بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| خط ۱۴: | خط ۱۴: | ||
بر اساس آمار 1967م «یونسکو»، 90 درصد زنان افغانستان در این سال بی‌سواد بوده‌اند. در سال‌های 1360-1370ش، جذب دختران در دانشگاه‌ها رو به افزایش بود.<ref>[https://mohe.gov.af/sites/default/files/2021-02/Dari%20Magazine-min_0.pdf «نگاهی به دست‌آوردهای وزارت تحصیلات عالی در سال 1399ش»، 1399ش، ص6.]</ref> آمارها نشان می‌دهد که در 1990م، از ده هزار دانشجوی دانشگاه کابل، 60 درصد آن را دختران تشکیل می‌دادند.<ref>اندیشمند، معارف عصری افغانستان 1282-1389ش، 1389ش، ص116.</ref> در 1370ش، حضور زنان در دانشگاه‌ها کاهش فزاینده‌ای پیدا کرد. در دورۀ حاکمیت اول طالبان حضور زنان به صفر رسید، اما با روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، در 1381ش، حضور زنان در نهادهای آموزش عالی دولتی از صفر به 49067 دانشجو و 204 استاد افزایش یافت. مطابق آمار وزارت تحصیلات عالی در 1399ش، از 400 هزار دانشجو در نهادهای آموزش عالی دولتی و خصوصی 28 درصد آن زنان و دختران بوده‌اند. تعداد استادان زن در دانشگاه‌های دولتی به 822 و در دانشگاه‌های خصوصی 1617 نفر رسیده بود<ref>[https://mohe.gov.af/sites/default/files/2021-02/Dari%20Magazine-min_0.pdf «نگاهی به دست‌آوردهای وزارت تحصیلات عالی در سال 1399ش»، 1399ش، ص6-7.]</ref> که با قدرت‌گیری دوبارۀ طالبان این آمار به صفر رسید.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=174442 دری، «وضعیت نظام آموزشی و تحصیلی زنان»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | بر اساس آمار 1967م «یونسکو»، 90 درصد زنان افغانستان در این سال بی‌سواد بوده‌اند. در سال‌های 1360-1370ش، جذب دختران در دانشگاه‌ها رو به افزایش بود.<ref>[https://mohe.gov.af/sites/default/files/2021-02/Dari%20Magazine-min_0.pdf «نگاهی به دست‌آوردهای وزارت تحصیلات عالی در سال 1399ش»، 1399ش، ص6.]</ref> آمارها نشان می‌دهد که در 1990م، از ده هزار دانشجوی دانشگاه کابل، 60 درصد آن را دختران تشکیل می‌دادند.<ref>اندیشمند، معارف عصری افغانستان 1282-1389ش، 1389ش، ص116.</ref> در 1370ش، حضور زنان در دانشگاه‌ها کاهش فزاینده‌ای پیدا کرد. در دورۀ حاکمیت اول طالبان حضور زنان به صفر رسید، اما با روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی، در 1381ش، حضور زنان در نهادهای آموزش عالی دولتی از صفر به 49067 دانشجو و 204 استاد افزایش یافت. مطابق آمار وزارت تحصیلات عالی در 1399ش، از 400 هزار دانشجو در نهادهای آموزش عالی دولتی و خصوصی 28 درصد آن زنان و دختران بوده‌اند. تعداد استادان زن در دانشگاه‌های دولتی به 822 و در دانشگاه‌های خصوصی 1617 نفر رسیده بود<ref>[https://mohe.gov.af/sites/default/files/2021-02/Dari%20Magazine-min_0.pdf «نگاهی به دست‌آوردهای وزارت تحصیلات عالی در سال 1399ش»، 1399ش، ص6-7.]</ref> که با قدرت‌گیری دوبارۀ طالبان این آمار به صفر رسید.<ref>[http://www.afghanpaper.com/nbody.php?id=174442 دری، «وضعیت نظام آموزشی و تحصیلی زنان»، شبکۀ اطلاعرسانی افغانستان.]</ref> | ||
