راحتطلبی
راحتطلبی؛ تنآسایی و تنبلی.
راحتطلبی یکی از مهمترین خطرهای درونی برای انسان است که با گرفتن نشاط و حرکت از او، مانع رسیدن به کمال و سعادت می‌شود. میل به راحتی در همه وجود دارد و برای حرکت به‌سوی اهداف، اولین گام، مقاومت در برابر راحتطلبی است. همچنانکه راحتطلبی دامنگیر فرد می‌شود یک جامعه نیز ممکن است به راحتطلبی مبتلا شود. اصلاح سبک زندگی و پرهیز از عادت‌هایی که موجب راحتطلبی می‌شود از مهمترین راهکارها برای پیشگیری از روحیۀ راحتطلبی است.
مفهوم‌شناسی
راحتطلبی به‌معنای تنبلی، آسایش‌خواهی،[۱] گریزان‌بودن از کار و تلاش[۲] و تن‌ندادن به کار است.[۳] راحتطلبی به‌معنای نفی راحتی و استراحت نیست، اما هنگامی استراحت معنا می‌یابد که پس از کار و تلاش و برای تجدید قوا باشد.[۴]
مصادیق راحتطلبی
راحتطلبی مصداق‌های زیادی می‌تواند داشته باشد و فقط «روی مبل نشستن» یا «کم کار کردن» نیست بلکه برای هر فرد و متناسب با موقعیت‌های مختلف مصداق‌های راحتطلبی تفاوت می‌کند.[۵] بعضی مصادیق آن عبارت است از:
راحتطلبی در تولید علم:
تلاش نکردن یک دانشمند برای به‌دست آوردن مطالب علمی و ترجیح دادن استفاده از دست‌رنج دانشی دیگران بر تلاش علمی،[۶] یکی از مصداق‌های راحتطلبی است.
راحتطلبی در کار اقتصادی:
گاهی فرد و یا حتی یک جامعه دچار روحیۀ راحتطلبی شده و از کار اقتصادی گریزان می‌شود.[۷] بی‌میلی در کسب توانایی‌ها و تخصص‌های مورد نیاز و عدم جدیت برای رسیدن به آن، راحتطلبی در کار اقتصادی است.[۸] همچنانکه در دهه‌های اخیر، روحیۀ راحتطلبی در بعضی جوانان موجب شده است که آنها به‌جای کسب تخصص و مهارت و کارآفرینی، به‌دنبال کار اداری و استخدام دولتی باشند.[۹]
راحتطلبی فکری:
بعضی ممکن است فکر خود را تعطیل کرده و ترجیح بدهند بدون اینکه زحمت فکر کردن را به خود بدهند، دیگران برای آنها فکر کرده و جواب را بدهند.[۱۰]
راحتطلبی در دفاع از حق:
فردی که حاضر نباشد برای دفاع از حق خود را به دردسر بیندازد، دچار نوعی راحتطلبی است.[۱۱]
اهمیت مبارزه با راحتطلبی
راحتطلبی در نهاد انسان سرشته شده[۱۲] و انسان ميل به راحت‌طلبى دارد.[۱۳] با اين‌حال صاحب‌نظران، راحتطلبی را دشمن‌ترین چیز برای انسان برشمرده‌اند[۱۴] که موجب می‌شود فرد با وجود شناخت کمال و راه سعادت، به‌سوی آن قدمی بر ندارد و مشکلات راه را تحمل نکند.[۱۵] از منظر آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، تنها افرادی به موفقیت می‌رسند که در مرحلۀ اول در مبارزه با میل راحتطلبی خود پیروز شوند.[۱۶] پرکاری و تلاش لازمۀ هر موفقیتی است[۱۷] و هیچ ملت و جامعه‌ای با تنآسایی به‌جایی نرسیده است.[۱۸]
پیامدهای راحتطلبی
