روسپیگری
روسپیگری؛ روابط نامشروع جنسی برای کسب درآمد.
روسپیگری، از آسیب‌های اجتماعی مهم است که همواره جوامع انسانی را تهدید کرده است. روسپیگری، اجتماع را دچار تنزّل معنوی و اخلاقی کرده و باعث گسترش فساد در جامعه می‌شود. عوامل مختلفی در شکل‌گیری روسپیگری نقش دارد که مهمترین آنها در خانواده، شکل می‌گیرد.
مفهوم‌شناسی
روسپی در لغت به‌معنای زن فاحشه است. این کلمه، مخفف «روسپید» بوده و از روی طعنه برای زنان بدکاره استفاده شده است. روسپیگری در اصطلاح، تن‌فروشی و رابطۀ جنسیِ خارج از چارچوب ازدواج، در ازای دریافت پول است. امروزه در فرهنگ غربی برای قانونی یا موجه جلوه‌دادن تن‌فروشی به آن، «کار جنسی» می‌گویند.
روسپیگری در احکام اسلامی
آموزه‌های اسلام به‌صورت مؤکد از بی‌بندوباری جنسی نهی کرده است. ارضاى غريزۀ جنسى، خارج از چارچوب ازدواج، از گناهان بزرگ بوده و قرآن چنین افرادی را متجاوز و ظالم نامیده است. همچنین واسطه‌گری برای عمل منافی عفت، از گناهان بزرگ بوده و روایات، جایگاه چنین فردی را دوزخ دانسته‌اند.
انواع روسپی
امروزه روسپی‌ها به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند، از جمله:
1. روسپیان بی‌خانمان؛
افراد بی‌سرپناهی هستند که برای به دست‌آوردن مکان و غذا، به رفتار روسپیگری تن می‌دهند.
2. روسپیان پاتوق‌ها؛
افراد معتاد به مواد مخدر و بدون حامی که برای به دست‌آوردن مواد مخدر تن‌فروشی می‌کنند.
3. روسپیان خیابانی؛
افرادی که در خیابان‌ها دنبال جذب مشتری هستند.
4. روسپیان شبکه‌ای؛
از طریق لیدر و کانال‌های مختلف وارد بازار روسپیگری می‌شوند.
5. روسپیان اینترنتی؛
از طریق اینترنت و فضای مجازی به ازای دریافت پول، بدن برهنۀ خود را برای متقاضی به نمایش درمی‌آورند.
وضعیت روسپیگری در ایران
روسپیگری در برخی کشورهای غربی به یک صنعت و تجارت تبدیل شده است، اما در ایران، چنین نیست. همچنین به علت موانع فرهنگی و قانونی، رشد روسپیگری در ایران کمتر از دیگر کشورها است. روسپیگری و کسب درآمد از طریق آن، در فقه و حقوق اسلامی ایران جرم است. علاوه‌بر روسپیگری، واسطه‌گری و خانه‌های فسادی که برای آن تشکیل شده نیز جرم‌انگاری شده است. در تحقیقات مختلف تا سال 1389ش، سن شروع روسپیگری بین 16 تا 24 سال در نوسان بوده است. با این حال بعضی گزارش‌ها در سال 1395ش نشان از کاهش سن روسپیگری در ایران و رسیدن به حدود ۱۲ تا ۱۸ سالگی است. بازار روسپیگری مانند فروش مواد مخدر، از تمرکز نسبی جغرافیایی برخوردار است و بیشتر در خیابان‌های خاصی از شهر اتفاق می‌افتد.
عوامل گسترش روسپیگری
1- کسب درآمد بالا
به نظر محققان، انگیزۀ کسب درآمد تأثیر بسیاری بر رفتار روسپیگری دارد. در پژوهش میدانی که در سال۱۳۸۹ش انجام گرفت مشخص شد که انگیزۀ کسب لذت جنسی در نود درصد از پاسخگویان کمتر از حد متوسط بوده و انگیزۀ اصلی آنها کسب درآمد است. در بعضی پژوهش‌ها نشان داده شده که بیشتر روسپی‌ها از طبقۀ متوسط جامعه هستند ولی به‌دلیل مقایسۀ خود با طبقات بالاتر، وضع اقتصادی خود را نامطلوب می‌دانند.
2- نابسامانی خانواده
نابسامانی خانواده در نتیجۀ روابط عاطفی ضعیف و متعارض بین اعضای خانواده به وجود می‌آید. یک تحقیق نشان داده است که ۶۴ درصد روسپیان دچار کمبود مهر و محبت از طرف خانوادۀ خود بوده‌اند. همچنین فرزندانی که پدر یا مادر آنها معتاد است از آسیب‌پذیرترین اقشار جامعه هستند.
