بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۴۵: | خط ۴۵: | ||
==دیدگاه‌ها== | ==دیدگاه‌ها== | ||
امام موسی صدر معتقد بود که دین تنها در «عبادات» خلاصه نمی‌شود؛ بلکه روابط فرد را با دیگران و جامعه و روابط همگی را با جهان تنظیم می‌کند. انسان در منظومۀ فکری وی، نمایندۀ خدا بر روی زمین است که باید با استعداد شگرف خود حقیقت جهان هستی و قوانین آن را کشف کند.<ref>صدر، «اسلام و فرهنگ قرن بیستم»، 1346ش، ص18-20.</ref> او با تکیه بر آموزه‌های اسلام، به نیازهای انسان‌ها و مسایل اجتماعی آنها اولویت می‌داد و باور داشت که دین پدیده‌ای نیست که در انزوا بماند؛ بلکه دین با تکیه بر هویت اجتماعی خود، برای مشکلات گوناگون جامعه راه حل بنیادی دارد. به نظر وی رهبران و عالمان دین نیز نباید از ترس آلودگی‌های اجتماعی و سیاسی خود را دور از جامعه نگه دارند؛ بلکه باید در متن رخ‌دادهای اجتماعی و سیاسی نقش ایفا کنند. امام موسی صدر بر مبنای همین باور و عمل اجتماعی خود، اعتباری کم‌نظیر میان اقشار مردم لبنان و جامعۀ لبنانی به‌دست آورد و از آن برای نهادینه‌کردن اندیشۀ دینی و ترویج سبک زندگی اسلامی، بهره گرفت.<ref>[http://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/ArticleId/14890/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%B3%DB%8 سریع‌القلم، «اخلاق و سیاست در زندگی امام‌موسی صدر»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام‌موسی صدر.]</ref> وی بر اساس مبانی اسلامیِ شیعی، مطالعات گستردۀ تاریخی و شناخت اهداف بلندمدت استعماریِ غرب، [[اسرائیل]] را «شر مطلق» و هرگونه همکاری با آن را حرام می‌دانست.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=10023 غفاری، «امانت صدر»، وب‌سایت دیگران.]</ref> | |||
==فعالیت‌های علمی== | ==فعالیت‌های علمی== | ||
امام موسی صدر فعالیت‌های علمی خود را با تدریس علوم حوزوی آغاز<ref>طباطبایی، خاطرات سیاسی- اجتماعی، ۱۳۸۷ش، ج۲، ص۲۸.</ref> و شاگردان زیادی را در راستای دیدگاه اجتماعی خود دربارۀ دین [[تربیت]] کرد که «سیدعباس موسوی»، دبیرکل پیشین [[حزب‌الله لبنان]]، از شاگردان معروف وی بود.<ref>کمالیان، سرفصل‌هایی از زندگانی امام‌موسی صدر، ۹–۱۰.</ref> وی در نجف فضای ضد فلسفی حاکم بر محیط علمی و مخالفت برخی از علما با فلسفه و عرفان را با برخورد خردمندانۀ خود تعدیل کرد.<ref>حکیم، گذارها و خاطره‌ها، ایران ـ نجف ـ لبنان، ۱۳۸۸ش، ص۱۲۵–۱۲۶.</ref> موسی صدر در ۱۳۳۷ش در قم، دبیرستان صدر را بنیان نهاد و در پایه‌گذاری مجلۀ «[[مکتب اسلام]]» و مبارزه با افکار کمونیستی با گروهی از فعالان فرهنگی و علمی نقش اساسی ایفا کرد. از مهم‌ترین فعالیت‌های علمی او در آخرین سال اقامت در شهر قم، تدوین طرحی برای اصلاح [[نظام آموزشی]] حوزۀ علمیۀ قم بود که با همکاری [[سیدمحمد حسینی بهشتی]] و ناصر [[مکارم شیرازی]] صورت گرفت.<ref>کمالیان و رنجبر، عزّت شیعه، 1388ش، ج2، ص19-20.</ref> | |||
==فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی== | ==فعالیت‌های فرهنگی و اجتماعی== | ||
