شیعه: تفاوت میان نسخه‌ها

'''<big>شیعه؛</big>''' گروهی از مسلمانان که انتصاب الهی امام علی برای جانشینی حضرت محمد را باور دارند.

در تعریف‏ اصطلاحی شیعه به موارد گوناگونی، از جمله اعتقاد به برتری و تقدّم امام علی بر سایر اصحاب پیامبر خدا،<ref>رازی، الزینه فی الکلمات الاسلامیه العربیه، ص259ـ260؛ [https://lib.eshia.ir/71432/1/16 اشعری، مقالات الاسلامیین، 1400ق، ص16.]</ref>  [[امامت]] و ولایت بلافصل امام علی بعد از پیامبر و نفی آن از دیگران،<ref>اشعری قمی، المقالات و الفرق،1360ش، ص15؛ [https://lib.eshia.ir/10408/0/17 نوبختی، فرق الشیعه، 1355ق، ص17.]</ref>  اراده الهی و تصریح پیامبر بر امامت حضرت علی<ref>طوسی، تلخیص الشافی، 1383ق، ج2، ص56؛ [https://lib.eshia.ir/71442/1/169 شهرستانی، ملل و نحل،ج1، ص169]</ref>  و همچنین باور به امامت فرزندان [[حضرت علی]] و اختصاص حق جانشینی پیامبر اکرم به خاندان رسالت<ref>طباطبایی، شیعه در اسلام، 1388ش، ص25ـ26.</ref>  اشاره شده است.

# بر اساس دیدگاهی که بسیاری از شیعیان، آن را تأیید کرده‌اند، ریشه تشیع به آغاز دعوت اسلامى باز می‌‌گردد و عنوان «شیعه» نخستین بار توسط پیامبر خدا، بر معتقدين به لزوم اطاعت از حضرت علي اطلاق شد.<ref>[https://lib.efatwa.ir/40680/4/106 ابن‌اثير، النهاية، ج4، 1979م، ص106؛ سبحانی تبریزی،] [https://www.ghbook.ir/index.php?name=%D8%A8%D8%AD%D9%88%D8%AB%20%D9%81%D9%8A%20%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%84%D9%84%20%D9%88%20%D8%A7%D9%84%D9%86%D8%AD%D9%84 بحوث في الملل و النحل، 1384ش، ج6، صص114-102.]</ref>   

# برخی که به جعل و وضع حديث متهم هستند، پیدایش شیعه را به یک یهودی موهوم با نام عبداللّه سبأ نسبت داده‌اند، در حالی که نامی از او در میان یاران امام علی نیست.<ref> [https://lib.efatwa.ir/41483/1/4 رشید رضا، السنة و الشيعة، 1947م، ص4ـ6؛] سامی النشار، نشأة الفكر الفلسفي في الإسلام، 1997م، ص18؛ [https://ebookshia.com/books/view/2658/%D8%B9%D8%A8%D8%AF+%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87+%D8%A8%D9%86+%D8%B3%D8%A8%D8%A3+%D9%88+%D8%AF%D9%8A%DA%AF%D8%B1+%D8%A7%D9%81%D8%B3%D8%A7%D9%86%D9%87+%D9%87%D8%A7%D9%89+%D8%AA%D8%A7%D8%B1%D9%8A%D8%AE%D9%89+%28%D8%AC%D9%84%D8%AF+1%252 عسگری، افسانه عبداللّه سبأ، 1403ق، ج1، ص40ـ48؛] [https://lib.eshia.ir/15271/1/14 صدر، نشأة الشيعه والتشيع، 1417ق، ص14.]</ref>   

# برخی، تشیع و انگارۀ وصايت و وراثت در امامت را برگرفته از نظام شاهنشاهي در فرهنگ ايرانیان دانسته‌ و با این بهانه، ایرانیان را به انتقام‌جویی از عرب‌ها در فتح ایران، متهم کرده‌اند.<ref>[https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ايران، 1400ش، ج1، ص128-154.]</ref>  این در حالی است که ایرانیان، آموزه‌های عدالت‌محور اسلام را با آغوش باز پذیرفته‌اند و شیعیان، باور به وصایت و امامت حضرت علی را برگرفته از آیات قرآن، روایات نبوی و دلایل عقلی می‌دانند.<ref> براون، تاريخ ادبيات ايران، 1398ش، ج1، ص297؛ [https://lib.eshia.ir/50079/1/128 مطهری، خدمات متقابل اسلام و ايران، 1400ش، ج1، صص128ـ154]</ref>  

