مرو: تفاوت میان نسخه‌ها

مرو باستانی با توجه به موقعیت جغرافیایی، در طول تاریخ به‌عنوان یکی از مراکز عمدۀ اقتصادی، علمی، فرهنگی و نظامی در سراسر شرق قدیم شهرت داشته و برای مدت طولانی مرکز حاکمیت خراسان بزرگ بوده‌ است. مرو برای مدتی مقر حکومت مامون عباسی و عنوان پایتخت امپراطوری سلجوقی را داشته ‌است. مرو در کتاب اویستا، سومین سرزمین از سرزمین‌های شانزده‌گانه‌ای است که اهوراآ فریده است. مرو در گذر تاریخ، پذیرای تمدن‌های ایرانی، یونانی، ترکی و اسلامی بوده است.

==نام‌گذاری==

یافته‌های باستان‌شناسی از بقایای مرو و ساختمان‌های مجلل آن نشان می‌دهد که معماری در این شهر در دوره‌های گوناگون تاریخی، به کمال رسیده بود.<ref>سجادی، مرو، 1383ش،  ص329-332.</ref>  به‌صورت تاریخی در مرو، چندین شهر به فراز و فرود رسیده و جایگزین یکدیگر شده‌اند. فضای شهر به‌طور کامل تحت تأثیر قدرت سیاسی حاکم و ایدئولوژی هر دوره قرار داشته است.<ref>[https://civilica.com/doc/2030426/ آنامرادنژاد، «ماهیت دگرگونی شهری در شهر تاریخی مرو»، 1399ش، ص78-85.]</ref>  شهر مرو دارای دژهای محکم نظامی، دیوارهای دفاعی، ادارات دولتی، عبادتگاه، کوشک‌ها (قصر)، خانه‌های مسکونی، پارک‌ها، میدان‌های وسیع، حمام‌های همگانی، کاروان‌سراها، کانال آب، آسیاب‌های آبی، اماکن صنعتی و تجارتی بوده که هریک برای مدت طولانی پابرجا بوده و توسط حاکمان بعدی توسعه پیدا کرده است. در دورۀ اسلامی، شهر مرو با برپایی مساجد، مصلی، مدارس، کتاب‌خانه‌ها و ایجاد راه‌های ارتباطی با مراکز جدید قدرت مانند دمشق و بغداد، ویژگی‌های یک شهر اسلامی را در خود نهادینه کرد.<ref>سجادی، مرو، 1383ش،  ص191-216.</ref>  

===ج) شهرهای تاریخی===

یازتپه، شهر دورۀ آهن است.<ref>سجادی، مرو، 1383ش،  ص13-14 و 192-210.</ref>  ارگ‌قلعه، شهر دورۀ هخامنشیان با مساحت 20 هکتار و با دیوار بلندی بوده که در دوره‌های بعدی، از آن به‌عنوان قلعۀ نظامی استفاده شده‌ است. گیاورقلعه/ گبری‌قلعه شهری بزرگی در جنوب ارگ‌قلعه توسط یکی از سرداران سلوکیه به نام «آنتیوکوس» در 280-261ق.م، ساخته شد. این شهر با شکل مربعی دارای 2 کیلومتر طول و 2 کیلومتر عرض بوده و 1500 سال دوام پیدا کرد و با دیوارهای تودرتو محافظت می‌شد. هریک از این دیوارها مربوط به یک دورۀ تاریخی است که آخرین دیوار بلندتر، قوی‌تر و با فاصلۀ بیشتر بوده است. این دیوارها به‌طول 8 کیلومتر در اطراف شهر به‌شکل دایره‌ای کشید شده و دارای پیاده‌رو، سنگر و شکاف‌های تیراندازی بوده است. بعضی از این دیوارها تا 25 متر ارتفاع داشته است.<ref>[https://civilica.com/doc/2030426/ آنامرادنژاد، «ماهیت دگرگونی شهری در شهر تاریخی مرو»، 1399ش، ص78-85.]</ref>  در خلال حکومت پارتیان معبدها و خانه‌های زیادی در خارج از دیوار قلعه ساخته شد.<ref> سجادی، مرو، 1383ش،  ص13-14.</ref>  سلطان‌قلعه بزرگ‌ترین شهر در واحۀ مرو (1000 هکتار) در سمت غربی گیاورقلعه قرار داشته است. پس از رونق گرفتن این شهر، گیاورقلعه تبدیل به بازار صنعتی شد. سلطان ملک‌شاه سلجوقی اطراف این شهر را دیوار کشید. دیوار این شهر از الگوی خاصی پیروی نمی‌کرد. طول این دیوارها در دورۀ سلجوقی 12 کیلومتر ذکر شده که 316 برج با فاصلۀ 20 الی 30 متر داشته‌ است. مرحلۀ دوم دیوارکشی این شهر مربوط به‌ دورۀ سلطان سنجر می‌شود که در دو ردیف با ارتفاع 2-5 متر بوده است. ردیف اول به‌نام دیوارهای توخالی و دومی خاکی بود که بعدها اولی نیز به دیوار خاکی تبدیل شد. قلعۀ عبدالله خان؛ حدود 200 سال بعد از حملۀ ویرانگر مغول در جنوب سلطان قلعه توسط شاهرخ تیموری در 1409م، با وسعت یک کیلومتر مربع ساخته شد. کارشناسان کوچکی شهر را نشان افول شهر مرو و رونق شهرهای دیگر خراسان زمین می‌دانند. بایرام‌علی خان قلعه، در قرن هجدهم میلادی به‌دلیل افزایش جمعیت با محدودۀ حدود 500 متر عرض و 1000 متر طول در کنار قلعۀ عبدالله‌ خان ساخته شده‌است.<ref> [https://civilica.com/doc/2030426/ آنامرادنژاد، «ماهیت دگرگونی شهری در شهر تاریخی مرو»، 1399ش، ص78-85.]</ref>   

