اهل‌بیت از دیدگاه اهل‌سنت افغانستان: تفاوت میان نسخه‌ها

مهرورزی اهل‌سنت افغانستان به اهل‌بیت پیامبراکرم، متاثر از رویکرد مفسران و محدّثان اهل‌سنت به خاندان پیامبر است. از منظر مفسران اهل‌سنت، آیه تطهیر<ref>سوره احزاب، آیه 33.</ref> دربارۀ اهل‌بیت نازل شده، آنان را از هرگونه ناپاکی مبرا دانسته و پاکی مطلق آن‌ها را تایید می‌کند.<ref>طبری، تفسیر الطبری، 1961م، ج22، ص55.</ref> هم‌چنین در آیه مودت<ref>سوره شوری، آیه 23.</ref> از پیامبر خواسته شده است که محبت و احترام به اهل‌بیت خود را میان مسلمانان ترویج کند تا این مهرورزی را یک مسئولیت دینی و معنوی بدانند. مفسران اهل­‌سنت این آیه را بیانگر لزوم محبت و احترام به اهل‌بیت می‌دانند.<ref>ابن­کثیر، تفسیر القرآن العظیم، 1996م، ج4، ص413.</ref>

در احادیث نبوی، که در منابع روایی اهل­‌سنت نقل شده است، بر پیروی از قرآن و اهل‌­بیت به‌عنوان دو میراث گران‌بها<ref>مسلم، صحیح مسلم، 2005م، ج1، ص30.</ref> و همچنین بر اهمیت و جایگاه والای اهل‌بیت و رعایت حقوق، احترام و محبت آنان تاکید شده است.<ref> ترمذی، سنن ترمذی، 1983م، ج5، ص621؛ مسلم، صحیح مسلم، 2005م، ج4، ص1873.</ref> پیامبر در حدیث کساء، اهل‌بیت خود را شامل [[امام علی]]، [[حضرت فاطمه|فاطمه]]، [[امام حسن|حسن]] و [[امام حسین|حسین]] معرفی کرده است.<ref>نیشابوری، المستدرک علی الصحیحین، 1990م، ج3، ص172.</ref>

علمای اهل­‌سنت افغانستان که بیشتر پیرو ابوحنیفه و بعضی پیرو شافعی هستند، احترام به اهل‌بیت را جزء واجبات دین اسلام دانسته‌اند. ابوحنیفه، بنیان‌گذار مکتب فقهی حنفی، محبت به اهل‌بیت را بخشی از [[ایمان]] معرفی کرده است.<ref> ابن‌ابی‌شیبۀ، المصنف، 1972م، ص54؛ ابن عبدالبر، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، 2002م، ج3، ص1103.</ref> امام شافعی نیز در اشعار خود به وجوب محبت اهل‌بیت اشاره کرده است.<ref> شافعی، الام، 1981م، ج1، ص203؛ هیتمی، الصواعق المحرقة علی اهل الرفض والضلال والزندقة، 1997م، ص88.</ref>

مولوی محمد انور بدخشانی در کتاب «القول السدید فی حب اهل‌البیت» تاکید کرده است که محبت و احترام به اهل‌بیت یکی از ارکان اتحاد مسلمانان و از پایه‌های استحکام [[ایمان]] است.<ref>بدخشانی، القول السدید فی حب اهل‌البیت، 1380ش، ص57.</ref>

محبت اهل‌­سنت افغانستان به اهل‌بیت پیامبر اسلام، ریشه در رویکرد تربیتی آنها دارد. بسیاری از خانواده‌های اهل­‌سنت افغانستان فرزندان خود را بر اساس آموزه‌های اخلاقی اهل‌­بیت مانند [[صداقت]]، بخشش و احترام به والدین تربیت می‌کنند.<ref>فایق، تصوف و فرهنگ اسلامی در افغانستان، 2001ش، ص128.</ref>

[[تصوف در افغانستان]]، نقش اساسی در ترویج محبت به اهل‌بیت داشته است. محبت و ارادت طریقت‌های [[نقشبندیه در افغانستان|نقشبندیه]] و [[چشتیه در افغانستان|چشتیه]] به اهل­‌بیت در دعاها، مناجات‌ها، و اشعار عرفانی آنان نمایان است.<ref>حکیمی، تصوف و اهل‌بیت، 1400ش، ص56.</ref>  

در مناطقی مانند [[هرات]] و [[بلخ]] که مراکز تاریخی تصوف به شمار می‌روند، ارادت به اهل‌بیت بیشتر در قالب آموزه‌ها و اشعار عرفانی تجلی می‌یابد. شخصیت‌های صوفی مانند [[پیر هرات|خواجه عبدالله انصاری]] و جامی در این مناطق به نهادینه‌سازی ارادت به اهل‌بیت در فرهنگ مردم، اهتمام داشته‌اند.<ref>فایق، تصوف و فرهنگ اسلامی در افغانستان، 1390ش، ص128.</ref> در مناطق پشتون‌نشین مانند [[قندهار]] و خوست، این ارادت بیشتر در چارچوب سنت‌های قبیله‌ای و آموزه‌های مذهب حنفی بازتاب دارد.<ref>غبار، افغانستان در مسیر تاریخ، 1346ش، ص245.</ref>

