کنسرت
کنسرت؛ اجرای موسیقی زنده در حضور علاقمندان.
کنسرت، امروزه هواداران بسیاری دارد و آوازخوانی و اجرای موسیقی زنده توسط نوازندگان و خوانندگان در حضور علاقمندان، فعالیت هنری جذابی برای بخش‌هایی از جامعۀ ایرانی شده است. برگزاری کنسرت این فضا را فراهم می‌آورد که افراد به‌صورت دسته‌جمعی در آن شرکت کرده و ترانه و موسیقی مورد علاقۀ خود را به‌صورت زنده مشاهده کنند. گسترش و افزایش برگزاری کنسرت به‌عنوان یک فضای اجتماعی-فرهنگی در سال‌های اخیر موجب تداخل فرهنگ و موسیقی اصیل ایرانی با فرهنگ و موسیقی بیگانه شده و در موارد بسیاری از سبک اجرای موسیقی غربی، الگو می‌گیرد.
مفهوم‌شناسی
کنسرت به قطعه‌ای از موسیقی گفته می‌شود که با ابزارهای مختلف موسیقی به‌صورت هماهنگ نواخته شود. کنسرت به‌صورت اجرای صحنه‌ای موسیقی برگزار می‌شود.
پیشینه
کنسرت، پدیده‌ای نوظهور و امروزی انگاشته می‌شود؛ اما 10 قرن پیش از میلاد، یونانیان باستان در رویدادهای مختلف و گردهمایی‌های سالانه به‌صورت جمعی اقدام به نواختن موسیقی و پایکوبی می‌کردند. برگزاری کنسرت به‌صورت فستیوال موسیقی مدرن امروزه در بسیاری از نقاط جهان رایج است. در ایران اجرای موسیقی زنده در مراسم‌ها و جشن‌های ملی و عروسی‌ها میان اقوام مختلف ایرانی از گذشته تا‌کنون رایج بوده و هنگام برگزاری جشن، همگان جمع می‌شوند تا شاهد نواختن موسیقی و ترانه‌های محلی توسط خوانندگان و نوازندگان بومی باشند. این گونه از نوازندگی و خوانندگی، اسباب دورهمی و شادمانی عمومی را فراهم می‌کند.
ورود کنسرت در ایران
آشنایی ايرانيان با کنسرت در غرب، نخستین گام ورود کنسرت به سبک زندگی و فرهنگ ایرانی بود. علی‌خان قاجار ملقب به ظهيرالدوله (مؤسس انجمن اخوت)، عارف قزوينی و درويش‌خان از پيشگامان برگزاری کنسرت ایرانی در دوران قاجار بوده‌اند. نخستین کنسرت‌ها در باغ‌های خصوصی انجمن اخوت مانند بهجت‌آباد و عشرت‌آباد برگزار شد و به‌مروز زمان برگزاری کنسرت به مناسبت‌های مختلف در جشن‌ها و پارک‌های دولتی و عمومی نیز رایج شد.
سیر تحول کنسرت در ایران
در دوران قاجار همزمان با جنبش مشروطه برخی افراد با انگیزه‌های فرهنگی و سیاسی به برگزاری کنسرت‌های عمومی در ایران می‌پرداختند و به‌تدريج کنسرت را جایگزین موسیقی محلی و سنتی کردند. تحول فرهنگی، استفادۀ سیاسی از کنسرت و ترویج سازهای غربی در کنار سازهای ایرانی، از پیامدهای ورود کنسرت به ایران در دوران قاجار بود. در دورۀ پهلوی توجه به موسيقی‌های غربی در کنسرت، اختلاط جنسیتی و خوانندگی زنان شدت گرفت. همچنین در این دوره، نظارت بر کنسرت‌ها با اهداف سياسی و حمايت‌های مالی از برگزاری کنسرت افزایش یافت. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برگزاری کنسرت با انگیزۀ احیای هویت فرهنگی ایران به‌سوی موسیقی‌های سنتی و اصیل، گرایش یافت و در سبد مصرف فرهنگی خانواده‌های ایرانی جای گرفت. از دهۀ هفتاد، برگزاری کنسرت در نقاط مختلف کشور افزایش یافت و از سالن‌های بزرگ و مجهزی مانند تالار وحدت، تالار رودکی و فرهنگ‌سراها استفاده شد و فضاسازی مناسبی برای مشارکت بانوان و مردان با رعایت پوشش و موازین اسلامی صورت گرفت. همچنین اهتمام به موسیقی سنتی و اصیل ایرانی سبب احیاء و ترویج فرهنگ ایرانی اسلامی و انتقال آن به نسل جوان شد. در سال‌های 1398 تا 1400ش به‌دلیل شیوع بیماری کرونا، برخی خوانندگان به برگزاری کنسرت آنلاین برای مخاطبان خود پرداختند.