فرهنگ راحتطلبی موجب آسیب‌های اجتماعی مانند دیر ازدواج کردن و یا تأخیر در فرزندآوری پس از ازدواج می‌شود. همچنین فرهنگ راحت‌طلبي موجب شده بعضی خانواده‌ها وظیفۀ تربیت فرزند را بر عهده نگرفته و آن را به مؤسسات بيرونی بسپارند. بعضی کارشناسان یکی از عوامل افزایش مؤسسات تربیت کودک، شیرخوارگاه‌ها و مانند آن در دهه‌های اخیر را همین مسئله دانسته‌اند.[۱۹] از نظر اقتصادی نیز راحتطلبی موجب خروج سرمایه‌های مالی از جریان تولید و اشتغال شده و در نتیجه موجب سکون، اختلال و بی‌نظمی در اقتصاد کشور می‌شود.[۲۰] همچنین توسعه نیافتگی و وابسته بودن به تولیدات و محصولات کشورهای دیگر با اینکه توانایی تولید را داشته‌اند و یا استفاده از ذخیره‌هایی مانند نفت و گاز بدون اینکه کار و تلاشی را بر روی آن انجام دهند از دیگر نتایج گسترش راحتطلبی در یک جامعه است.[۲۱] از نظر کارشناسان، راحتطلبی در مصرف انرژی و اسراف در آن نیز تاثیرگذار است. برای مثال در زمستان به‌جای پوشیدن لباس گرم، دمای محیط را بالا برده که موجب مشکلات ملی در تامین انرژی در سراسر کشور می‌شود.[۲۲] از نظر پیامدهای فردی نیز، راحت‌طلبى زمينه‌ساز فردگرايى و انزواطلبى شده[۲۳] و مانع ادای وظایف و حقوق خود و دیگران می‌شود.[۲۴] همچنین عقب افتادن کارها و در نتیجه کاهش بازدهی و پشیمانی و کاهش اعتماد به نفس،[۲۵] از پیامدهای فردی راحتطلبی است.
عوامل راحتطلبی
سبک زندگی مدرن:
سبک زندگی مدرن از عوامل مهم در ایجاد روحیۀ راحتطلبی در افراد است و در این سبک زندگی آنچه اولویت پیدا می‌کند راحتی افراد است نه سلامتی آنها.[۲۶]
لذت‌طلبی:
لذت‌جویی افراطی از جمله عوامل ایجاد راحتطلبی در فرد است.[۲۷]
عادت به بیکاری:
عادت به بطالت و بیکاری موجب ایجاد روحیۀ راحتطلبی در افراد می‌شود.[۲۸]
شیوه‌های نادرست فرزندپروری در بعضی خانواده‌ها:
روش‌ها و الگوهای تربیتی ناصحیح در خانواده‌ها موجب شکل‌گیری راحتطلبی در فرزندان آنها می‌شود. برای مثال نسپردن مسئولیت‌های سخت به فرزندان و متکفل شدن وظایف آنها و یا فرهنگ فرزندسالاری در بعضی از خانواده‌ها از جمله موارد آن است.[۲۹]
رسانه‌ها:
راحتطلبی از طریق رسانه‌ها نیز می‌تواند به جامعه القا شود. برای مثال فیلمی که دیر بیدارشدن از خواب را به‌عنوان یک چیز عادی به مخاطب نمایش می‌دهد، در واقع راحتطلبی را به مخاطب خود یاد می‌دهد.[۳۰]
دوستان راحت‌طلب:
دوستان تنبل و راحت‌طلب موجب سرایت راحتطلبی به هم‌نشینان خود می‌شوند.[۳۱]
بی‌برنامه‌گی:
بی‌نظمی و نداشتن برنامه به‌مرور زمان موجب انباشتن کارها شده و در نتیجه خود را ناتوان از انجام آن همه کار تصور کرده و دست از تلاش می‌کشد.[۳۲]
غفلت‌کردن:
غافل شدن از وظایف و اهداف ازجمله عوامل راحتطلبی است.[۳۳]
افسردگی:
افسردگی روحی و روانی از دیگر عوامل گوشه‌گیری و دست از کار کشیدن است.[۳۴]
نکوهش راحتطلبی در آموزه‌های دینی
