کنسرت
کنسرت؛ اجرای موسیقی زنده در حضور علاقمندان.
کنسرت، امروزه هواداران بسیاری دارد و آوازخوانی و اجرای موسیقی زنده توسط نوازندگان و خوانندگان در حضور علاقمندان، فعالیت هنری جذابی برای بخش‌هایی از جامعۀ ایرانی شده است. برگزاری کنسرت این فضا را فراهم می‌آورد که افراد به‌صورت دسته‌جمعی در آن شرکت کرده و ترانه و موسیقی مورد علاقۀ خود را به‌صورت زنده مشاهده کنند. گسترش و افزایش برگزاری کنسرت به‌عنوان یک فضای اجتماعی-فرهنگی در سال‌های اخیر موجب تداخل فرهنگ و موسیقی اصیل ایرانی با فرهنگ و موسیقی بیگانه شده و در موارد بسیاری از سبک اجرای موسیقی غربی، الگو می‌گیرد.
مفهوم‌شناسی
کنسرت به قطعه‌ای از موسیقی گفته می‌شود که با ابزارهای مختلف موسیقی به‌صورت هماهنگ نواخته شود.[۱] کنسرت به‌صورت اجرای صحنه‌ای موسیقی برگزار می‌شود.[۲]
پیشینه
کنسرت، پدیده‌ای نوظهور و امروزی انگاشته می‌شود؛ اما 10 قرن پیش از میلاد، یونانیان باستان در رویدادهای مختلف و گردهمایی‌های سالانه به‌صورت جمعی اقدام به نواختن موسیقی و پایکوبی می‌کردند. برگزاری کنسرت به‌صورت فستیوال موسیقی مدرن امروزه در بسیاری از نقاط جهان رایج است.[۳] در ایران اجرای موسیقی زنده در مراسم‌ها و جشن‌های ملی و عروسی‌ها میان اقوام مختلف ایرانی از گذشته تا‌کنون رایج بوده و هنگام برگزاری جشن، همگان جمع می‌شوند تا شاهد نواختن موسیقی و ترانه‌های محلی توسط خوانندگان و نوازندگان بومی باشند. این گونه از نوازندگی و خوانندگی، اسباب دورهمی و شادمانی عمومی را فراهم می‌کند.[۴]
ورود کنسرت در ایران
آشنایی ايرانيان با کنسرت در غرب، نخستین گام ورود کنسرت به سبک زندگی و فرهنگ ایرانی بود. علی‌خان قاجار ملقب به ظهيرالدوله (مؤسس انجمن اخوت)،[۵] عارف قزوينی[۶] و درويش‌خان از پيشگامان برگزاری کنسرت ایرانی در دوران قاجار بوده‌اند. نخستین کنسرت‌ها در باغ‌های خصوصی انجمن اخوت مانند بهجت‌آباد و عشرت‌آباد برگزار شد و به‌مروز زمان برگزاری کنسرت به مناسبت‌های مختلف در جشن‌ها و پارک‌های دولتی و عمومی نیز رایج شد.[۷]
سیر تحول کنسرت در ایران
در دوران قاجار همزمان با جنبش مشروطه برخی افراد با انگیزه‌های فرهنگی و سیاسی به برگزاری کنسرت‌های عمومی در ایران می‌پرداختند و به‌تدريج کنسرت را جایگزین موسیقی محلی و سنتی کردند.[۸] تحول فرهنگی،[۹] استفادۀ سیاسی از کنسرت [۱۰] و ترویج سازهای غربی در کنار سازهای ایرانی، از پیامدهای ورود کنسرت به ایران در دوران قاجار بود. در دورۀ پهلوی توجه به موسيقی‌های غربی در کنسرت، اختلاط جنسیتی و خوانندگی زنان شدت گرفت. همچنین در این دوره، نظارت بر کنسرت‌ها با اهداف سياسی و حمايت‌های مالی از برگزاری کنسرت افزایش یافت.[۱۱]
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، برگزاری کنسرت با انگیزۀ احیای هویت فرهنگی ایران به‌سوی موسیقی‌های سنتی و اصیل، گرایش یافت و در سبد مصرف فرهنگی خانواده‌های ایرانی جای گرفت. از دهۀ هفتاد، برگزاری کنسرت در نقاط مختلف کشور افزایش یافت و از سالن‌های بزرگ و مجهزی مانند تالار وحدت، تالار رودکی و فرهنگ‌سراها استفاده شد و فضاسازی مناسبی برای مشارکت بانوان و مردان با رعایت پوشش و موازین اسلامی صورت گرفت. همچنین اهتمام به موسیقی سنتی و اصیل ایرانی سبب احیاء و ترویج فرهنگ ایرانی اسلامی و انتقال آن به نسل جوان شد. در سال‌های 1398 تا 1400ش به‌دلیل شیوع بیماری کرونا، برخی خوانندگان به برگزاری کنسرت آنلاین برای مخاطبان خود پرداختند.[۱۲]
عناصر کنسرت
کنسرت ترکیبی از عناصر مختلف است، از جمله:
- موسیقی: به‌صورت زنده توسط نوازندگان و خواننده اجرا می‌شود.
