،<ref>[https://lib.eshia.ir/26352/1/28/%D9%85%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%85%D8%AA_%D8%A8%D8%B1_%D8%B0%D9%83%D8%B1_%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%89_%D8%BA%D8%B0%D8%A7%D9%89_%D8%B1%D9%88%D8%AD_%D9%88_%D9%83%D9%84%D9%8A%D8%AF_%D8%B1%D8%B3%D8%AA%DA%AF%D8%A7%D8%B1%D9%89_%D8%A7%D8%B3%D8%AA نگارش، راههای تقویت باورهای دینی، بی‌تا، ج1، ص28.]</ref> دوری از شیطان<ref>. سورۀ اعراف، آیۀ 201.</ref> و دستیابی به کمال،<ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 10.</ref> از آثار فردی یاد خدا است. همچنین امنیت اجتماعی، کاهش آسیب‌های اجتماعی، رونق‌یافتن مناسک دینی، گسترش وفاق اجتماعی و افزایش رفاه در جامعه<ref>[https://www.samamos.com/%D8%A2%D8%AB%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D9%86%D9%88%DB%8C-%D9%88-%D8%A7%D8%AC%D8%AA%D9%85%D8%A7%D8%B9%DB%8C-%D8%B0%DA%A9%D8%B1/ منصوری، «آثار معنوی و اجتماعی ذکر»، وب‌سایت سماموس.]</ref> از پیامدهای اجتماعی یاد خدا است. | ||
==تداوم ذکر== | ==تداوم ذکر== | ||
| خط ۴۵: | خط ۴۸: | ||
1. مبارزه با موانع یاد خدا مانند دنیاپرستی، شراب‌خواری، قماربازی، سرگرمی‌های نامشروع، آرزوی‌های دراز و پُرخوری؛ | 1. مبارزه با موانع یاد خدا مانند دنیاپرستی، شراب‌خواری، قماربازی، سرگرمی‌های نامشروع، آرزوی‌های دراز و پُرخوری؛ | ||
2. تقویت خداشناسی؛ خداوند کمال و جمال مطلق است و هرچه بر شناخت انسان نسبت به خدا افزوده شود محبت او به خداوند بیشتر می‌شود و هرچه محبت بیشتر شود، خدا را بیشتر یاد می‌کند؛ <ref>. محمدی ری‌شهری، میزان‌الحکمه، 1362ش، ج1، ص498.</ref> | |||
3. یاد مرگ؛ <ref>. محمدی ری‌شهری، نهج الذکر، 1387ش، ج1، ص22.</ref> | 2. تقویت خداشناسی؛ خداوند کمال و جمال مطلق است و هرچه بر شناخت انسان نسبت به خدا افزوده شود محبت او به خداوند بیشتر می‌شود و هرچه محبت بیشتر شود، خدا را بیشتر یاد می‌کند؛<ref>[https://lib.eshia.ir/11023/1/498/%D9%85%D9%8E%D9%86_%D8%A3%D8%AD%D9%8E%D8%A8%D9%91%D9%8E_%D8%B4%D9%8E%D9%8A%D8%A6%D8%A7_%D9%84%D9%8E%D9%87%D9%90%D8%AC%D9%8E_%D8%A8%D9%90%D8%B0%D9%90%D9%83%D8%B1%D9%90%D9%87%D9%90 محمدی ری‌شهری، میزان‌الحکمه، 1362ش، ج1، ص498.]</ref> | ||
3. یاد مرگ؛<ref>[https://lib.eshia.ir/27360/1/22/%D8%AA%D8%AF%D8%A7%D9%88%D9%85_%D8%B0%DA%A9%D8%B1 محمدی ری‌شهری، نهج الذکر، 1387ش، ج1، ص22.]</ref> | |||
4. نیازهای روحی و روانی؛ | 4. نیازهای روحی و روانی؛ | ||
5. مبارزه با استرس.<ref>. «یک روان‌شناس: ذکر الهی با اعتقاد به آن اثرگذار می‌شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.</ref> | |||