راحتطلبی در آموزه‌های دینی،[۳۵] از مصادیق محبت‌به دنیا معرفی شده است.[۳۶] پیشوایان شیعه به پیروان خود سفارش کرده‌اند که از آفت راحتطلبی به خدا پناه ببرند و از او مدد بگیرند.[۳۷] در بعضي روايات به تنگ‌دستی،[۳۸] غم و اندوه[۳۹] و ازدست دادن اعتماد مردمی،[۴۰] به‌عنوان پیامدهای راحتطلبی اشاره شده است. امام علی تأخیر انداختن در کارها را نشانۀ تنبلی و راحتطلبی دانسته[۴۱] و راه مقابله با آن را عزم و تصمیم جدی بیان کرده است.[۴۲] همچنین در آموزه‌های دینی توصیه شده که افراد تا می‌توانند هیچ‌کاری را به دیگران نسپرده و همۀ وظایف شخصی را خود بر عهده گیرند[۴۳] و مؤمن را به‌عنوان کسی معرفی می‌کند که راحتی دیگران را بر راحتی خود ترجیح می‌دهد.[۴۴]
راحتطلبی و سبک‌زندگی ایرانیان
ایرانیان به‌صورت فرهنگی، جامعه‌ای پر کار و پرتلاش بوده[۴۵] و با الهام از آموزه‌های دینی، کار و تلاش را تقدیس می‌کنند.[۴۶] حکمت‌های فراوانی در فرهنگ ایرانیان وجود دارد که افراد را به دوری از راحتطلبی توصیه می‌کند، مانند «راحت‌طلبى ز كام دندان بركن»،[۴۷] «بعد از رنج، راحت است»،[۴۸] «نيست بى‌رنج، راحت دنيا».[۴۹] سعدی شیرازی به افراد راحت‌طلب هشدار می‌دهد که حرم در پیش است و حرامی در پس: خوش است زیرِ مُغیلان به راه بادیه خُفت شبِ رَحیل ولی ترکِ جان بباید گفت [۵۰] بزرگان فرهنگ ایرانی علاوه‌بر توصيه به دوری از راحتطلبی برای رسیدن به کمال و سعادت،[۵۱] خود نيز با راحتطلبی مبارزه کرده و به‌گونه‌ای زندگی می‌کردند که به راحتطلبی عادت نکنند.[۵۲] خانواده‌های ایرانی در دوره‌های نه‌چندان دور با گذشتن از راحتی خود، زندگی را آسان گرفته و چه‌بسا در یک خانه چند خانواده زندگی می‌کردند و همین موجب خوشی در زندگی آنها بوده است.[۵۳] همچنانکه یکی از عوامل مهم در موفقیت دانشمندان فرهیختۀ ایرانی، سبک زندگی و تربیت در خانوادۀ آنها بوده است.[۵۴] همچنین روحیۀ سخت‌کوشی و گذشتن از راحتطلبی در حوادث اجتماعی زیادی نیز خود را نشان داده که مردم با کار و تلاش و گذشتن از راحتی خود به کمک حادثه‌دیدگان رفته‌اند.[۵۵] با این حال در دهه‌های اخیر و با ورود فرهنگ مدرنیته به ایران، فرهنگ و سبک زندگی دچار چالش‌هایی شده که در نتیجه بعضی جوانان با مسؤلیت‌پذیری کمتر و وابستگی اقتصادی به خانواده رشد کرده و راحت‌طلب شده‌اند.[۵۶]
پیشگیری و درمان راحتطلبی
از نظر صاحب‌نظران، راحتطلبی مانع رشد می‌شود و فرصت‌ها را از دست انسان می‌رباید. برای پیشگیری از راحتطلبی، وظایفی برای فرد، خانواده و مسؤلان توصیه شده است، ازجمله:
اصلاح سبک زندگی:
هدف‌مند کردن سبک زندگی و داشتن برنامه در زندگی به افراد، انگیزه می‌دهد، ازجمله سحرخیزی، پرهیز از پرخوابی، قراردادن بعضی از برنامه‌های کاری در اول صبح و ورزش روزانه به‌ویژه کوه‌نوردی گروهی. عاقبت‌اندیشی: تفکر در پیامدهای لذت‌جویی‌های موقت، درمانی برای لذت‌جویی‌های کاذب مانند راحتطلبی است. برای مثال لذت‌جویی‌های شب امتحان شاید ساعت خوشی را برای او فراهم کند، اما ناکامی در رسیدن به مرحلۀ بالاتر برای مدت طولانی برای او باقی خواهد ماند.