3- کاهش روابط زناشویی
از جمله عوامل مهم روسپیگری، ارتباط زناشویی ضعیف بین همسران است که موقعیت همسر به‌عنوان سوژۀ جنسی فرد را کاهش داده و زمینۀ انحراف را زیاد می‌کند.
4- سابقه سوء‌استفاده جنسی در کودکی
در تحقیقی که در چند کشور غربی و آفریقایی صورت گرفته مشخص شده که حدود ۵۵ تا ۹۰ درصد روسپیان در کودکی مورد سوء‌استفادۀ جنسی قرار گرفته‌اند و هفتاد درصد از آنها، این سابقه را، مؤثر در رفتار روسپیگری فعلی خود دانسته‌اند. همچنین بی‌توجهی خانواده نسبت به نظارت تربیتی بر فرزندان به‌دلیل مشغولیت‌های کاری و یا اعتماد بیش از حد و یا ضعف فرهنگی خانواده از دیگر عوامل تاثیرگذار است.
5- واسطه‌ها و دوستان منحرف
در پژوهشی ۸۳,۳ درصد از افراد روسپی، دارای دوست روسپی بوده‌اند. بعضی گزارش‌ها گویای انحراف جنسی افراد پس از مراوده با افراد منحرف، بوده است.
6- بی‌معناشدن زندگی
بی‌معنا شدن زندگی شامل عدم احساس ارزشمندی و عزتمندی، بیهدفی و نداشتن امید است. بیش از نیمی از افراد در یک مورد پژوهشی به این موارد برای بیان علت انحراف خود اشاره کردند.
7- تهاجم فرهنگی
یکی از ابزارهای حکومت‌های استعمارگر، سرگرم‌کردن مردم به لذت‌های کاذب جنسی است. تهاجم فرهنگی از ارزش‌هایی مانند خانواده و حجاب، تقدس‌زدایی می‌کند. بعضی از موارد تهاجم فرهنگی عبارت است از: الف-قبح‌زدایی از رابطه با جنس مخالف؛ ب-جایگزینی زیبایی اندام و پوشش جنسی به عنوان ملاک ارزش‌گذاری یک زن؛ ج-ترویج نگاه شغلی و اقتصادی به روسپیگری؛ د-قبح‌زدایی از ازاله بکارت در دوران مجردی؛ ه-غیرت‌زدایی و عادی‌سازی روابط فرازناشویی و- ترویج فرهنگ تنوع‌طلبی.
8. عوامل دیگر
نارضایتی جنسی مرد از همسر به دلایلی مانند سرد شدن همسر، تنوع‌طلبی مردان، ظاهرشدن زنان با پوششی فریبنده در محیط بیرون و فراهم بودن روابط جنسی آزاد در محیط بیرون و یا از طریق فضای مجازی، از عواملی هستند که با تحریک مردان به گسترش روسپیگری می‌انجامد.
پیامدهای روسپیگری
1- اجتماعی
روسپیگری موجب می‌شود نیازهای جنسی و عاطفی همسران در محیط بیرون از خانواده ارضاء، روابط همسران سرد و بنیان خانواده سست شود. روسپیگری همچنین جامعه را به یک جامعۀ بیمار تبدیل می‌کند و به هویت انسانی و اجتماعی و کرامت اخلاقی زن آسیب می‌زند و سبب می‌شود نگاه به زن، یک نگاه جنسی و تحقیرآمیز شود. همچنین افزایش طلاق، افزایش سقط جنین‌های غیرقانونی و کاهش آمار ازدواج از دیگر پیامدهای اجتماعی روسپیگری است. علاوه‌بر آنکه تولد کودکان خیابانی و افزایش کودکان مجهول‌الوالد و بدون شناسنامه باعث می‌شود این کودکان دچار اختلالات روحی و روانی شده و برای جامعه مسئله‌ساز شوند.
