←در ایران باستان
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۲۹: | خط ۲۹: | ||
در ایران باستان، تصویری که از [[خانواده]] ارائه می‌شد، اغلب بر پایۀ سلسله‌مراتب و قدرت [[مردسالاری]] بود. مرد به‌عنوان [[سرپرستی خانواده|سرپرست خانواده]]، حق تصمیم‌گیری و کنترل بر سایر اعضای [[خانواده]]، به‌ویژه زنان، را داشت که ممکن بود این حق، منجر به خشونت خانگی شود. اگرچه شواهد تاریخی دقیقی در مورد شیوع خشونت خانگی در آن دوران در دست نیست، اما ساختارهای اجتماعی حاکم بر خانواده‌ها زمینه را برای بروز چنین رفتارهایی فراهم می‌کرد.<ref>[https://imamreza.kums.ac.ir/fa/news/29663/خشونت-خانگی-چیست «خشونت خانگی چیست؟»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت درمانی کرمانشاه].</ref> | در ایران باستان، تصویری که از [[خانواده]] ارائه می‌شد، اغلب بر پایۀ سلسله‌مراتب و قدرت [[مردسالاری]] بود. مرد به‌عنوان [[سرپرستی خانواده|سرپرست خانواده]]، حق تصمیم‌گیری و کنترل بر سایر اعضای [[خانواده]]، به‌ویژه زنان، را داشت که ممکن بود این حق، منجر به خشونت خانگی شود. اگرچه شواهد تاریخی دقیقی در مورد شیوع خشونت خانگی در آن دوران در دست نیست، اما ساختارهای اجتماعی حاکم بر خانواده‌ها زمینه را برای بروز چنین رفتارهایی فراهم می‌کرد.<ref>[https://imamreza.kums.ac.ir/fa/news/29663/خشونت-خانگی-چیست «خشونت خانگی چیست؟»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشت درمانی کرمانشاه].</ref> | ||
====دورۀ صفویه، قاجار و پهلوی==== | ====دورۀ صفویه، قاجار و پهلوی==== | ||
در | در [[صفویه|دورۀ صفویه]] با وجود آن‌که فرهنگ ایرانیان کاملاً متأثر از آموزه‌های اسلام بود و اسلام نیز خشونت خانگی را نفی کرده است، اما به‌دلیل رواج انگاره‌های نادرست فرهنگی، خشونت خانگی در جامعه ایرانی وجود داشت.<ref>[https://www.google.com/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=&ved=2ahUKEwif3eeG-reJAxV4-gIHHdcuGZsQFnoECBQQAQ&url=https%3A%2F%2Fjzvj.marvdasht.iau.ir%2Farticle_3881_e50f5f1e260600025f88e39cce1790bf.pdf&usg=AOvVaw1jFFpGTxFDDFIInylt_aY3&opi=89978449 مهمان‌نواز، «بررسی تحلیلی خشونت، مجازات و محدودیت علیه زنان در دورۀ صفویه با تکیه بر سفرنامه‌نویسان فرنگی»، 1398ش، ص339].</ref> در [[قاجاریه|دوره قاجار]] نیز قوانین و عرف جامعه، بیشتر به نفع مردان بود و زنان از حقوق کمتری برخوردار بودند.<ref>پولاک، "سفرنامه پولاک" ایران و ایرانیان، 1368ش، ص158؛ [http://www.isa.org.ir/گزارش-نشست-ها/367-گزارش-نشست-گروه-جامعه‌شناسی-خانواده/6259-تحول-خانواده-ایرانی-از-عصر-قاجار-تا-به-امروز «تحول خانواده ایرانی از عصر قاجار تا به امروز»، وب‌سایت انجمن جامعه‌شناسی ایران].</ref> [[زن در دوره پهلوی|زن در دورۀ پهلوی]] نیز خشونت خانگی را تجربه می‌کرد و [[زن در نگاه شاهان پهلوی|نگاه شاهان پهلوی به زن]]، نگاهی ابزاری بود.<ref>[https://irdc.ir/fa/news/6502/4-اقدام-رژیم-پهلوی-علیه-زنان «4 اقدام رژیم پهلوی علیه زنان»، وب‌سایت مرکز اسناد انقلاب اسلامی].</ref> | ||
====دوران معاصر==== | ====دوران معاصر==== | ||