تنبیه:
قرار دادن تنبیه برای خود در صورت تنبلی، یکی از روش‌های درمانی بوده که برای بعضی افراد مانند محرک عمل می‌کند. نوع تنبیه به میل و سلیقۀ فرد بستگی داشته و می‌تواند تنبیه مالی، رفتاری یا چیز دیگری باشد.
دقت در انتخاب دوست و همنشین:
انسان‌ها روحیات و ویژگی‌های دوستان و همنشین خود را کسب می‌کنند. انتخاب دوستان سخت‌کوش کمک موثری در دوری از راحتطلبی و کسب ویژگی سخت‌کوشی است.
عهد بستن با خود:
فرد می‌تواند با خود عهد ببندد که روحیۀ نامطلوب را کنار بگذارد، سپس در طول روز بر اجرای آن مراقبت کرده و در شب نحوۀ انجام آن را محاسبه کند و در صورت کوتاهی، خود را سرزنش کند.
اجتناب از بیکاری:
از آنجا که عادت به بیکاری به‌تدریج موجب راحتطلبی در فرد می‌شود اجتناب از بیکاری و مشغول نگهداشتن خود با کارهای مختلف، عامل مهمی در پیشگیری از این روحیه است. دستور قرآن کریم به پیامبر اسلام این است که بعد از فراغت از یک کار، کار دیگری شروع شود.
درمان با ضد:
یکی از درمان‌های عملی برای مشکلات اخلاقی و رفتاری، درمان به ضد آن است. کار نیز ضد راحتطلبی بوده و درمان آن است. با این‌حال از آنجا که تغییر، تدریجی است، لازم است برای تبدیل‌شدن به فرد سخت‌کوش، از تصمیمات کوچک شروع کرده و به‌تدریج بر حجم آن افزوده و خود را برای کارهای سخت‌تر آماده کنند.
وظایف خانواده:
توصیۀ کارشناسان به پدر و مادر برای جلوگیری از رشد راحتطلبی در فرزندان، این است که با بعضی سختگیری‌ها و محرومیت‌های جزئی و همچنین پرهیز از محبت‌های بی‌جا و اضافی، از شکل‌گیری روحیۀ راحتطلبی در فرزندان پیشگیری کرده و به آنها بیاموزند که با راحتطلبی مبارزه کنند. افزون‌بر روش‌های بیان‌شده، متناسب با بعضی موارد راحتطلبی، روش‌های خاصی نیز وجود دارد. برای مثال در راحتطلبی مربوط به فکر، بعضی پیشنهاد داده‌اند که در مدرسه، اندیشه و اشکال کردن به سخن استاد، ارزش تلقی شود. همچنانکه در مدارس علمیۀ ایران، بعضی استادان برای پرورش شاگردان خود به کسانی که زحمت فکر کردن را به خود نداده و اشکال یا نقضی مطرح نمی‌کردند، بی‌اعتنایی می‌کنند تا از این طریق آنها را به تفکر وادار کنند. همچنین در راحتطلبی مربوط‌به کم‌کاری کارمندان، بعضی صاحب‌نظران پیشنهاد کرده‌اند که کارکنان به‌ازای مقدار کاری که در یک‌ماه انجام داده‌اند حقوق دریافت کنند نه چون یک‌ماه کار کرده‌اند. مسؤلان نیز اگر به شوق‌آفرینیِ کار و تلاش جهادی توجه کنند و آن را وظیفۀ خود تلقی کنند، وزن فرهنگ ایرانی در مبارزه با راحتطلبی تقویت شده و فرهنگ کار به‌عنوان یک عبادت در جامعه، نهادینه می‌شود. از این منظر، راحتطلبی، کفران نعمت الهی و عامل خطر در جامعه است.