2- فردی
از جمله پیامدهای فردی روسپیگری، احتمال انتقال بیماری‌های مقاربتی و مشکلات بهداشتی، تهدید روحی و همچنین نداشتن امنیت جانی است. در بسیاری موارد، افراد از زنان روسپی عکس و فیلم گرفته و به این وسیله آنها را تهدید کرده و مجبور به رابطه جنسی مجانی در موارد متعدد کرده‌اند و حتی در مواردی به این وسیله از آنها أخاذی کرده‌اند. همچنین در موارد بسیاری روسپیگر را مجبور به مصرف مواد و مشروبات می‌کنند و در حالت جنون با وی ارتباط برقرار کرده‌اند که آسیب جدّی فیزیکی به فرد وارد شده است. همچنین روسپیگری، فرد را به یک شخص تحقیر شده و فاقد کرامت تبدیل می‌کند و باعث می‌شود به آسانی به انواع جرایم دیگر مانند اعتیاد، مبتلا شود. خانه‌های فساد نیز به‌همین دلیل و برای وابسته‌کردن افراد تازه‌وارد به خود، آنها را معتاد می‌کنند. در روایات نیز به مواردی مانند افزایش مرگ ناگهانی و کوتاهی عمر، فقر، تنگی روزی و بی‌برکت شدن آن، از بین رفتن شادابی وطراوت چهره، خشکسالی، غضب پروردگار، حساب‌رسی سخت در روز قیامت و عذاب جهنم به‌عنوان عواقب زنا اشاره شده است.
راهکارها و درمان
1- شناسایی و آموزش در مراحل اولیه
بسیاری از دختران فراری به دام روسپیگری می‌افتند؛ بنابراین لازم است که این دختران در همان مرحلۀ اول شناسایی شوند و در زمینه‌های مورد نیاز مانند مهارت‌های ارتباطی با خانواده، ازدواج و مهارت شغلی، آموزش ببینند. بعضی از این افراد به مصرف مواد مخدر یا الکل اعتیاد پیدا کرده‌اند و یا نیاز به درمان‌های روان‌شناختی دارند که باید درمان شوند. همچنین ضروری است که شرایط انتخاب راه‌های جایگزین برای آنها فراهم شود.
2- ازدواج
ترویج و فرهنگ‌سازی ازدواج آسان و ساده، از عوامل مؤثر در پیشگیری از روسپیگری است. همچنین ازدواج مناسب عامل بازدارندۀ مهمی در برابر تکرار تن‌فروشی است. علاوه‌بر آن، همسران باید به روابط زناشویی خود متعهد بوده و اعتماد همدیگر را محکم نگهدارند. در روایتی از امام کاظم از مردان خواسته شده که خود را برای زنان بیارایند که این کار بر عفت زن می‌افزاید.
3- قطع ارتباط با واسطه‌ها
از آنجا که واسطه‌ها در بعضی موارد مانند دختران فراری، نقش کلیدی در ارتباط آنها با مشتریان روسپیگری دارند قطع این ارتباط کمک زیادی به جلوگیری از روسپیگری می‌کند.
4- شناسایی باندهای فساد و فحشا
گرچه روسپیگری در ایران بیشتر یک رفتار فردی است اما درصد قابل توجهی نیز به‌صورت گروهی فعالیت می‌کنند که شناسایی آن باندها از گسترش فعالیت آنها جلوگیری می‌کند.
5- خانواده
مهمترین عامل در تربیت و فرهنگ‌پذیری فرزندان بر عهدۀ خانواده است. نخستین دوران شکل‌گیری شخصیت کودک و یادگیری ارزش‌ها، در خانواده اتفاق می‌افتد. از این رو خانواده باید در امور اجتماعی، محور قرار گیرد. عزت نفس، احساس ارزشمندی وخودباوری کودک باید در این دوره و توسط خانواده در او شکل گیرد. خانواده باید محلی سرشار از محبت برای فرزندان باشد تا در برابر اظهار محبت‌های دروغین در بیرون از نهاد خانواده دچار لغزش نشوند. در آموزه‌های دینی، والدین نسبت به تربیت صحیح و سالم فرزندان، مسؤول بوده و در صورت کوتاهی در آن، مواخذه خواهند شد.
6- تقویت فرهنگ دینی
تقویت فرهنگ دینی از مهمترین راه‌ها برای جلوگیری از فساد و آلودگی است و باید از میان راهکارها در اولویت باشد. آموزه‌های دین، نظارت و بازدارندگی را در افراد درونی کرده و مانع از انحراف آنها می‌شود. قرآن کریم خطاب به انسان‌ها بیان کرده است که آنچه را در دل دارند بر طبق آن می‌شوند و خداوند همۀ اعمال انسان را می‌بیند.
7- سالم‌سازی فضای جامعه
مدیریت و سالم‌سازی فضاهای اجتماعی و تفریحی و شهوت‌زدایی از فضای بصری جامعه، از کارهای لازم برای پیشگیری از روسپیگری است. قرآن کریم نیز به مومنان دستور داده که در برابر نامحرم چشم بپوشند. علاوه‌بر آن لازم است فضاهای مناسب و مختص بانوان، ایجاد شود. همچنین استفادۀ صحیح و سالم از فضای مجازی به جامعه آموزش داده شود.