پس از [[انقلاب اسلامی]] ایران، قوانین و مقررات متعددی برای حمایت از خانواده و زنان به تصویب رسید تا از بروز خشونت خانگی جلوگیری و از قربانیان حمایت شود. با این حال، خشونت خانگی همچنان در برخی جا‌ها به‌عنوان یک چالش اجتماعی باقی مانده است. باورهای فرهنگی سنتی، نابرابری‌های جنسیتی و کمبود آموزش‌های لازم در زمینه روابط سالم بین‌فردی از جمله عواملی هستند که به تداوم این معضل در جامعه ایران دامن می‌زنند.<ref>[https://risi.ihss.ac.ir/Article/41656 سوهانیان حقیقی و فیضی، «تحلیل وضعیت خشونت خانگی در خانوادۀ ایرانی»، 1401ش، ص25-26]؛ [https://jwdp.ut.ac.ir/news?newsCode=1218 «وضعیت خشونت خانگی در ایران به روایت دو پژوهش ملی»، وب‌سایت دانشکدۀ علوم خانواده].</ref> | پس از [[انقلاب اسلامی]] ایران، قوانین و مقررات متعددی برای [[قانون حمایت از خانواده و جوانی جمعیت|حمایت از خانواده]] و زنان به تصویب رسید تا از بروز خشونت خانگی جلوگیری و از قربانیان حمایت شود. با این حال، خشونت خانگی همچنان در برخی جا‌ها به‌عنوان یک چالش اجتماعی باقی مانده است. باورهای فرهنگی سنتی، نابرابری‌های جنسیتی و کمبود آموزش‌های لازم در زمینه روابط سالم بین‌فردی از جمله عواملی هستند که به تداوم این معضل در جامعه ایران دامن می‌زنند.<ref>[https://risi.ihss.ac.ir/Article/41656 سوهانیان حقیقی و فیضی، «تحلیل وضعیت خشونت خانگی در خانوادۀ ایرانی»، 1401ش، ص25-26]؛ [https://jwdp.ut.ac.ir/news?newsCode=1218 «وضعیت خشونت خانگی در ایران به روایت دو پژوهش ملی»، وب‌سایت دانشکدۀ علوم خانواده].</ref> | ||
==وضعیت موجود خشونت خانگی در ایران== | ==وضعیت موجود خشونت خانگی در ایران== | ||
در پژوهش ملی مربوط به سال ۱۳۹۷م، وضعیت خشونت خانگی در ایران به‌ویژه میان زوجین و همچنین در روابط والدین و فرزندان به شکل گسترده‌ای بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد که ۸۱.۱٪ از زوجین حداقل یکی از انواع خشونت خانگی شامل فیزیکی، روانی، کلامی، اقتصادی و جنسی را تجربه کرده‌اند. شدت خشونت میان زوجین به‌طور میانگین ۹.۰۶٪ در مقیاس ۰ تا ۱۰۰ تخمین زده شده است. خشونت روانی، با شیوع ۷۵.۵٪، بیشترین نوع خشونت خانگی میان زوجین بوده و پس از آن، خشونت اقتصادی با شیوع ۴۶.۷٪ و خشونت کلامی با ۴۰٪ در رتبه‌های بعدی قرار دارند. در روابط والدین و فرزندان نیز ۸۴.۵٪ از افراد، تجربه‌ای از خشونت را گزارش داده‌اند که خشونت روانی با ۸۱.۶٪ بیشترین شیوع را داشته است.<ref>[https://risi.ihss.ac.ir/Article/41656 سوهانیان حقیقی و فیضی، «تحلیل وضعیت خشونت خانگی در خانوادۀ ایرانی»، 1401ش، ص25-26].</ref> | |||
==انواع خشونت خانگی== | ==انواع خشونت خانگی== | ||
===براساس نوع خشونت=== | ===براساس نوع خشونت=== | ||
خشونت خانگی براساس نوع خشونت به اشکال مختلفی بروز می‌کند | خشونت خانگی براساس نوع خشونت به اشکال مختلفی بروز می‌کند. | ||
#خشونت فیزیکی | #خشونت فیزیکی: هرگونه رفتار عمدی است که منجر به آسیب جسمی مانند ضرب‌وشتم، هل‌دادن یا سوزاندن می‌شود. | ||
#خشونت جنسی | #خشونت جنسی: شامل هرگونه رفتار جنسی اجباری مانند تجاوز یا [[آزار جنسی]] است. | ||
#خشونت روانی به شکل توهین، | #خشونت روانی: به شکل توهین، تحقیر، تهدید و کنترل بر قربانی اعمال می‌شود. | ||