پانویس
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، «ذیل واژه راحت‌طلب»، وب‌سایت آبادیس.
- ↑ انوری، فرهنگ بزرگ سخن، 1386ش، ج4، ص3534.
- ↑ مشکینی، «اخلاق در اسلا»، ۱۳۶۱ش، ص۶.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ پناهیان، «راحتطلبی جلوه‌های متنوعی دارد»، وب‌سایت پناهیان.
- ↑ خمینی، اجتهاد و تقلید، 1387ش، ص6.
- ↑ کثیری، «راحتطلبی آفت جدی كسب و كار»، وب‌سایت رادیو اقتصاد.
- ↑ تنبلي اجتماعي مانع اساسي در پیشرفت ملی، 1395ش، ص32.
- ↑ هاشملو، «نظریه‌های روان‌شناسی تنبلی»، وب‌سایت هاشملو.
- ↑ حائری شیرازی، تفکر، 13۹۷ش، ص77.
- ↑ پناهیان، «قسمت سوم، جلسه 7، شوق، عامل اصلی مبارزه با راحتطلبی»، وب‌سایت تنهامسیر.
- ↑ خمینی، شرح چهل حدیث، 1380ش، ص 186.
- ↑ خامنه‌ای، «بیانات در دیدار سفرا و رؤسای نمایندگی‌های سیاسی ایران»، وب‌سایت آثار آيت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ مطهری، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، ج 28، صدرا، 1376ش، ص 632.
- ↑ شبر، اخلاق، 1374ش، ص13؛ مطهری، انسان‌شناسی قرآن، 1402ش، ص 277.
- ↑ خامنه‌ای، «بیانات در دیدار سفرا و رؤسای نمایندگی‌های سیاسی ایران»، وب‌سایت آثار آيت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ فاضلی، خودمردم‌نگاری هویت دانشگاهی، 1396ش، ص52.
- ↑ خامنه‌ای، «بیانات در دیدار پرسنل نیروی هوایی»، وب‌سایت آثار آيت‌الله خامنه‌ای.
- ↑ مصباح يزدي، «نگاهی گذرا بر عوامل کاهش جمعیت و وظایف روحانیت در جبران آن»، وب‌سايت أيت‌الله مصباح يزدی.
- ↑ قربی و جمشیدی‌ها، «تهدیدات تولید ملی در نظام سیاسی اسلام از منظر اندیشه آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی»، ۱۳۹۸ش، ص21.
- ↑ تنبلی اجتماعی مانع اساسی در پیشرفت ملی،1395ش، ص22-24.
- ↑ ساكی، «راحتطلبی ممنوع / درجه حرارت را تنظیم كنید»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ بافكار، تعاون و همیاری در حج و زیارت، ۱۳۹۱ش، ص۶۵.
- ↑ مشکینی، گفتارها و نوشتارها در نشریات و مقدمه کتاب‌ها، 1392ش، ج1، ص562.
- ↑ هاشملو، «نظریه‌های روان‌شناسی تنبلی»، وب‌سایت هاشملو.
- ↑ عباسی ولدی، دنیای قشنگ خدمت‌گذاری و تربیت بچه‌های کاری، 1401ش، ص40.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ خوانساری، شرح غرر الحکم، 1366ش، ج3، ص112.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ آقاتهرانی، اهمال‌کاری، بررسی علل و راهکارهای درمان، ۱۳۸۳ش، ص69.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ مشکینی، گفتارها و نوشتارها در نشریات و مقدمه کتاب‌ها، ۱۳۹۲ش، ص۵۵۹.
- ↑ مجلسي، بحار الأنوار، 1403ق، ج٧٠، ص٥٩.
- ↑ مجلسي، بحار الأنوار، 1403ق، ج95، ص93.
- ↑ مجلسي، بحار الأنوار، 1403ق، ج٧٥،. ص٥٩.