پانویس
منابع
- قرآن کریم.
- باقری، معصومه و دیگران، «تجربۀ زیستۀ زنان در گرایش به روسپیگری و رفتارهای جنسی پرخطر»، فصلنامۀ علوم اجتماعی، دورۀ 28، شمارۀ 92 ، ۱۴۰۰ش.
- بحری خمامی، مهدیه، «آمار تکان دهنده از زنان و دختران روسپی»، 1395ش، وبسایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 16 مرداد 1395ش.
- «بررسی نقش خانواده در کاهش انحرافات اجتماعی»، خبرگزاری فارس‌نیوز، تاریخ درج مطلب: 5 بهمن 1392ش.
- حسینی، سیدرضا و دیگران، «بررسی معضل روسپیگری در گفتگو با صاحبنظران»، مطالعات راهبردی زنان،شمارۀ 16، 1381ش.
- «خانواده و مشاوره»، وبسایت صاحب‌خبران، تاریخ درج مطلب: 6 مهر 1394ش.
- دستغیب، عبدالحسین، گناهان کبیره، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1388ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وبسایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: 1 مهر 1402ش.
- ربانی خوراسگانی، علی و قانع عزآبادی، فرزانه، بررسی تجارب زیستۀ زنان روسپی (مورد مطالعه: شهرهای یزد و اصفهان)، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، دورۀ ۴، شمارۀ۲، ۱۳۹۴ش.
- زمردیان، نسترن و اکبری، حسین، «شروط مؤثر بر شکل‌گیری، تداوم و خروج از روسپیگری؛ یک مطالعه کیفی»، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ۱۱، شمارۀ۴، ۱۴۰۱ش.
- سرخه، محمود و برزگر، اکبر، «بررسی فقهی و حقوقی روسپیگری در ایران و راه های مقابله با آن»، مطالعات علوم اسلامی انسانی، سال سوم، شمارۀ 10، 1396ش.
- سنایی، کامیار، «روسپیگری چیست»، وبسایت دکتر کامیار سنایی، تاریخ درج مطلب: 17 تیر1401ش.
- عباس‌پور، ابراهیم، «فراتحلیل کیفی مقالات علمی ناظر بر آسیب‌های جنسی در ایران»، معرفت فرهنگی اجتماعی، شمارۀ 50، 1401ش.
- «فحشای اینترنتی در ایران»، وبسایت صراط، تاریخ درج مطلب: ۲۶ آبان 1394ش.
- فولادیان، مجید و کابلی، عاطفه، «سنخ‌شناسی الگوهای روسپیگری در مشهد»، پژوهش‌های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ 11، شمارۀ 4، 1401ش.
- محمدی سیف، معصومه، «خانواده به کجا می رود؟»، مجلۀ پیام زن، شمارۀ 262، 1392ش.
- مدنی قهفرخی، سعید و دیگران، «بازار تن‌فروشی خیابانی زنان در کلان‌شهر تهران» مطالعات اجتماعی ایران، دورۀ 6، شمارۀ 1، ۱۳۹۱ش.
- مظاهری، حسین، حريمهاى اخلاق در آیينۀ احكام، اصفهان، حديث راه عشق، 1387ش.
- ملیسا فارلی و دیگران، روسپیگری، خشونت و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)، ترجمه مهدیس کامکار، رفاه اجتماعی، دورۀ2، شمارۀ5، 1381ش.
- موزرم پور، محمد، داغ ننگ روسپیگری، تهران، ندای کارآفرین، 1397ش.
- نوبهار، رحیم، «قاچاق زنان برای روسپیگری از منظر آموزه‌های اسلامی با نگاه به مقررات بین‌المللی و حقوق ایران»، مدرس علوم انسانی، دورۀ 10، شمارۀ 3، 1385ش.
- وروایی، اکبر و دیگران، «بررسی تأثیر عوامل اقتصادی بر گرایش به نابهنجاری اجتماعی و راهکارهای انتظامی اجتماعی پیشگیری از آن»، انتظام اجتماعی، دورۀ2، شمارۀ1، 1389ش.
- وروایی، اکبر و دیگران، «عوامل خانوادگی مؤثر بر گرایش به نابهنجاری اجتماعی و راه کارهای پیشگیری از آن»، مطالعات مدیریت انتظامی، سال پنجم، شمارۀ 4، 1389ش.
- هاشمی فرد، فاطمه‌سادات و حسنی، علی‌رضا، «روسپیگری در سیاست کیفری ایران»، فصلنامه بین‌المللی قانون‌یار، دورۀ 4، شمارۀ 14، 1399ش.