#خشونت | #خشونت اقتصادی: عملی است که با هدف کنترل و سلطه بر فرد، از طریق محدود کردن دسترسی او به منابع مالی انجام می‌شود. این نوع خشونت به شکل‌های مختلفی مانند عدم پرداخت [[نفقه]]، عدم تأمین نیازهای مالی [[خانواده]] یا ممانعت از استفاده از اموال شخصی بروز می‌کند.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/556134/خشونت-خانگی-در-ایران-مرور-مطالعات1387-1380 وامقی و همکاران، «خشونت خانگی در ایران: مرور مطالعات1387-1380»، 1392ش، ص38-39].</ref> | ||
===براساس رابطۀ قربانی و مرتکب=== | ===براساس رابطۀ قربانی و مرتکب=== | ||
انواع خشونت خانگی بر اساس نوع رابطۀ میان قربانی و مرتکب شامل چندین دسته است. | انواع خشونت خانگی بر اساس نوع رابطۀ میان قربانی و مرتکب شامل چندین دسته است. | ||
#خشونت بین زوجین به معنای خشونتی است که میان همسران رخ می‌دهد.<ref>[https://borna.news/fa/news/2008784/زن-و-مرد-قربانی-خشونت-خانگی میرزایی، «زن و مرد، قربانی خشونت خانگی»، وب‌سایت خبرگزاری برنا].</ref> | #خشونت بین زوجین: به معنای خشونتی است که میان همسران رخ می‌دهد.<ref>[https://borna.news/fa/news/2008784/زن-و-مرد-قربانی-خشونت-خانگی میرزایی، «زن و مرد، قربانی خشونت خانگی»، وب‌سایت خبرگزاری برنا].</ref> | ||
#خشونت والدین علیه فرزندان شامل انواع فیزیکی، جنسی، روانی و عاطفی باشد که به کودکان آسیب می‌رساند.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8392093/متلاشی-شدن-عزت‌نفس-فرزندان-با-خشونت-پدر-و-مادر «متلاشی شدن عزت‌نفس فرزندان با خشونت پدر و مادر»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان].</ref> | #[[خشونت خانگی علیه کودکان|خشونت والدین علیه فرزندان]]: شامل انواع فیزیکی، جنسی، روانی و عاطفی باشد که به کودکان آسیب می‌رساند.<ref>[https://www.yjc.ir/fa/news/8392093/متلاشی-شدن-عزت‌نفس-فرزندان-با-خشونت-پدر-و-مادر «متلاشی شدن عزت‌نفس فرزندان با خشونت پدر و مادر»، وب‌سایت باشگاه خبرنگاران جوان].</ref> | ||
#خشونت فرزندان علیه والدین شامل رفتارهای خشونت‌آمیز فیزیکی یا روانی نسبت به والدین می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/98072217016/معضل-پنهان-خشونت-فرزند-علیه-والدین «معضل پنهان خشونت فرزند علیه والدین»، خبرگزاری ایسنا].</ref> | #خشونت فرزندان علیه والدین: شامل رفتارهای خشونت‌آمیز فیزیکی یا روانی نسبت به والدین می‌شود.<ref>[https://www.isna.ir/news/98072217016/معضل-پنهان-خشونت-فرزند-علیه-والدین «معضل پنهان خشونت فرزند علیه والدین»، خبرگزاری ایسنا].</ref> | ||
#خشونت بین خواهر و برادر به رفتارهای آزاردهنده میان آنها اطلاق می‌شود.<ref>[https://fararu.com/fa/news/667629/دعوای-خواهر-و-برادر‌ها-چه-موقع-آسیب‌زاست «دعوای خواهر و برادر‌ها چه موقع آسیب‌زاست؟»، وب‌سایت فرارو].</ref> | #خشونت بین خواهر و برادر: به رفتارهای آزاردهنده میان آنها اطلاق می‌شود.<ref>[https://fararu.com/fa/news/667629/دعوای-خواهر-و-برادر‌ها-چه-موقع-آسیب‌زاست «دعوای خواهر و برادر‌ها چه موقع آسیب‌زاست؟»، وب‌سایت فرارو].</ref> | ||