===د) جمعیت===

موسیقی در مرو باستان به‌طور معمول همراه با رسوم مذهبی، جشن‌ها و جنگ‌ها کاربرد داشته است. ساغری از ‌قرن اول میلادی در شهر نساء به‌‌دست ‌آمده که دو نوازنده را در حال نواختن چنگ و ساز نشان می‌دهد. واژۀ گوسان به‌معنای موسیقی‌دان و فهلویه به‌معنای اشعار موزون، واژگان پهلوی پارتی است و کارشناسان آن را نشان شعر و شعرخوانی همراه با موسیقی در اجتماعات مردمی و درباریان دورۀ اشکانی می‌دانند. کارشناسان، دورۀ ساسانیان را باشکوه‌ترین دورۀ قبل از اسلام برای موسیقی و موسیقی‌دانان می‌دانند که حتی برای موسیقی وزیر ویژه تعیین کرده بودند.<ref>[http://ensani.ir/fa/article/407452/%D8%A8%D8%B1%D8%B1%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%D9%87%D9%85%DB%8C%D8%AA-%D9%88-%D8%AC%D8%A7%DB%8C%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%87%D9%86%D8%B1-%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C%D9%82%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%A7%D علیئی و دیگران، «بررسی اهمیت و جایگاه هنر موسیقی در ایران باستان»، 1398ش، ص45-47.]</ref>  «باربد»، رهبر پیشگام موسیقی از مرو، از نوازندگان دربار خسرو پرویز است. مرو در دورۀ اسلامی نیز متخصصین موسیقی چون احمد سرخسی داشته است.<ref>سجادی، مرو، 1383ش،  ص318.</ref>  

==مرو امروزی==

استان مرو امروزی با نام «ماری» و مرکزیت شهر «مرویا ماری»، منطقه‌ای صنعتی در کشور ترکمنستان است که مناطق تاریخی مرو قدیم را در خود جای داده است.<ref>[https://www.irna.ir/news/85365674/%D9%85%D8%B1%D9%88-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9 «مرو مسیر جدید گفتمان تجارتی خراسان با همسایۀ ترکمنستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  این شهر در اوایل سدۀ 19م، توسط خان ترکمن (کوشوت) ساخته شد و امروزه از امکانات شهری لازم برخوردار است. در اطراف این شهر، گاز استخراج می‌شود و بزرگ‌ترین تأسیسات برقی ترکمنستان نیز در آن قرار دارد. شهر جدید مرو از طریق هوا، راه‌آهن و زمین با دیگر شهرها ارتباط دارد و از کنار آن کانال قره‌قوم جاری است که به آمودریا می‌رسد و در آن حمل‌ونقل نیز صورت می‌گیرد.<ref>[https://www.noormags.ir/view/fa/articlepage/905583/%D8%AA%D8%A7%D8%B1%DB%8C%D8%AE%DA%86%D9%87-%DB%8C-%D9%85%D8%B1%D9%88 شفایی، «تاریخچه‌ی مرو»، 1376ش، ص34.]</ref>  مرو امروزی با یک‌و‌نیم میلیون جمعیت، دومین شهر پرجمعیت ترکمنستان پس از عشق‌آباد است<ref>[https://www.irna.ir/news/85365674/%D9%85%D8%B1%D9%88-%D9%85%D8%B3%DB%8C%D8%B1-%D8%AC%D8%AF%DB%8C%D8%AF-%DA%AF%D9%81%D8%AA%D9%85%D8%A7%D9%86-%D8%AA%D8%AC%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AE%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D8%A7%D9%86-%D8%B1%D8%B6%D9%88%DB%8C-%D8%A8%D8%A7-%D9%87%D9 «مرو مسیر جدید گفتمان تجارتی خراسان با همسایۀ ترکمنستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.]</ref>  و در آن، مردم ترکمن، ترک، ایرانی، نژادهای مختلف آسیای مرکزی و روسی زندگی می‌کنند.<ref>سجادی، مرو، 1383ش،  ص190-191.</ref>  

==جاذبه‌های گردش‌گری==