5. مبارزه با استرس.<ref>[https://www.irna.ir/news/81448785/%D9%8A%D9%83-%D8%B1%D9%88%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3-%D8%B0%D9%83%D8%B1-%D8%A7%D9%84%D9%87%D9%8A-%D8%A8%D8%A7-%D8%A7%D8%B9%D8%AA%D9%82%D8%A7%D8%AF-%D8%A8%D9%87-%D8%A2%D9%86-%D8%A7%D8%AB%D8%B1-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1-%D9%85%D9%8A-%D8%B4%D9%88%D8%AF «یک روان‌شناس: ذکر الهی با اعتقاد به آن اثرگذار می‌شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref> | |||
==عوامل بازدارندۀ انسان از ذکر== | ==عوامل بازدارندۀ انسان از ذکر== | ||
در سبک زندگی مؤمنانه ذکر و یاد خدا از جمله راههای زدودن غفلت به‌شمار می‌رود.<ref>. «آثار و موانع ذکر»، وب‌سایت رشد.</ref> برخی از عوامل بازدارنده‌ای که انسان را از یاد خدا غافل کرده، به امور مادی مشغول می‌کند عبارت‌اند از: غفلت، <ref>. سورۀ کهف، آیۀ 28.</ref> وسوسه‌های شیطان، <ref>. سورۀ مجادله، آیۀ 19.</ref> افزون‌خواهی، <ref>. سورۀ تکاثر، آیۀ 1.</ref> آرزوهای طولانی، <ref>. سورۀ حجر، آیۀ 3.</ref> اموال و فرزندان، <ref>. سورۀ انفال، آیۀ 28.</ref> سرگرمی‌های بیهوده<ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 11.</ref> و دوستان ناباب.<ref>. محمدی ری‌شهری، میزان‌الحکمة، 1362ش، ج1، ص402</ref> | در سبک زندگی مؤمنانه ذکر و یاد خدا از جمله راههای زدودن غفلت به‌شمار می‌رود.<ref>[https://daneshnameh.roshd.ir/mavara/mavara-index.php?page=%d8%a2%d8%ab%d8%a7%d8%b1+%d9%88+%d9%85%d9%88%d8%a7%d9%86%d8%b9+%d8%b0%da%a9%d8%b1&SSOReturnPage=Check&Rand=0 «آثار و موانع ذکر»، وب‌سایت رشد.]</ref> برخی از عوامل بازدارنده‌ای که انسان را از یاد خدا غافل کرده، به امور مادی مشغول می‌کند عبارت‌اند از: غفلت، <ref>. سورۀ کهف، آیۀ 28.</ref> وسوسه‌های شیطان، <ref>. سورۀ مجادله، آیۀ 19.</ref> افزون‌خواهی، <ref>. سورۀ تکاثر، آیۀ 1.</ref> آرزوهای طولانی، <ref>. سورۀ حجر، آیۀ 3.</ref> اموال و فرزندان، <ref>. سورۀ انفال، آیۀ 28.</ref> سرگرمی‌های بیهوده<ref>. سورۀ جمعه، آیۀ 11.</ref> و دوستان ناباب.<ref>[https://lib.eshia.ir/11023/1/402/%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%8F%D9%88%D8%A7%5B_%D8%A7%D9%84%D8%AD%D9%8E%D9%88%D8%A7%D8%B1%D9%90%D9%8A%D9%91%D9%88%D9%86%D9%8E_%D9%84%D8%B9%D9%8A%D8%B3%D9%89_%D8%B9%D9%84%D9%8A%D9%87_%D8%A7%D9%84%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%5D%3A%D9%8A%D8%A7_%D8%B1%D9%8F%D9%88%D8%AD%D9%8E_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87_%D9%90%D8%8C_%D9%81%D9%85%D9%8E%D9%86_%D9%86%D9%8F%D8%AC%D8%A7%D9%84%D9%90%D8%B3%D9%8F_%D8%A5%D8%B0%D8%A7_%D8%9F_%D9%82%D8%A7%D9%84%D9%8E_%3A_%D9%85%D9%8E%D9%86_%D9%8A%D9%8F%D8%B0%D9%8E%D9%83%D9%91%D9%90%D8%B1%D9%8F%D9%83%D9%8F%D9%85%D9