#خشونت علیه | #[[خشونت علیه سالمندان]]: توسط اعضای خانواده یا مراقبان می‌تواند شامل غفلت یا آسیب عمدی باشد.<ref>[https://salmandj.uswr.ac.ir/browse.php?a_id=2297&sid=1&slc_lang=fa&html=1 نوذرپور و همکاران، «تبیین مفهوم خشونت با سالمندان: یک مطالعه هیبرد»، وب‌سایت مجلۀ سالمندی ایران].</ref> | ||
# | #خشونت علیه افراد معلول: خشونت علیه اعضای سالمند در خانواده صورت گیرد و به سلامت جسمی یا روانی آنها آسیب وارد می‌کند.<ref>[https://handicapcenter.com/?p=32483 حیدری، «خشونت علیه معلولان از خانه تا خیابان / ما از جامعه‌ای طرد شدیم که حق‌مان بود»، وب‌سایت دفتر فرهنگ معلولین].</ref> | ||
===براساس جنسیت قربانی=== | ===براساس جنسیت قربانی=== | ||
خشونت خانگی بر اساس جنسیت قربانی به دو دسته عمده تقسیم می‌شود: | خشونت خانگی بر اساس جنسیت قربانی به دو دسته عمده تقسیم می‌شود: | ||
| خط ۵۶: | خط ۵۶: | ||
خشونت خانگی عوامل متعددی دارد که به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود: | خشونت خانگی عوامل متعددی دارد که به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌شود: | ||
===عوامل فردی=== | ===عوامل فردی=== | ||
ویژگی‌های شخصیتی، تجربیات [[زندگی]] و سلامت روانی هر فرد بر رفتار خشونت‌آمیز تأثیر | ویژگی‌های شخصیتی، تجربیات [[زندگی]] و سلامت روانی هر فرد بر رفتار خشونت‌آمیز تأثیر می‌گذارد. مشکلات روانی نظیر [[افسردگی]]، اضطراب و اختلالات شخصیتی،<ref>[https://www.sid.ir/paper/203278/fa#downloadbottom عباس‌زاده و همکاران، «خشونت خانگی، تهدیدی علیه سلامت روانی (مطالعه جامعه شناختی زنان متاهل شهر تبریز)»، 1389ش، ص76].</ref> همچنین [[اعتیاد به مواد مخدر]] و الکل،<ref>[https://ensani.ir/fa/article/556134/خشونت-خانگی-در-ایران-مرور-مطالعات1387-1380 وامقی و همکاران، «خشونت خانگی در ایران: مرور مطالعات1387-1380»، 1392ش، ص55].</ref> احتمال خشونت در [[روابط خانوادگی]] را افزایش می‌دهد. همچنین، تجربه خشونت یا [[کودک آزاری|آزار در کودکی]] و مشاهدۀ الگوهای خانوادگی خشن در افزایش خشونت خانگی تأثیر دارد.<ref>[https://www.sid.ir/paper/208632/%d8%ae%d8%b1%db%8c%d8%af%20%d8%a7%d9%82%d8%b3%d8%a7%d8%b7%db%8c%20%da%af%d9%88%d8%b4%db%8c%20%d8%a2%db%8c%d9%81%d9%88%d9%86%2014/fa#downloadbottom خمسه و حسینیان، «بررسی نقش تجربۀ خشونت در دوران کودکی و الگوهای رفتاری خشونت و صمیمیت در دانشجویان متاهل»، 1389ش، ص45-47].</ref> | ||
===عوامل اجتماعی و فرهنگی=== | ===عوامل اجتماعی و فرهنگی=== | ||
در برخی از فرهنگ‌ها، باورها در مورد نقش‌های جنسیتی و نابرابری قدرت میان زن و مرد، موجب می‌شود که خشونت خانگی به‌عنوان یک موضوع پذیرفته‌شده یا حتی طبیعی تلقی شود. در جوامع پدرسالار که مردان قدرت بیشتری نسبت به زنان دارند، احتمال خشونت خانگی بیشتر است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/451070/خشونت-خانگی-علیه-زنان-در-ایران جهانی جناقرد، «خشونت خانگی علیه زنان در ایران» 1399ش، ص900].</ref> همچنین، کمبود آگاهی عمومی و عدم آموزش‌های لازم در مورد حقوق زنان و مردان و راه‌های حل‌وفصل تعارضات می‌تواند عامل مهمی در شیوع خشونت خانگی باشد.