امام موسی صدر به‌منظور رسیدن به اهداف بلندمدت سیاسی و نظامی خود در لبنان و خاورمیانه، ابتدا به فعالیت‌های کوتاه‌مدت و میان‌مدت فکری، فرهنگی و اجتماعی میان شیعیان اولویت بخشید و با افزایش بنیۀ مالی، بارورکردن فرهنگی، گسترش اشتراکات فکری، تشکیل سازمان‌های مؤثر اجتماعی، ارتقای احترام شیعیان در جامعۀ لبنان، گسترش ارتباطات شیعیان لبنان با سایر جوامع شیعه در کشورهای دیگر، زمینه را برای کارهای بلندمدت و سیاسی آماده کرد.<ref>[http://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/ArticleId/14890/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%B3%DB%8 سریع‌القلم، «اخلاق و سیاست در زندگی امام‌موسی صدر»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام‌موسی صدر.]</ref>از برنامه‌های مهم او در این راستا تأسیس انجمن نیکوکاران (جمعیة البِرّ و الإحسان)، دارالایتام مرکزی، موسسۀ دارالعجزه، مرکز پزشکی به نام مدینة الطب، مدرسۀ صنعتی جبل‌عامل، آموزشگاه پرستاری، خانۀ دختران، مؤسسۀ قالیبافی و حوزۀ علمیه بود.<ref>چمران، لبنان، ۱۳۶۸ش، ص۷۰–۷۱.</ref> | |||
==فعالیت‌های سیاسی و نظامی== | ==فعالیت‌های سیاسی و نظامی== | ||
امام موسی صدر بعد از 10 سال فعالیت فرهنگی و تقویت زیرساخت‌های اقتصادی شیعیان، بنیان‌های اخلاقی، تشکیلاتی، اعتقادی، ارتباطاتی و مالی، فعالیت‌های بلندمدت سیاسی و نظامی خود را استحکام بخشید<ref>[http://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/ArticleId/14890/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%B3%DB%8 سریع‌القلم، «اخلاق و سیاست در زندگی امام‌موسی صدر»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام‌موسی صدر.]</ref>و سپس [[مجلس اعلای شیعیان لبنان|مجلس اعلای شیعیان]] را در 1 خرداد ۱۳۴۸ش تأسیس کرد.<ref>لک‌زایی، «فکر سیاسی امام‌موسی صدر (بخش نخست)»، 1384ش، ص189.</ref> بعد از آن در 1351ش جنبش «حرکت المحرومین» را بنیان گذاشت تا مطالبات شیعیان را با پشتوانۀ قدرت یک سازمان مردمی و نظامی پیگیری کند و جلو عضویت جوانان شیعه در احزاب مارکسیستی را نیز بگیرد.<ref>پیشوایی، «لبنان سرزمین خون و حماسه (9): تأسیس حرکت محرومین»، 1364ش، ص53-55.</ref> در 1353ش بازوی نظامی حرکت‌المحرومین را به نام «افواج المقاومه اللبنانیه» (گردان‌های مقاومت لبنانی) تأسیس کرد که به [[جنبش امل|جنبش «امل»]] (امید) معروف شد.<ref>پیشوایی، «لبنان سرزمین خون و حماسه (10): سازمان امل بازوی نظامی حرکت محرومین» 1364ش، ص18-20.</ref> | |||
==دست‌آوردها== | ==دست‌آوردها== | ||
| خط ۶۳: | خط ۶۳: | ||
===1. احیای اندیشۀ اسلامی=== | ===1. احیای اندیشۀ اسلامی=== | ||
زمانی که | زمانی که امام موسی صدر وارد لبنان شد، اندیشه در منطقۀ خاورمیانه و جهان عرب به‌طور عمده هویت و اصالت خود را از [[سوسیالیسم]] و [[مارکسیسم]] می‌گرفت. افراد صاحب‌نظر در حوزه‌های اجتماعی و سیاسی به بنیان‌های مادی سوسیالیستی اعتقاد داشتند و در این رابطه متون بسیار گسترده‌ای از زبان‌های غربی به عربی ترجمه و اندیشۀ اسلامی به تدریج ضعیف شده بود. امام‌موسی صدر با تأسیس مرکز مطالعات اسلامی در لبنان، جوانان شیعه را از سوسیالیسم به‌سوی اسلام هدایت کرد و در کنار سایر اندیشمندان [[مسلمان]]، به احیای اندیشۀ دینی، وسعت و سرعت بخشید.<ref>[http://www.imam-sadr.com/%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C%D8%B4-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85/tabid/113/ArticleId/14890/%D8%A7%D8%AE%D9%84%D8%A7%D9%82-%D9%88-%D8%B3%DB%8 سریع‌القلم، «اخلاق و سیاست در زندگی امام‌موسی صدر»، وب‌سایت مؤسسۀ فرهنگی-تحقیقاتی امام‌موسی صدر.]</ref> | ||