==دانشگاه‌ها و تحولات افغانستان== | ==دانشگاه‌ها و تحولات افغانستان== | ||
از سال 1329ش و پس از فروپاشی «کلوپ ملی» اتحادیۀ دانشجویی در کابل، رویکرد سیاسی میان نسل جوان دانشجو گسترش یافت. از دهۀ 1340ش که به دهۀ دموکراسی شهرت دارد، فعالیت سیاسی دانشگاهیان شدت گرفت و سازمان‌های سیاسی مانند سازمان دموکراتیک زنان، حزب دموکراتیک خلق، افغان ملت، صدای آرمان و جوانان مسلمان که بعدها به حزب اسلامی، جمعیت اسلامی و اتحاد اسلامی تقسیم شدند، به وجود آمد که در تحولات آن دوره و بعد از آن نقش قابل توجهی داشته‌اند. پس از روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در 1381ش، فعالیت سیاسی در دانشگاه‌ها ممنوع شد؛ اما احزاب سیاسی با گرایش قومی و ارائه امتیازات مانند حمایت، تهیۀ خوابگاه و پرداخت مددمعاش، در پی جذب دانشجویان بوده‌اند. در سال‌های اخیر برخی از دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشکده‌های شرعیات به پایگاه فعالیت گروه‌های تندرو مذهبی از جمله داعش، حزب‌التحریر، مجمع احیای سنت و جمعیت اصلاح تبدیل شده‌اند. | از سال 1329ش و پس از فروپاشی «کلوپ ملی» اتحادیۀ دانشجویی در کابل، رویکرد سیاسی میان نسل جوان دانشجو گسترش یافت. از دهۀ 1340ش که به دهۀ دموکراسی شهرت دارد، فعالیت سیاسی دانشگاهیان شدت گرفت و سازمان‌های سیاسی مانند سازمان دموکراتیک زنان، حزب دموکراتیک خلق، افغان ملت، صدای آرمان و جوانان مسلمان که بعدها به حزب اسلامی، جمعیت اسلامی و اتحاد اسلامی تقسیم شدند، به وجود آمد که در تحولات آن دوره و بعد از آن نقش قابل توجهی داشته‌اند. پس از روی کار آمدن نظام جمهوری اسلامی در 1381ش، فعالیت سیاسی در دانشگاه‌ها ممنوع شد؛ اما احزاب سیاسی با گرایش قومی و ارائه امتیازات مانند حمایت، تهیۀ خوابگاه و پرداخت مددمعاش، در پی جذب دانشجویان بوده‌اند.<ref>جیوستوزی، قیمومیت و تمرد فعالیت سیاسی دانشجویان در افغانستان، 1388ش، ص1-8.</ref> در سال‌های اخیر برخی از دانشگاه‌ها به‌ویژه دانشکده‌های شرعیات به پایگاه فعالیت گروه‌های تندرو مذهبی از جمله داعش، حزب‌التحریر،<ref>[https://kelkein.com/3068/%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%B2%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1/ «رد پای حزب التحریر در دانشگاه های کشور»، وب‌سایت کلکین.]</ref> مجمع احیای سنت و جمعیت اصلاح تبدیل شده‌اند. <ref>[https://www.avapress.com/fa/report/168350/%d9%85%d8%ac%d9%85%d8%b9-%d8%a7%d8%ad%db%8c%d8%a7%db%8c-%d8%b3%d9%86%d8%aa-%d8%ac%d9%85%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%a7%d8%b5%d9%84%d8%a7%d8%ad-%d8%af%d9%88-%da%a9%d8%a7%d9%86%d9%88%d9%86-%d8%aa%d8%b1%d9%88%db%8c%d8%ac-% «مجمع احیای سنت و جمعیت اصلاح؛ دو کانون تروج افراط گرایی و تکفیری در افغانستان»، خبرگزاری آوا.]</ref> | ||
==چالش‌ها== | ==چالش‌ها== | ||