<ref>[https://socialworkmag.ir/article-1-511-fa.html یکه‌کار و همکاران، «زمینه‌های اجتماعی خشونت خانگی علیه زنان» 1398ش، ص56-57].</ref> | در برخی از فرهنگ‌ها، باورها در مورد نقش‌های جنسیتی و نابرابری قدرت میان زن و مرد، موجب می‌شود که خشونت خانگی به‌عنوان یک موضوع پذیرفته‌شده یا حتی طبیعی تلقی شود. در جوامع [[پدرسالاری|پدرسالار]] که مردان قدرت بیشتری نسبت به زنان دارند، احتمال خشونت خانگی بیشتر است.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/451070/خشونت-خانگی-علیه-زنان-در-ایران جهانی جناقرد، «خشونت خانگی علیه زنان در ایران» 1399ش، ص900].</ref> همچنین، کمبود آگاهی عمومی و عدم آموزش‌های لازم در مورد حقوق زنان و مردان و [[مهارت حل تعارضات زناشویی|راه‌های حل‌وفصل تعارضات]] می‌تواند عامل مهمی در شیوع خشونت خانگی باشد.<ref>[https://socialworkmag.ir/article-1-511-fa.html یکه‌کار و همکاران، «زمینه‌های اجتماعی خشونت خانگی علیه زنان» 1398ش، ص56-57].</ref> | ||
===عوامل اقتصادی=== | ===عوامل اقتصادی=== | ||
مشکلات مالی و اقتصادی، از جمله | مشکلات مالی و اقتصادی، از جمله بیکاری، فقر و فشارهای مالی، از عوامل خشونت خانگی به شمار می‌روند.<ref>[https://socialworkmag.ir/article-1-511-fa.html یکه‌کار و همکاران، «زمینه‌های اجتماعی خشونت خانگی علیه زنان» 1398ش، ص56].</ref> فشارهای اقتصادی ممکن است تنش‌ها و اختلافات را در خانواده افزایش دهد و منجر به رفتارهای خشونت‌آمیز شود.<ref>[https://ensani.ir/fa/article/451070/خشونت-خانگی-علیه-زنان-در-ایران جهانی جناقرد، «خشونت خانگی علیه زنان در ایران» 1399ش، ص902 و 904].</ref> | ||
===عوامل قانونی و حمایتی=== | ===عوامل قانونی و حمایتی=== | ||
عدم وجود قوانین قوی و سیستم‌های حمایتی کارآمد برای حمایت از قربانیان خشونت خانگی، همچنین عدم اجرای مناسب قوانین موجود، یکی از عوامل مهم در تداوم خشونت خانگی است. در بسیاری از کشورها، نبود حمایت‌های قانونی و عدم دسترسی به سیستم‌های حقوقی و حمایتی مؤثر موجب می‌شود که قربانیان نتوانند به کمک مورد نیاز دست پیدا کنند و در معرض خشونت باقی بمانند.<ref>[https://socialworkmag.ir/article-1-511-fa.html یکه‌کار و همکاران، «زمینه‌های اجتماعی خشونت خانگی علیه زنان» 1398ش، ص55-56].</ref> | عدم وجود قوانین قوی و سیستم‌های حمایتی کارآمد برای حمایت از قربانیان خشونت خانگی، همچنین عدم اجرای مناسب قوانین موجود، یکی از عوامل مهم در تداوم خشونت خانگی است. در بسیاری از کشورها، نبود حمایت‌های قانونی و عدم دسترسی به سیستم‌های حقوقی و حمایتی مؤثر موجب می‌شود که قربانیان نتوانند به کمک مورد نیاز دست پیدا کنند و در معرض خشونت باقی بمانند.<ref>[https://socialworkmag.ir/article-1-511-fa.html یکه‌کار و همکاران، «زمینه‌های اجتماعی خشونت خانگی علیه زنان» 1398ش، ص55-56].</ref> | ||
==پیامدهای خشونت خانگی== | ==پیامدهای خشونت خانگی== | ||
خشونت خانگی پیامدهای مخرب و گسترده‌ای بر قربانیان، خانواده‌ها و جامعه دارد. | خشونت خانگی پیامدهای مخرب و گسترده‌ای بر قربانیان، خانواده‌ها و جامعه دارد. | ||
===پیامدهای فردی=== | ===پیامدهای فردی=== | ||
====پیامدهای روانی==== | ====پیامدهای روانی==== | ||