===2. بازسازی هویت و انسجام تاریخی شیعیان لبنان=== | ===2. بازسازی هویت و انسجام تاریخی شیعیان لبنان=== | ||
| خط ۶۹: | خط ۶۹: | ||
===3. زمینه‌سازی گفت‌وگوی ادیان=== | ===3. زمینه‌سازی گفت‌وگوی ادیان=== | ||
امام موسی صدر معتقد بود که در جامعۀ چندفرهنگی لبنان تنها از راه گفت‌وگوی ادیان و گسترش مدارای دینی می‌توان از هویت اسلامی حمایت و [[سبک زندگی دینی]] را تقویت کرد. به‌همین دلیل او بعد از ورود به لبنان با طرح شعار «گفت‌وگو، تفاهم و همزیستی» و سیرۀ عملی خود، پایه‌های روابط دوستانه و همکاری صمیمانه‌ای را با سران مذاهب مختلف بنا نهاد. برای مثال او با رهبران دینیِ مسیحی و [[اهل‌سنت]] آن کشور رابطۀ دوستانه ایجاد کرد و هنگامی که در مراسم‌های مهم شیعیان شرکت می‌کرد، چند نفر از فرهیختگان مسیحی و اهل‌سنت را نیز با خود می‌آورد. حمایت امام موسی صدر از بستنی‌فروش مسیحی در اوایل تابستان ۱۳۴۱ش در شهر صور که به فتوای صریح وی مبنی بر طهارت اهل کتاب منجر شد، زمینۀ گسترش روابط مسالمت‌آمیز [[مسلمانان]] و [[مسیحیان]] را فراهم کرد. همچنین حضور گستردۀ وی در کلیسا‌ها، دیر‌ها و مجامع دینی و فرهنگی مسیحیان و سخنرانی‌های تاریخی او در دیرالمخلص واقع در جنوب و کلیسای مارمارون در شمال لبنان طی سال‌های ۱۳۴۱ش و ۱۳۴۲ش تأثیرات معنوی عمیقی بر مسیحیان آن کشور گذاشت.<ref>لک‌زایی، «فکر سیاسی امام‌موسی صدر (بخش نخست)»، 1384ش، ص117-120.</ref> | |||
===4. تأسیس مقاومت ضد اسرائیلی=== | ===4. تأسیس مقاومت ضد اسرائیلی=== | ||
امام موسی صدر به‌دلیل اینکه اسرائیل را شر مطلق می‌دانست، از همان ابتدای فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی خود برای مبارزه با آن برنامه داشت و در ۱۳۴۴ش گروهی از جوانان شیعه را به مصر اعزام کرد تا فنون نظامی را فرا گیرند. با بازگشت این جوانان که اولین کادرهای مقاومت لبنان بودند، عملیات جهادی مشترک رزمندگان فلسطینی-لبنانی در شمال [[فلسطین اشغالی]] آغاز شد. بخش اعظم نیروهای رزمنده از جوانان شیعۀ لبنان و فرماندهی عملیات بر عهدۀ رزمندگان [[فلسطینی]] بود. این نوع عملیات مشترک تا زمان ناپدید شدن وی ادامه پیدا کرد.<ref>لک‌زایی، «فکر سیاسی امام‌موسی صدر (بخش نخست)»، 1384ش، ص191.</ref> | |||
==آثار== | ==آثار== | ||
از | از امام موسی صدر آثار علمی فراوانی بر جای مانده است که معروف‌ترین آنها عبارت‌اند از: اقتصاد در مکتب اسلام، اسلام و مشکل اختلافات طبقاتی، اسلام و فرهنگ قرن بیستم، اسلام و زن، اسلام و تربیت خانوادگی، اسلام و عبادت،<ref>حجتی کرمانی، لبنان به روایت امام‌موسی صدر و دکتر چمران، ۱۳۶۴ش، ص17-18.</ref> تفسیر موضوعی چندین [[سورۀ قرآنی]] مانند [[اخلاص]]، ناس و فلق<ref>زندگی‌نامه و خدمات فرهنگی، اجتماعی و علمی امام‌موسی صدر، 1394ش، ص245-248.