# تعصبات قومی و مذهبی؛ نظام آموزشی افغانستان از آغاز با تعصب و تبعیض همراه بوده است. به‌رغم آنکه در قانون اساسی و دیگر قوانین، تعلیم و تحصیل بدون تبعیض پیش‌بینی شده است؛ اما واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی افغانستان کاملا در جهت مخالف آن قرار داشته است. مردم هزاره و شیعه همواره از دست‌رسی به آموزش محروم بوده‌اند | # تعصبات قومی و مذهبی؛ نظام آموزشی افغانستان از آغاز با تعصب و تبعیض همراه بوده است. به‌رغم آنکه در قانون اساسی و دیگر قوانین، تعلیم و تحصیل بدون تبعیض پیش‌بینی شده است؛ اما واقعیت‌های اجتماعی و تاریخی افغانستان کاملا در جهت مخالف آن قرار داشته است. مردم هزاره و شیعه همواره از دست‌رسی به آموزش محروم بوده‌اند<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/1799198/%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DB%8C-%D9%85%DA%A9%D8%A7%D8%AA%D8%A8-%D8%AF%D9%88%D9%84%D8%AA%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7-%D8% طاهری، «سیر تاریخی مکاتب دولتی در افغانستان با تأکید بر مناطق هزارجات»، 1398ش، ص92.]</ref> و فقط در دورۀ نظام جمهوری اسلامی، تعداد زیادی از این مردم وارد دانشگاه شدند.<ref>[http://ts.miu.edu.af/article_100067.html نظری، «نگاه آسیب‌شناسانه به نظام تحصیلات عالی افغانستان، با تکیه بر رویکرد تعلیم و تربیت انتقادی»، 1400ش، ص12.]</ref> | ||
# نزاع‌های سیاسی و فرقه‌ای؛ دانشگاه‌های افغانستان در طول تاریخ خود، مرکز رقابت‌های سیاسی و قومی بوده است. استفادۀ ابزاری از دانشجویان برای گرایش‌های حزبی، قومی و مذهبی، دانشگاه را از مسیر علمی منحرف کرده است. | # نزاع‌های سیاسی و فرقه‌ای؛ دانشگاه‌های افغانستان در طول تاریخ خود، مرکز رقابت‌های سیاسی و قومی بوده است. استفادۀ ابزاری از دانشجویان برای گرایش‌های حزبی، قومی و مذهبی، دانشگاه را از مسیر علمی منحرف کرده است.<ref>[https://www.avapress.com/fa/article/177990/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%db%8c-%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4%da%af%d8%a7%d9%87-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d9%82%d8%a7%d9%84%d8%a8-%d رنجبر، «نگاهی به وضعیت دانش و دانشگاه در افغانستان؛ قالبگرایی و نتیحه‌محوری، نبود عقلانیت و داندیشهورزی»، خبرگزاری آوا.]</ref> در بیست سال اخیر به‌رغم ممنوعیت فعالیت سیاسی در دانشگاه‌ها، تضادهای فرقه‌ای در این نهادها بیشتر گزارش شده است.<ref>جیوستوزی، قیمومیت و تمرد فعالیت سیاسی دانشجویان در افغانستان، 1388ش، ص5.</ref> | ||
# فساد؛ بیشتر دانشگاه‌های دولتی، تحت تأثیر فساد، از مسیر آموزش عادلانه خارج شده‌اند. | # فساد؛ بیشتر دانشگاه‌های دولتی، تحت تأثیر فساد، از مسیر آموزش عادلانه خارج شده‌اند.<ref>[https://ghalibqjournal.com/index.php/ghalibqjournal/article/view/206 تنزه‌ای، «چالش‌های نظام آموزش تحصیلات عالی در افغانستان»، 1402ش، ص239.]