- نوازندگان: هنرمندانی هستند که با نواختن آلات موسیقی نقش اساسی را در انتقال حس و حال موسیقی به مخاطبان دارند.
- مخاطب: افرادی هستند که در کنسرت به‌صورت حضوری مشارکت می‌کنند. آنها با تشویق‌ها و هم‌صدایی‌های خود، به نوازندگان و خواننده انرژی داده و در خلق فضایی پرشور و صمیمی در کنسرت نقش اساسی دارند.
- محل برگزاری: مکانی است که کنسرت در آن برگزار می‌شود. سالن‌های کنسرت، استادیوم‌ها، پارک‌ها و حتی خانه‌ها، از جمله مکان‌هایی هستند که می‌توانند میزبان یک کنسرت باشند.
- عوامل فنی و پشتیبانی: شامل تدارکات و پشتیبانی فنی از جمله تجهیز سازها، سیستم‌های صوتی و تصویری و نورپردازی بوده و نقشی اساسی در کیفیت و اجرای یک کنسرت دارند.
- عوامل پشت صحنه: تیمی از افراد که در پشت صحنه یک کنسرت فعالیت کرده و وظایف مختلفی مانند هماهنگی با نوازندگان، تنظیم تجهیزات، پذیرایی از مهمانان و برقراری نظم را بر عهده دارند.[۱۳]
برگزاری کنسرت
در جمهوری اسلامی ایران برای برگزاری کنسرت، مراحل زیر طی می‌شود:
- گرفتن مجوز: [۱۴] برگزار کنندگان کنسرت ابتدا از وزارت ارشاد مجوز می‌گیرند. در این روند، اشعار و موسیقی و همچنین محتوای اثر ضبط‌شده قبل از اجرا، بررسی می‌شود.[۱۵]
- هماهنگی با نیروی انتظامی، اورژانس و خدمات شهری برای تأمین امنیت و خدمات ضروری در طول برگزاری کنسرت؛[۱۶]
- بازاریابی و تبلیغات کنسرت با استفاده از شبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های سنتی و پوستر و بروشور؛
- تعیین مکان و زمان برگزاری کنسرت؛[۱۷]
- پیش‌فروش بلیت به‌صورت حضوری یا اینترنتی: [۱۸]
برگزاری کنسرت در ایران اغلب در فصل‌های مختلف سال صورت می‌گیرد؛ اما تعدد آن در اوایل فصل بهار و تابستان به‌دلیل تعطیلی و افزایش ساعت فراغت افراد بیشتر است. به‌همین منظور بسیاری از خوانندگان و نوازندگان در این ایام سال بیشتر به برگزاری کنسرت می‌پردازند.[۱۹]
کارکردها
فرهنگی-اجتماعی
سوق دادن کنسرت‌ها به سمت موسیقی سنتی و استفاده از خوانندگانی که ترانه‌های محلی، سنتی، ملی و مذهبی می‌سرایند، نقش مؤثری در احیای موسیقی سنتی و تشویق سایر خوانندگان به این نوع موسیقی و ترانه‌های ایرانی، ملی و مذهبی دارد. همچنین تمرکز بر چنین کنسرت‌هایی سبب مشارکت همۀ اقشار جامعه می‌شود؛ [۲۰] تمرکز موسیقی‌دانان و نوازندگان بر موسیقی اصیل ایرانی را افزایش می‌دهد؛ [۲۱] سبب معرفی خوانندگان جوان با‌استعداد و استفاده از آنها به‌عنوان ذخیرۀ فرهنگی کشور می‌شود؛ [۲۲] سبب آشنایی مردم با موسیقی اقوام مختلف ایرانی شده و تداوم و گسترش این امر در سطح جهانی و بین‌المللی، سبب معرفی موسیقی و سازهای اصیل ایرانی به سایر نقاط جهان می‌شود.[۲۳]