</ref> و مقالات متعددی که در مجلۀ «مکتب اسلام» چاپ شده است. مجموعه مصاحبه‌ها، سخنرانی‌ها و بحث‌های علمی صدر نیز با نام‌های «سیرة الامام موسی الصدر» و «[[منبر و محراب]]» با تلاش علی حجتی کرمانی و «احادیث السحر» و «دراساة للحیاة» با تلاش سیدحسین شرف‌الدین در لبنان به چاپ رسیده است. همچنین مجموعه آثار امام‌موسی صدر با عنوان «گام‌به‌گام با امام موسی صدر» را مؤسسه فرهنگی-تحقیقاتی امام موسی صدر منتشر کرده است.<ref>ویژه‌نامه همایش، گفتگو برای زندگی، تجربه امام‌موسی صدر، ۱۳۹۴ش، ص88-93.</ref> | ||
==امام موسی صدر از دیدگاه اندیشمندان== | ==امام موسی صدر از دیدگاه اندیشمندان== | ||
1. | 1. [[امام خمینی]] به شخصیت سیاسی و مدیریتی وی نگاه ویژه داشت و او را فرزند خود و بازوی قوی برای اسلام می‌دانست.<ref>امام‌خمینی، صحیفه امام، 1389ش، ج5، ص۳۱۸-۳۲۲.</ref> | ||
2. آیت‌الله [[خامنه ای|خامنه‌ای]] از وی با عناوینی چون «اندیشمند پیشرو»، «علامه» و «عنصر ممتاز» یاد کرده است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=10023 غفاری، «امانت صدر»، وب‌سایت دیگران.]</ref> | 2. آیت‌الله [[خامنه ای|خامنه‌ای]] از وی با عناوینی چون «اندیشمند پیشرو»، «علامه» و «عنصر ممتاز» یاد کرده است.<ref>[https://farsi.khamenei.ir/others-note?id=10023 غفاری، «امانت صدر»، وب‌سایت دیگران.]</ref> | ||
| خط ۱۱۹: | خط ۱۱۹: | ||
==امام‌موسی صدر در آثار محققان== | ==امام‌موسی صدر در آثار محققان== | ||
دربارۀ [[زندگی]]، اندیشه و فعالیت‌های موسی صدر آثار زیادی در قالب خاطرات، مقاله و کتاب نوشته شده که مهم‌ترین آنها عبارت است از: «سیره و سرگذشت امام‌موسی صدر»، «روایت خصوصی از زندگی سید موسی صدر»، «اندیشه و عمل سید موسی صدر»، «بررسی سیره اخلاقی تربیتی | دربارۀ [[زندگی]]، اندیشه و فعالیت‌های موسی صدر آثار زیادی در قالب خاطرات، مقاله و کتاب نوشته شده که مهم‌ترین آنها عبارت است از: «سیره و سرگذشت امام‌موسی صدر»، «روایت خصوصی از زندگی سید موسی صدر»، «اندیشه و عمل سید موسی صدر»، «بررسی سیره اخلاقی تربیتی امام موسی صدر»، «چشمی به آسمان نگاهی به زمین»، «پیشوایی فراتر از زمان»، «سید موسی صدر: نگاهی به زندگی و مبارزات امام‌موسی صدر»، «امام موسی صدر؛ عالم تراز»، «عصایت را به میله‌های زندان بزن موسی: زندگی نامه امام‌موسی صدر»، «آنچه خود گفت: روایت امام‌موسی صدر از زندگی و اندیشه‌های خود»، «عزت شیعه»، «حدیث روزگار: خاطرات استاد سیدهادی خسروشاهی»، «دیدار در [[پاریس]]: خاطرات دکتر حسن حبیبی و خانم شفیقه رهیده»، «به رنگ صبر: خاطرات خانم فاطمه صدر» و «میریام: خاطرات رباب صدر».<ref>[https://patoghketab.ir/blog/get-to-know-imam-musa-sadr-better-with-these-books «با این کتاب‌ها امام‌موسی صدر را بهتر بشناسید»، وب‌سایت پاتوق کتاب.] </ref> | ||
==تصویرپردازی== | ==تصویرپردازی== | ||
| خط ۱۲۷: | خط ۱۲۷: | ||