مهم‌ترین عامل شکل‌گیری فرقه‌های گوناگون در میان شیعیان، اختلاف در تعداد امامان و چگونگی تعیین امام بعدی بود.<ref>صابری، تاریخ فرق اسلامی، ۱۳۸۴ش، ج۲، ص۲۹.</ref>  اماميه، زيديه و اسماعيليه، مهم‌ترين فرقه‌هاي شيعه هستند.<ref>  [https://lib.eshia.ir/71455/1/60 طباطبايي، شيعه در اسلام، 1388ش، ص60.]</ref>   

امامیه اکثریت شیعیان را تشکیل می‌دهند. این گروه از شیعیان، به وجود امام در هر زمان، و وجوب نص صریح برای هر امامی معتقدند و امامت را منحصر در امام علی، امام حسن، امام حسین و نه فرزند از نسل امام حسین می‌دانند که آخرین آنها مهدی موعود است.<ref>شیخ مفید، اوائل المقالات، 1372ش، ص۳۸.</ref>  از آن‌جا که تعداد جانشینان پیامبر اکرم، نزد شیعیان امامیه، دوازده نفر است، آنها شیعیان اثناعشریه نیز نامیده شده‌اند. توحید، عدل، نبوت، امامت و معاد، اصول عقاید امامیه است.

گروهی از شیعیان، پس از امام علی، امام حسن و امام حسـین به امامت «زید» فرزند امام سـجاد (علی بن حسین) باور دارند و به همین دلیل، آن‌ها را زیدیه می‌گویند. بر اساس باور زیدیه، پیامبر خدا تنها به امامت علی، حسن و حسین، تصریح کرده است. زیدیه، مبارزه مسلحانه را شرط امامت رهبران پسینی می‌دانند و به‌همین دلیل، سایر پیشوایان شیعیان امامیه را که به جهاد علنی نپرداختند، امام نمی‌دانند. جارودیه، سـلیمانیه و صالحیه، مهم‌ترین فرقه‌هاي زیدیه هستند.<ref>برنجکار،آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص42.</ref>  

گروه دیگری از شیعیان، در باور به هفتمین امام، از شیعیان امامیه جدا شده و به جای موسی بن جعفر، به امامت اسماعیل، فرزند دیگر امام جعفر صادق، اعتقاد دارند. برخی از آن‌ها محمد، فرزند اسماعیل را امام دانسته‌اند. مهم‌ترین ویژگی اسماعیلیان، رویکرد باطن‌‌گرا و تأویل آیات، احادیث و احکام اسلامی است.<ref>برنجکار،آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46.</ref>  اسماعیلیه به سه گروه اسماعیلیه خالص، مبارکیه و قرامطه منشعب شدند.<ref>برنجکار، آشنایی با فرق و مذاهب اسلامی،1396ش، ص46؛ ربانی گلپایگانی، فرق و مذاهب کلامی،1383ش، ص76.</ref>  

شیعیان در تمام نقاط جهان پراکنده هستند؛ اما بیشتر شیعیان در منطقه خاور‌میانه و خلیج فارس زندگی می‌کنند. در کشورهاى چین، اندونزى، آلمان، فرانسه و انگلیس نیز شیعیان زیادى زندگى مى‌کنند. در کشورهای آفریقایی کنیا، تانزانیا، سنگال و ساحل عاج نیز جوامعي از شيعيان وجود دارد. در قاره آمريكا نیز حضور جامعۀ شیعه، چشمگیر است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی.]</ref>  

بر اساس گزارش‌های آماری موجود، شیعیان، حدود 10 تا 12 درصد از جامعۀ مسلمانان جهان را تشکیل داده‌اند.<ref> فرانسوا توال، ژئوپليتيک شيعه، 1379ش، ص9.</ref>  در برخی از گزارش‌های آماری، جمعیت شیعیان تا 23 درصد از جامعۀ مسلمانان نیز برآورد شده است.<ref>[https://fa.wikifeqh.ir/%D8%AC%D9%85%D8%B9%DB%8C%D8%AA_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86 «جمعیت شیعیان»، سایت ویکی فقه.]</ref>  در کشورهایی مانند هند، ایران، عراق، جمهوری آذربایجان، لبنان، افغانستان، پاکستان، یمن و بحرین بیشترین تراکم جمعیتی شیعیان وجود دارد. جمهوری اسلامی ایران، نسبت به کل جمعیت، بیشترین میزان شیعه را دارد و جمهوری آذربایجان و کشور بحرین، دومین و سومین کشور شیعی در میان کشورهای مسلمان است.<ref>[https://wiki.ahlolbait.com/%D9%BE%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D9%86%D8%AF%DA%AF%DB%8C_%D8%AC%D8%BA%D8%B1%D8%A7%D9%81%DB%8C%D8%A7%DB%8C%DB%8C_%D8%B4%DB%8C%D8%B9%D9%87_%D8%AF%D8%B1_%D8%AC%D9%87%D8%A7%D9%86 «پراکندگی جغرافیای شیعه»، سایت دانشنامه اسلامی].</ref>