اقتصادی
اجراهای صحنه‌ای و زنده مانند کنسرت‌ها از مهم‌ترین منابع کسب درآمد در صنعت موسیقی کشور است.[۲۴] برگزاری کنسرت‌های سنتی و اصیل ایرانی در سایر نقاط جهان نیز سبب جذب گردشگر و سودآوری اقتصادی می‌شود.[۲۵]
کنسرت‌های خیریه
در سال‌های اخیر کنسرت‌های خیریه با هدف جمع‌آوری کمک برای یک کار خیر یا یک مؤسسه خیریه برگزار می‌شوند. برخی خوانندگان و هنرمندان با هدف نیکوکاری و کمک به اقشار آسیب‌دیده، تأمین هزینه‌های درمانی و آموزشی یا حمایت از افراد بی‌سرپناه اقدام به برگزاری کنسرت کرده و عواید حاصل از فروش بلیت و سایر درآمدها را صرف امور خیریه می‌کنند. این رویکرد خیرخواهانه در تشویق و ترویج مردم به نیکوکاری، ترویج صلح و دوستی و همبستگی بین مردم نقش اساسی دارد. از جمله کنسرت‌های خیریه در ایران عبارت‌اند از:
- کنسرت «ایران همدرد» که در سال 2013م با هدف کمک به زلزله‌زدگان استان کرمانشاه برگزار شد.
- کنسرت «به رنگ زندگی» در سال 2016 م که برای حمایت از کودکان مبتلا به سرطان برگزار شد.
- کنسرت «نغمه‌های نیکوکاری» که در سال 2019م برای کمک به سیل‌زدگان استان لرستان برگزار شد.[۲۶]
برگزاری کنسرت با سبک غربی در ایران
اگرچه تغییر رویکرد و نگاه متفاوت به برگزاری کنسرت پس از انقلاب با انگیزۀ حفظ موسیقی، هویت و فرهنگ ایرانی اسلامی شکل گرفت؛ اما در دهۀ اخیر برخی کنسرت‌ها در ایران با اثرپذیری از سبک غربی و بی‌توجه به ارزش‌های اخلاقی و اسلامی برگزار شده است. این سبک از کنسرت با ارائه محتوا و قالب متفاوت، فرهنگ بیگانه را بازنمایی کرده و ذائقۀ مردم را از سبک زندگی اصیل ایرانی دور می‌کند و موجب آلودگی فرهنگی در جامعه می‌شود. آزادی رفتارهای غیر‌شرعی مانند رقص‌های مختلط موجب ترویج بی‌عفتی و کاهش پایبندی جوانان به آموزه‌های دینی می‌شود و کاهش مشارکت و حضور خانواده‌های مذهبی را در پی دارد.[۲۷]
پانویس
- ↑ . دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژۀ کنسرت.
- ↑ . «موسیقی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ . «بزرگ‌ترین و معروف‌ترین فستیوال‌های موسیقی در جهان»، وب‌سایت لست سکند.
- ↑ . نوروزیان، «جشن‌های سنتی و فراموش شده ایران باستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . میثمی، «شکل‌گیری کنسرت در دوران قاجار»، 1394ش، ص95.
- ↑ . آقایی‌پور، «عارف، حنجره انقلاب مشروطه نگاهی به تأثیر انقلاب مشروطه بر موسیقی ایران»، 1385ش، ص246-247.
- ↑ . میثمی، «شکل‌گیری کنسرت در دوران قاجار»، 1394ش، ص95.