عناصر کنسرت
کنسرت ترکیبی از عناصر مختلف است، از جمله:
- موسیقی: به‌صورت زنده توسط نوازندگان و خواننده اجرا می‌شود.
- نوازندگان: هنرمندانی هستند که با نواختن آلات موسیقی نقش اساسی را در انتقال حس و حال موسیقی به مخاطبان دارند.
- مخاطب: افرادی هستند که در کنسرت به‌صورت حضوری مشارکت می‌کنند. آنها با تشویق‌ها و هم‌صدایی‌های خود، به نوازندگان و خواننده انرژی داده و در خلق فضایی پرشور و صمیمی در کنسرت نقش اساسی دارند.
- محل برگزاری: مکانی است که کنسرت در آن برگزار می‌شود. سالن‌های کنسرت، استادیوم‌ها، پارک‌ها و حتی خانه‌ها، از جمله مکان‌هایی هستند که می‌توانند میزبان یک کنسرت باشند.
- عوامل فنی و پشتیبانی: شامل تدارکات و پشتیبانی فنی از جمله تجهیز سازها، سیستم‌های صوتی و تصویری و نورپردازی بوده و نقشی اساسی در کیفیت و اجرای یک کنسرت دارند.
- عوامل پشت صحنه: تیمی از افراد که در پشت صحنه یک کنسرت فعالیت کرده و وظایف مختلفی مانند هماهنگی با نوازندگان، تنظیم تجهیزات، پذیرایی از مهمانان و برقراری نظم را بر عهده دارند.
برگزاری کنسرت
در جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری کنسرت، مراحل زیر طی می‌شود:
- گرفتن مجوز: برگزار کنندگان کنسرت ابتدا از وزارت ارشاد مجوز می‌گیرند. در این روند، اشعار و موسیقی و همچنین محتوای اثر ضبط‌شده قبل از اجرا، بررسی می‌شود.
- هماهنگی با نیروی انتظامی، اورژانس و خدمات شهری برای تأمین امنیت و خدمات ضروری در طول برگزاری کنسرت؛
- بازاریابی و تبلیغات کنسرت با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های سنتی و پوستر و بروشور؛
- تعیین مکان و زمان برگزاری کنسرت؛
- پیش‌فروش بلیت به‌صورت حضوری یا اینترنتی:
برگزاری کنسرت در ایران اغلب در فصل‌های مختلف سال صورت می‌گیرد؛ اما تعدد آن در اوایل فصل بهار و تابستان به‌دلیل تعطیلی و افزایش ساعت فراغت افراد بیشتر است. به‌همین منظور بسیاری از خوانندگان و نوازندگان در این ایام سال بیشتر به برگزاری کنسرت می‌پردازند.
کارکردها
- فرهنگی-اجتماعی
سوق دادن کنسرت‌ها به سمت موسیقی سنتی و استفاده از خوانندگانی که ترانه‌های محلی، سنتی، ملی و مذهبی می‌سرایند، نقش مؤثری در احیای موسیقی سنتی و تشویق سایر خوانندگان به این نوع موسیقی و ترانه‌های ایرانی، ملی و مذهبی دارد. همچنین تمرکز بر چنین کنسرت‌هایی سبب مشارکت همۀ اقشار جامعه می‌شود؛ تمرکز موسیقی‌دانان و نوازندگان بر موسیقی اصیل ایرانی را افزایش می‌دهد؛ سبب معرفی خوانندگان جوان با‌استعداد و استفاده از آنها به‌عنوان ذخیرۀ فرهنگی کشور می‌شود؛ سبب آشنایی مردم با موسیقی اقوام مختلف ایرانی شده و تداوم و گسترش این امر در سطح جهانی و بین‌المللی، سبب معرفی موسیقی و سازهای اصیل ایرانی به سایر نقاط جهان می‌شود.