در مناطق مختلف افغانستان، از جمله [[کابل]]، هرات، بلخ، قندهار و [[ننگرهار]] مراسم‌هایی به یادبود اهل‌بیت برگزار می‌شود؛ در هرات، مراسم [[عزاداری]] برای امام حسین در روز [[عاشورا]] با حضور گستردۀ اهل­‌سنت و [[شیعه|شیعیان]] برگزار می‌شود. این مراسم شامل سینه‌زنی، [[تعزیه‌خوانی]] و ذکر مصائب [[امام حسین]] است.<ref>کاظمی، فرهنگ عاشورایی در افغانستان، 1395ش، ص67.</ref>

در [[مزارشریف]] که بیشتر اقوام [[قوم ازبک|ازبک]] و [[تاجیک‌های افغانستان|تاجیک]] حضور دارند، [[جشن نوروز]] با آیین برافراشتن پرچم سبز برگزار می‌شود که نماد [[امام علی]] است. این آیین با نام  [[میله سخی|میلۀ سخی]] یا «جهنده بالا» در زیارتگاه منسوب به حضرت علی برپا می‌شود نفوذ محبت به اهل‌بیت در فرهنگ محلی اهل‌سنت را نشان می‌دهد.  

در افغانستان، زیارتگاه‌های متعددی مانند زیارت امام علی یا [[روضه سخی|روضۀ سخی]] در مزار شریف، [[زیارتگاه سخی|زیارت سخی]] در کابل، زیارت سیدمحمد در قندهار و زیارت [[پیر هرات|خواجه عبدالله انصاری]] در [[هرات]] وجود دارد که نشان‌دهندۀ احترام مردم به اهل‌بیت است. این زیارتگاه‌ها نه تنها برای [[شیعیان افغانستان|شیعیان]]، بلکه برای اهل سنت نیز مقدس هستند.<ref>کاکر، تاریخ افغانستان 1385ش، ص145.</ref>

===ادبیات و هنر===

ادبیات و اشعار عرفانی صوفیان افغانستان، سرشار از ارادت به اهل‌بیت است. اشعار [[مولانا]]، جامی، [[امیرخسرو دهلوی|دهلوی]] و [[سنایی]] نشان‌دهندۀ این تاثیرات است.<ref>مولانا، مثنوی معنوی، کتاب ششم، بیت‌های 3903 تا 3905.</ref> نسفی یکی از شاعران اهل­‌سنت در تحمیدیه‌های خود با عنوان «بهاریات» در وصف پیامبر و اهل­‌بیت چنین می­‌سراید:  

محبت به اهل‌بیت در افغانستان به‌عنوان حلقه‌ای مشترک میان اهل‌سنت و شیعیان، نقشی محوری در همبستگی اجتماعی ایفا کرده و در ارزش‌های اخلاقی و روابط اجتماعی نیز تاثیرگذار بوده است. اهل‌بیت به‌عنوان نمادی از عدالت و الگویی برای همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام و مذاهب مختلف در جامعۀ افغانستان شناخته می‌شوند.<ref>کاظمی، فرهنگ عاشورایی در افغانستان، 1389ش، ص67.</ref>

شیعیان و اهل‌سنت در افغانستان، با برگزاری سمینارهای علمی و بازخوانی آموزه‌های اهل­بیت با توجه به نیازهای معاصر، می‌کوشند تا زمینه‌های هم‌گرایی را در جامعه افغانستان افزایش داده<ref>کاظمی، فرهنگ عاشورایی در افغانستان، 1389ش، ص78.</ref> و جامعه را به‌سوی تقویت [[برادری دینی]] و همزیستی مسالمت‌آمیز سوق دهند.<ref>احمدی، نقش اهل‌بیت در وحدت اسلامی، 1395ش، ص104.</ref>

وهابیت و جریان سلفی-تکفیری با نفوذ میان بخشی از جامعۀ اهل‌سنت افغانستان، به رویارویی با هم‌گرایی جامعۀ افغانستان حول محبت به اهل‌بیت پرداخته‌اند و از این طریق، زمینه افزایش تنش‌های مذهبی را فراهم ساخته‌اند.<ref>حسین‌زاده، تحلیل اختلافات مذهبی در افغانستان، 1399ش، ص32.</ref>

وهابی‌ها با خوانش تنگ‌نظرانه از مفاهیم دینی و مذهبی، زیارت قبور اهل‌­بیت و برگزاری مراسم میلاد و سوگواری برای اهل­‌بیت را [[بدعت]] می‌­دانند. شاخه خراسان از جریان تکفیری داعش با حمله بر اماکن مذهبی، مساجد و زیارت‌گاه‌ها، زمینه‌­های هم‌گرایی در جامعه افغانستان را به چالش کشیده‌اند.<ref>احمدی، نقش اهل‌بیت در وحدت اسلامی، 1395ش، ص100.</ref>