←بخش‌های مختلف سازه
| خط ۱۶: | خط ۱۶: | ||
سازه‌های آبی شوشتر از بخش‌های گوناگونی تشکیل شده که تنها 13 مورد آن در فهرست میراث جهانی یونسکو، ثبت شده است.<ref>[https://whc.unesco.org/uploads/nominations/1315.pdf «SHUSHTAR HISTORICAL HYDRAULIC SYSTEMBridges, dams, canals, buildings and watermillsFrom ancient times to present»، وب‌سایت یونسکو، تاریخ بازدید: 8 شهریور 1401ش].</ref> | سازه‌های آبی شوشتر از بخش‌های گوناگونی تشکیل شده که تنها 13 مورد آن در فهرست میراث جهانی یونسکو، ثبت شده است.<ref>[https://whc.unesco.org/uploads/nominations/1315.pdf «SHUSHTAR HISTORICAL HYDRAULIC SYSTEMBridges, dams, canals, buildings and watermillsFrom ancient times to present»، وب‌سایت یونسکو، تاریخ بازدید: 8 شهریور 1401ش].</ref> | ||
# '''بند میزان؛''' [[بند میزان]] با نام‌های بند قیصر، شاپوری، دولت‌شاه، تراز، خاقان و محمدعلی شاه شناخته می‌شد. این بند در واقع سدی است که آب کارون را به دو شاخۀ [[شُطیط]] و [[گَرگَر]] تقسیم می‌کند. آب تقسیم شده در شطیط دو برابر حجم آب گرگر است و به این دلیل به شطیط چهاردانگه و به گرگر دودانگه یا مسرقان می‌گویند. این بند موجب میزان کردن آب جاری در دو شاخۀ گرگر و شطیط می‌شود و به این دلیل بند میزان نام‌گذاری شده است. این بند با سنگ و ساروج ساخته شده و چند دهانه دارد و مهم‌ترین آن‌ها دهانه‌ای است که آب دو شاخه را تنظیم می‌کند؛ به این گونه که اگر دبی گرگر بیش از یک سوم باشد آن را به شاخۀ شطیط منتقل می‌کند و برعکس. بند میزان از عجایب مهندسی ایرانی در آن دوران است.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/9599-سازه-ابی-شوشتر/ زمانی نوری، «سازه‌های آبی شوشتر»، سایت کجارو.]</ref> این سد آن‌قدر اهمیت داشته است که شکستن آن مساوی با ازدیاد فقر در شهر دانسته می‌شد.<ref>[https://funzi.co/mag/travel-directory/سازه-های-آبی-شوشتر/ «سازه‌های آبی شوشتر»، سایت فان‌زی.]</ref> | # '''بند میزان؛''' [[بند میزان]] با نام‌های بند قیصر، شاپوری، دولت‌شاه، تراز، خاقان و محمدعلی شاه شناخته می‌شد. این بند در واقع سدی است که آب کارون را به دو شاخۀ [[شُطیط]] و [[گَرگَر]] تقسیم می‌کند. آب تقسیم شده در شطیط دو برابر حجم آب گرگر است و به این دلیل به شطیط چهاردانگه و به گرگر دودانگه یا مسرقان می‌گویند. این بند موجب میزان کردن آب جاری در دو شاخۀ گرگر و شطیط می‌شود و به این دلیل بند میزان نام‌گذاری شده است. این بند با سنگ و ساروج ساخته شده و چند دهانه دارد و مهم‌ترین آن‌ها دهانه‌ای است که آب دو شاخه را تنظیم می‌کند؛ به این گونه که اگر دبی گرگر بیش از یک سوم باشد آن را به شاخۀ شطیط منتقل می‌کند و برعکس. بند میزان از عجایب مهندسی ایرانی در آن دوران است.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/9599-سازه-ابی-شوشتر/ زمانی نوری، «سازه‌های آبی شوشتر»، سایت کجارو.]</ref> این سد آن‌قدر اهمیت داشته است که شکستن آن مساوی با ازدیاد فقر در شهر دانسته می‌شد.<ref>[https://funzi.co/mag/travel-directory/سازه-های-آبی-شوشتر/ «سازه‌های آبی شوشتر»، سایت فان‌زی.]</ref> | ||
[[پرونده:سازه6.jpg|300px|thumb|left|نمایی از [[بند میزان]]، نقطه شروع فرآیند سازه‌های آبی شوشتر]] | |||
# '''برج کلاه‌فرنگی؛''' در انتهای بند میزان و بر فراز تپه‌ای چهار متری، برج هشت ضلعی کلاه‌فرنگی قرار دارد. از این برج مرتفع، ساختمای هفت متری باقی مانده که در نمای آن از سنگ تراشخورده استفاده شده است. این برج را جایگاه دیدبانی قیصر روم یا [[شاپور |شاپور ساسانی]] و محلی جهت نظارت بر کار کارگران دانسته‌اند؛ اما برخی منابع، کارکرد آن را نظارت بر شدت جریان رودخانه دانسته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/9599-سازه-ابی-شوشتر/ زمانی نوری، «سازه‌های آبی شوشتر»، سایت کجارو.] </ref> | # '''برج کلاه‌فرنگی؛''' در انتهای بند میزان و بر فراز تپه‌ای چهار متری، برج هشت ضلعی کلاه‌فرنگی قرار دارد. از این برج مرتفع، ساختمای هفت متری باقی مانده که در نمای آن از سنگ تراشخورده استفاده شده است. این برج را جایگاه دیدبانی قیصر روم یا [[شاپور |شاپور ساسانی]] و محلی جهت نظارت بر کار کارگران دانسته‌اند؛ اما برخی منابع، کارکرد آن را نظارت بر شدت جریان رودخانه دانسته‌اند.<ref>[https://www.kojaro.com/attraction/9599-سازه-ابی-شوشتر/ زمانی نوری، «سازه‌های آبی شوشتر»، سایت کجارو.] </ref> | ||
# '''رودخانۀ دست‌کند گرگر؛''' رودخانۀ گرگر یک رود مصنوعی است که به دستور [[اردشیر |اردشیر ساسانی]] ساخته شده و توسط [[بند میزان]] از [[کارون|رودخانۀ کارون]] جدا می‌شود. کف این رود، سنگ‌فرش بوده و با بست‌های فلزی جهت پیش‌گیری از عمیق شدن بستر مهار شده‌اند. این رود از داخل شهر عبور کرده و آب مورد نیاز کانال‌ها و تونل‌ها را تأمین می‌کند. سپس در محل [[بند قیر]] به شاخۀ شطیط پیوسته و به همراه [[رود دز]] به [[کارون|رودخانۀ کارون]] می‌ریزد. | # '''رودخانۀ دست‌کند گرگر؛''' رودخانۀ گرگر یک رود مصنوعی است که به دستور [[اردشیر |اردشیر ساسانی]] ساخته شده و توسط [[بند میزان]] از [[کارون|رودخانۀ کارون]] جدا می‌شود. کف این رود، سنگ‌فرش بوده و با بست‌های فلزی جهت پیش‌گیری از عمیق شدن بستر مهار شده‌اند. این رود از داخل شهر عبور کرده و آب مورد نیاز کانال‌ها و تونل‌ها را تأمین می‌کند. سپس در محل [[بند قیر]] به شاخۀ شطیط پیوسته و به همراه [[رود دز]] به [[کارون|رودخانۀ کارون]] می‌ریزد. | ||