- اقتصادی
اجراهای صحنه‌ای و زنده مانند کنسرت‌ها از مهم‌ترین منابع کسب درآمد در صنعت موسیقی کشور است. برگزاری کنسرت‌های سنتی و اصیل ایرانی در سایر نقاط جهان نیز سبب جذب گردشگر و سودآوری اقتصادی می‌شود.
کنسرت‌های خیریه
در سال‌های اخیر کنسرت‌های خیریه با هدف جمع‌آوری کمک برای یک کار خیر یا یک مؤسسه خیریه برگزار می‌شوند. برخی خوانندگان و هنرمندان با هدف نیکوکاری و کمک به اقشار آسیب‌دیده، تأمین هزینه‌های درمانی و آموزشی یا حمایت از افراد بی‌سرپناه اقدام به برگزاری کنسرت کرده و عواید حاصل از فروش بلیت و سایر درآمدها را صرف امور خیریه می‌کنند. این رویکرد خیرخواهانه در تشویق و ترویج مردم به نیکوکاری، ترویج صلح و دوستی و همبستگی بین مردم نقش اساسی دارد. از جمله کنسرت‌های خیریه در ایران عبارت‌اند از:
- کنسرت «ایران همدرد» که در سال 2013م با هدف کمک به زلزله‌زدگان استان کرمانشاه برگزار شد.
- کنسرت «به رنگ زندگی» در سال 2016 م که برای حمایت از کودکان مبتلا به سرطان برگزار شد.
- کنسرت «نغمه‌های نیکوکاری» که در سال 2019م برای کمک به سیل‌زدگان استان لرستان برگزار شد.
برگزاری کنسرت با سبک غربی در ایران
اگرچه تغییر رویکرد و نگاه متفاوت به برگزاری کنسرت پس از انقلاب با انگیزۀ حفظ موسیقی، هویت و فرهنگ ایرانی اسلامی شکل گرفت؛ اما در دهۀ اخیر برخی کنسرت‌ها در ایران با اثرپذیری از سبک غربی و بی‌توجه به ارزش‌های اخلاقی و اسلامی برگزار شده است. این سبک از کنسرت با ارائه محتوا و قالب متفاوت، فرهنگ بیگانه را بازنمایی کرده و ذائقۀ مردم را از سبک زندگی اصیل ایرانی دور می‌کند و موجب آلودگی فرهنگی در جامعه می‌شود. آزادی رفتارهای غیر‌شرعی مانند رقص‌های مختلط موجب ترویج بی‌عفتی و کاهش پایبندی جوانان به آموزه‌های دینی می‌شود و کاهش مشارکت و حضور خانواده‌های مذهبی را در پی دارد.
پانویس
==منابع--
- آقایی‌پور، شهرام، «عارف، حنجره انقلاب مشروطه نگاهی به تأثیر انقلاب مشروطه بر موسیقی ایران»، نشریۀ گنجینۀ اسناد، شمارۀ 62، 1385ش.
- «آیین‌نامه برگزاری کنسرت‌های موسیقی تغییری نکرده است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 آبان 1400ش.
- «اولین کنسرت ایران را چه کسی برگزار کرد»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 1 بهمن 1402ش.
- «برگزاری جشنواره‌ای برای آشنایی هرچه بیشتر با موسیقی بومی محلی»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1401ش.
- «برنامه کنسرت‌های فصل بهار»، وب‌سایت تجارت نیوز، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1403ش.
- «بزرگ‌ترین و معروف‌ترین فستیوال‌های موسیقی در جهان»، وب‌سایت لست سکند، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1399ش.
- «درآمد 400 میلیونی برگزاری یک کنسرت متوسط»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 17 اردیبهشت 1306ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1403ش.
- «کنسرت خوانندگان ایرانی در آن سوی مرزها»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 30 فروردین 1402ش.
- «کنسرت»، وب‌سایت فرهنگ‌سازان معاصر، تاریخ درج مطلب: 19 ژوئن 2024م.
- «موسیقی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1396ش.
- میثمی، سید حسین، «شکل‌گیری کنسرت در دوران قاجار»، نشریۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، شمارۀ 10، 1394ش.
- نوروزیان، «جشن‌های سنتی و فراموش شده ایران باستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1400ش.
- «ورود کنسرت به سبد فرهنگی خانواده‌ها در ۷ سال اخیر»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 17 مرداد 1399ش.