همچنین به پاس یاد و نام و خدمات امام‌موسی صدر خیابان‌ها، مدارس و مجموعه‌های فرهنگی زیادی در سراسر ایران به نام او نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/8706-16183/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%D9%8A%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D8 «اتحاديه انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان اروپا در نامه‌اي به شوراي شهر تهران خواستار شد: نام‌گذاري خيابان، پارک و يا مجموعه‌اي فرهنگي در تهران به نام امام موسي صدر»، خبرگزاری ایسنا.] </ref> | همچنین به پاس یاد و نام و خدمات امام‌موسی صدر خیابان‌ها، مدارس و مجموعه‌های فرهنگی زیادی در سراسر ایران به نام او نام‌گذاری شده است.<ref>[https://www.isna.ir/news/8706-16183/%D8%A7%D8%AA%D8%AD%D8%A7%D8%AF%D9%8A%D9%87-%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D9%87%D8%A7%D9%8A-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%D9%8A-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%D8%AC%D9%88%D9%8A%D8%A7%D9%86-%D8%A7%D8%B1%D9%88%D9%BE%D8%A7-%D8 «اتحاديه انجمن‌هاي اسلامي دانشجويان اروپا در نامه‌اي به شوراي شهر تهران خواستار شد: نام‌گذاري خيابان، پارک و يا مجموعه‌اي فرهنگي در تهران به نام امام موسي صدر»، خبرگزاری ایسنا.] </ref> | ||
== | ==امام موسی صدر در آثار شاعران== | ||
شخصیت جامع و اثرگذار امام‌موسی صدر باعث شده است که هرساله یادواره‌های شعری برای بزرگداشت یاد و نام وی برگذار شود و شاعران زیادی از کشورهای مختلف با سرودن شعر از وی تجلیل کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/81787476/132-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D8%AF «132 شعر درباره امام موسي صدر سروده شد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>یکی از این شعرها، با این ابیات شروع می‌شود:<ref> [https://www.asriran.com/fa/news/994860/%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87%E2%80%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF-%D8%B4%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%88%D8%B «سروده زیبای حامد شیخ‌پور به یاد امام‌موسی صدر در سالروز ربوده شدن ایشان»، وب‌سایت تحلیلی-خبری عصر ایران.]</ref> | شخصیت جامع و اثرگذار امام‌موسی صدر باعث شده است که هرساله یادواره‌های شعری برای بزرگداشت یاد و نام وی برگذار شود و شاعران زیادی از کشورهای مختلف با سرودن شعر از وی تجلیل کنند.<ref>[https://www.irna.ir/news/81787476/132-%D8%B4%D8%B9%D8%B1-%D8%AF%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D8%B1%D9%87-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%88%D8%B3%D9%8A-%D8%B5%D8%AF%D8%B1-%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87-%D8%B4%D8%AF «132 شعر درباره امام موسي صدر سروده شد»، خبرگزاری ایرنا.]</ref>یکی از این شعرها، با این ابیات شروع می‌شود:<ref> [https://www.asriran.com/fa/news/994860/%D8%B3%D8%B1%D9%88%D8%AF%D9%87%E2%80%8C-%D8%B2%DB%8C%D8%A8%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%A7%D9%85%D8%AF-%D8%B4%DB%8C%D8%AE%E2%80%8C%D9%BE%D9%88%D8%B1-%D8%A8%D9%87-%DB%8C%D8%A7%D8%AF-%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85-%D9%85%D9%88%D8%B «سروده زیبای حامد شیخ‌پور به یاد امام‌موسی صدر در سالروز ربوده شدن ایشان»، وب‌سایت تحلیلی-خبری عصر ایران.]</ref> | ||