%8F_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%91%D9%87_%D9%8E_%D8%B1%D9%8F%D8%A4%D9%8A%D9%8E%D8%AA%D9%8F%D9%87%D9%8F_%D8%8C_%D9%88%D9%8A%D9%8E%D8%B2%D9%8A%D8%AF%D9%8F_%D9%81%D9%8A_%D8%B9%D9%90%D9%84%D9%92%D9%85%D9%90%D9%83%D9%8F%D9%85_%D9%85%D9%86%D8%B7%D9%90%D9%82%D9%8F%D9%87%D9%8F_%D8%8C_%D9%88%D9%8A%D9%8F%D8%B1%D9%8E%D8%BA%D9%91%D9%90%D8%A8%D9%8F%D9%83%D9%8F%D9%85_%D9%81%D9%8A_%D8%A7%D9%84%D8%A2%D8%AE%D9%90%D8%B1%D9%8E%D8%A9%D9%90_%D8%B9%D9%8E%D9%85%D9%8E%D9%84%D9%8F%D9%87%D9%8F محمدی ری‌شهری، میزان‌الحکمة، 1362ش، ج1، ص402]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||
==منابع== | ==منابع== | ||
* قرآن کریم. | *قرآن کریم. | ||
* «آثار و موانع ذکر»، وب‌سایت رشد، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1403ش. | *«آثار و موانع ذکر»، وب‌سایت رشد، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1403ش. | ||
* ایرجی، حسن، «ذکر چیست و ذاکر کیست»، ماهنامۀ بشارت، شمارۀ 54، 1385ش. | *ایرجی، حسن، «ذکر چیست و ذاکر کیست»، ماهنامۀ بشارت، شمارۀ 54، 1385ش. | ||
* «چه موانعی انسان را از ذکر و یاد خدا باز می‌دارد؟»، وب‌سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1403ش. | *«چه موانعی انسان را از ذکر و یاد خدا باز می‌دارد؟»، وب‌سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: 25 مرداد 1403ش. | ||
* حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، احیاء التراث، بی‌تا. | *حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، قم، احیاء التراث، بی‌تا. | ||
* خانی، حامد، «آیین‌های ذکر در روایات اسلامی و کارکرد اجتماعی آنها»، فصلنامۀ صحیفۀ مبین، شمارۀ 53، بهار و تابستان 1392ش. | *خانی، حامد، «آیین‌های ذکر در روایات اسلامی و کارکرد اجتماعی آنها»، فصلنامۀ صحیفۀ مبین، شمارۀ 53، بهار و تابستان 1392ش. | ||
* «ذاکر خودش می‌شود ذکر»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش. | *«ذاکر خودش می‌شود ذکر»، وب‌سایت پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 8 آبان 1390ش. | ||
* «ذکر عام»، وب‌سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: 25 مرداد1403ش. | *«ذکر عام»، وب‌سایت آیین رحمت، تاریخ بازدید: 25 مرداد1403ش. | ||
* «ذکر و نقش آن در تربیت اخلاقی»، وب‌سایت عرفان، تاریخ بازدید: 9 شهریور 1403ش. | *«ذکر و نقش آن در تربیت اخلاقی»، وب‌سایت عرفان، تاریخ بازدید: 9 شهریور 1403ش. | ||
* «راههای مبارزه با غم»، وب‌سایت منتظران منجی، تاریخ درج مطلب: 25 تیر 1396. | *«راههای مبارزه با غم»، وب‌سایت منتظران منجی، تاریخ درج مطلب: 25 تیر 1396. | ||