- ↑ . «اولین کنسرت ایران را چه کسی برگزار کرد»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.
- ↑ . میثمی، «شکل‌گیری کنسرت در دوران قاجار»، 1394ش، ص95.
- ↑ . آقایی‌پور، «عارف، حنجره انقلاب مشروطه نگاهی به تأثیر انقلاب مشروطه بر موسیقی ایران»، 1385ش، ص246-247.
- ↑ . میثمی، «شکل‌گیری کنسرت در دوران قاجار»، 1394ش، ص105-109.
- ↑ . «ورود کنسرت به سبد فرهنگی خانواده‌ها در ۷ سال اخیر»، خبرگزاری برنا.
- ↑ . «کنسرت»، وب‌سایت فرهنگ‌سازان معاصر.
- ↑ . «آیین‌نامه برگزاری کنسرت‌های موسیقی تغییری نکرده است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . «موسیقی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ . «کنسرت»، وب‌سایت فرهنگ‌سازان معاصر.
- ↑ . «موسیقی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ . «کنسرت»، وب‌سایت فرهنگ‌سازان معاصر.
- ↑ . «برنامه کنسرت‌های فصل بهار»، وب‌سایت تجارت نیوز.
- ↑ . «ورود کنسرت به سبد فرهنگی خانواده‌ها در ۷ سال اخیر»، خبرگزاری برنا.
- ↑ . «اتمام حجت رهبر انقلاب درباره موسیقی و کنسرت»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا.
- ↑ . «ورود کنسرت به سبد فرهنگی خانواده‌ها در ۷ سال اخیر»، خبرگزاری برنا.
- ↑ . «موسیقی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ . «درآمد 400 میلیونی برگزاری یک کنسرت متوسط»، وب‌سایت عصر ایران.
- ↑ . «کنسرت خوانندگان ایرانی در آن سوی مرزها»، خبرگزاری جمهوری اسلامی.
- ↑ . «کنسرت»، وب‌سایت فرهنگ‌سازان معاصر.
- ↑ . «موسیقی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت تبیان.
منابع
- آقایی‌پور، شهرام، «عارف، حنجره انقلاب مشروطه نگاهی به تأثیر انقلاب مشروطه بر موسیقی ایران»، نشریۀ گنجینۀ اسناد، شمارۀ 62، 1385ش.
- «آیین‌نامه برگزاری کنسرت‌های موسیقی تغییری نکرده است»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 19 آبان 1400ش.
- «اولین کنسرت ایران را چه کسی برگزار کرد»، خبرگزاری دانشجویان ایران: ایسنا، تاریخ درج مطلب: 1 بهمن 1402ش.
- «برگزاری جشنواره‌ای برای آشنایی هرچه بیشتر با موسیقی بومی محلی»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1401ش.
- «برنامه کنسرت‌های فصل بهار»، وب‌سایت تجارت نیوز، تاریخ درج مطلب: 21 فروردین 1403ش.
- «بزرگ‌ترین و معروف‌ترین فستیوال‌های موسیقی در جهان»، وب‌سایت لست سکند، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1399ش.
- «درآمد 400 میلیونی برگزاری یک کنسرت متوسط»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 17 اردیبهشت 1306ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت واژه‌یاب، تاریخ درج مطلب: 30 خرداد 1403ش.
- «کنسرت خوانندگان ایرانی در آن سوی مرزها»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 30 فروردین 1402ش.
- «کنسرت»، وب‌سایت فرهنگ‌سازان معاصر، تاریخ درج مطلب: 19 ژوئن 2024م.
- «موسیقی و پیامدهای اجتماعی آن»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 1 مرداد 1396ش.
- میثمی، سید حسین، «شکل‌گیری کنسرت در دوران قاجار»، نشریۀ هنرهای نمایشی و موسیقی، شمارۀ 10، 1394ش.
- نوروزیان، «جشن‌های سنتی و فراموش شده ایران باستان»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب: 5 دی 1400ش.
- «ورود کنسرت به سبد فرهنگی خانواده‌ها در ۷ سال اخیر»، خبرگزاری برنا، تاریخ درج مطلب: 17 مرداد 1399ش.