</ref> | ||
# فرسودگی نظام آموزشی؛ نظام استاد محوری و وابستگی استاد و دانشجو به چپتر (جزوۀ درسی) از دیگر مشکلات دانشگاه‌ها در افغانستان است. از نظر تولیدات علمی‌پژوهشی، دانشگاه‌های دولتی در پایین‌ترین سطح قرار دارند. | # فرسودگی نظام آموزشی؛ نظام استاد محوری و وابستگی استاد و دانشجو به چپتر (جزوۀ درسی) از دیگر مشکلات دانشگاه‌ها در افغانستان است. از نظر تولیدات علمی‌پژوهشی، دانشگاه‌های دولتی در پایین‌ترین سطح قرار دارند.<ref>[https://www.avapress.com/fa/article/177990/%d9%86%da%af%d8%a7%d9%87%db%8c-%d9%88%d8%b6%d8%b9%db%8c%d8%aa-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4-%d8%af%d8%a7%d9%86%d8%b4%da%af%d8%a7%d9%87-%d8%a7%d9%81%d8%ba%d8%a7%d9%86%d8%b3%d8%aa%d8%a7%d9%86-%d9%82%d8%a7%d9%84%d8%a8-%d رنجبر، «نگاهی به وضعیت دانش و دانشگاه در افغانستان؛ قالبگرایی و نتیحه‌محوری، نبود عقلانیت و داندیشهورزی»، خبرگزاری آوا.]</ref> | ||
# فعالیت گروه‌های رادیکال؛ بسیاری از گروه‌های تندرو مذهبی در دانشگاه‌های افغانستان به‌ویژه دانشکدۀ شرعیات نمایندگانی میان دانشجویان و حتی استادان دارند که با عنوان انجمن و شورا، به تضادهای قومی و مذهبی دامن می‌زنند. | # فعالیت گروه‌های رادیکال؛ بسیاری از گروه‌های تندرو مذهبی در دانشگاه‌های افغانستان به‌ویژه دانشکدۀ شرعیات نمایندگانی میان دانشجویان و حتی استادان دارند که با عنوان انجمن و شورا، به تضادهای قومی و مذهبی دامن می‌زنند.<ref>جیوستوزی، قیمومیت و تمرد فعالیت سیاسی دانشجویان در افغانستان، 1388ش، ص11-13.</ref> | ||
# تجاری‌شدن آموزش؛ نگاه تجاری مؤسسین دانشگاه‌های خصوصی به آموزش، رقابت‌های منفی، شاگرد محوری بر اساس سود مالی، قانون‌گریزی با استفاده از فساد حاکم در نهادهای ناظر دولتی و نبود یا کمبود امکانات از چالش‌های مهم نهادهای آموزش عالی خصوصی در افغانستان است. از سویی منع تحصیل برای دختران، بسیاری از دانشگاه‌های خصوصی را با خطر ورشکستگی رو‌به‌رو کرده است. | # تجاری‌شدن آموزش؛ نگاه تجاری مؤسسین دانشگاه‌های خصوصی به آموزش، رقابت‌های منفی، شاگرد محوری بر اساس سود مالی، قانون‌گریزی با استفاده از فساد حاکم در نهادهای ناظر دولتی و نبود یا کمبود امکانات از چالش‌های مهم نهادهای آموزش عالی خصوصی در افغانستان است.<ref>[https://kelkein.com/3068/%D8%B1%D8%AF-%D9%BE%D8%A7%DB%8C-%D8%AD%D8%B2%D8%A8-%D8%A7%D9%84%D8%AA%D8%AD%D8%B1%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1/ «رد پای حزب التحریر در دانشگاه های کشور»، وب‌سایت کلکین.]</ref> از سویی منع تحصیل برای دختران، بسیاری از دانشگاه‌های خصوصی را با خطر ورشکستگی رو‌به‌رو کرده است.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8319527/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%D8%B9%D8%B1%D8%B6-%D9%88%D8%B1%D8%B4%DA%A9%D8%B3%D8%AA%DA%AF%DB%8C-%D9%82%D8%B1%D8% «دانشگاه‌های افغانستان در معرض ورشکستگی قرار گرفتند»، باشگاه خبرنگاران جوان.]</ref> | ||
==پانویس== | ==پانویس== | ||
{{پانویس}} | {{پانویس}} | ||