* ربانی، محمدحسن، «خرافه به دور از ساحت دین»، نشریۀ حوزه، شمارۀ 152، تابستان 1388ش. | *ربانی، محمدحسن، «خرافه به دور از ساحت دین»، نشریۀ حوزه، شمارۀ 152، تابستان 1388ش. | ||
* مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، مؤسسۀ الوفا، 1403ق. | *مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، تهران، مؤسسۀ الوفا، 1403ق. | ||
* محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، وب‌سایت کتابخانۀ آنلاین مدرسۀ فقاهت، 1362ش. | *محمدی ری‌شهری، محمد، میزان الحکمة، وب‌سایت کتابخانۀ آنلاین مدرسۀ فقاهت، 1362ش. | ||
* محمدی ری‌شهری، محمد، نهج الذکر، وب‌سایت کتابخانۀ آنلاین مدرسۀ فقاهت، 1387ش. | *محمدی ری‌شهری، محمد، نهج الذکر، وب‌سایت کتابخانۀ آنلاین مدرسۀ فقاهت، 1387ش. | ||
* محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامۀ امیرالمؤمنین بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دارالحدیث، 1382ش، | *محمدی ری‌شهری، محمد، دانشنامۀ امیرالمؤمنین بر پایۀ قرآن، حدیث و تاریخ، قم، دارالحدیث، 1382ش، | ||
* محمدی ری‌شهری، محمد، کنز الدعا، قم، دارالحدیث، 1434ق. | *محمدی ری‌شهری، محمد، کنز الدعا، قم، دارالحدیث، 1434ق. | ||
* محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده حکمت‌نامۀ پیامبر اعظم، قم، دارالحدیث، 1385ش. | *محمدی ری‌شهری، محمد، گزیده حکمت‌نامۀ پیامبر اعظم، قم، دارالحدیث، 1385ش. | ||
* «معانی و اهمیت «دعا»، «ذکر» و «ورد»»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی، تاریخ درج مطلب: 28 فروردین 1395ش. | *«معانی و اهمیت «دعا»، «ذکر» و «ورد»»، وب‌سایت پژوهش‌های معنوی، تاریخ درج مطلب: 28 فروردین 1395ش. | ||
* منصوری، خلیل، «آثار معنوی و اجتماعی ذکر»، وب‌سایت سماموس، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1391. | *منصوری، خلیل، «آثار معنوی و اجتماعی ذکر»، وب‌سایت سماموس، تاریخ درج مطلب: 13 آذر 1391. | ||
* ناصری، جعفر، «مقدمات و شرایط ذکر»، وب‌سایت بنیاد علمی فرهنگی‌هاد، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1396ش. | *ناصری، جعفر، «مقدمات و شرایط ذکر»، وب‌سایت بنیاد علمی فرهنگی‌هاد، تاریخ درج مطلب: 3 مرداد 1396ش. | ||
* نراقی، مهدی، جامع السعادة، بیروت، اعلمی، بی‌تا. | *نراقی، مهدی، جامع السعادة، بیروت، اعلمی، بی‌تا. | ||
* نگارش، حمید، راههای تقویت باورهای دینی، وب‌سایت کتابخانۀ آنلاین مدرسۀ فقاهت، 1362ش. | *نگارش، حمید، راههای تقویت باورهای دینی، وب‌سایت کتابخانۀ آنلاین مدرسۀ فقاهت، 1362ش. | ||
* «یک روان‌شناس: ذکر الهی با اعتقاد به آن اثرگذار می‌شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 13 دی 1393ش. | *«یک روان‌شناس: ذکر الهی با اعتقاد به آن اثرگذار می‌شود»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 13 دی 1393ش. | ||
[[رده: ویکی‌زندگی]] | [[رده: ویکی‌زندگی]] | ||