- ↑ مجلسي، بحار الأنوار، 1403ق، جج٧٨، ص١٩١.
- ↑ «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان.
- ↑ تميمي أمدي، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، ۱۳۶۶ش، ص١٥٢.
- ↑ خوانسارى، شرح غرر الحکم و دُرَر الكَلم، ١٣٦٦ش، ج٤، ص٢٣٣.
- ↑ مطهری، احیای تفکر اسلامی، 1401ش، ص57.
- ↑ مصباح‌یزدی، «جلسه پنجاه و هشتم؛ سیمای شیعیان(57)»، وب‌سایت مصباح‌یزدی.
- ↑ شهریور، «حضور مردمان فرهنگ مدار و پرتلاش رمز ماندگاری ایران است»، خبرگزاری ایرنا.
- ↑ درودی، «فرهنگ کار از دیدگاه اسلام»، 1384ش، ص5.
- ↑ دهخدا، امثال و حکم، 1383ش، ج2، ص855.
- ↑ دهخدا، امثال و حکم، 1383ش، ج1، ص446.
- ↑ دهخدا، امثال و حکم، 1383ش، ج4، ص187.
- ↑ سعدی، گلستان، باب دوم در اخلاق درویشان: حکایت شماره ۱۲»، وب‌سایت گنجور.
- ↑ مشکینی، گفتارها و نوشتارها در نشریات و مقدمه کتاب‌ها، 1392ش، ج1، ص564.
- ↑ مصباح یزدی، «جلسه پنجاه‌وهشتم؛ سیمای شیعیان»، وب‌سایت مصباح یزدی.
- ↑ مظاهری، اخلاق در خانه، 1389ش، ج1، ص94.
- ↑ فاضلی، خودمردم‌نگاری هویت دانشگاهی، 1396ش، ص52.
- ↑ خامنه‌ای، سیدعلی، زندگی به سبک جهادی، 1394ش، ص۵۲.
- ↑ نوبهار، «خانواده، در چنبره مشکلات ریز و درشت/ «راحت طلبی» پدیده نوظهور در میان جوانان »، وب‌سایت افکارنیوز.
منابع
- قرآن کریم.
- آقاتهرانی، مرتضی، اهمال‌کاری، بررسی علل و راهکارهای درمان، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1383ش.
- انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، سخن، چ3، 1386ش.
- بافكار، حسين، تعاون و همیاری در حج و زیارت، تهران، مشعر، ۱۳۹۱ش.
- پناهیان، علی‌رضا، «تنها مسیر؛ راهبرد اصلی در نظام تربیت دینی- 12»، وب‌سایت پناهیان، تاریخ درج مطلب: 2 مرداد 1392ش.
- پناهیان، علی‌رضا، «راحتطلبی جلوه‌های متنوعی دارد»، وب‌سایت پناهیان، تاریخ بازدید: 18 خرداد 1393ش.
- پناهیان، علی‌رضا، «قسمت سوم، جلسه 7، شوق، عامل اصلی مبارزه با راحتطلبی»، وب‌سایت تنهامسیر، تاریخ بازدید: 1 آذر 1403ش.
- پناهیان، علی‌رضا، «مقابله با تهاجم فرهنگی نیازمند سخت‌کوشی و دوری ازراحت‌طلبی است»، خبرگزاری دفاع مقدس، تاریخ درج مطلب: 7 اردیبهشت 1397ش.
- تميمي أمدي، عبدالواحد بن محمد، تصنيف غرر الحكم و درر الكلم، قم، مکتب الاعلام الاسلامی، چ۱، ۱۳۶۶س.
- «تنبلی و راحتطلبی مانع بزرگ خودسازی»، وب‌سایت پرسمان، تاریخ درج مطلب: 5 خرداد 1395ش.
- جوکار، محمد صالح، «شعار فرزند کمتر زندگی بهتر اشتباه بزرگی بود/ خانواده‌ها راحت‌طلب شده‌اند»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 8 دی 1401ش.
- حائری شیرازی، محی‌الدین، تفکر، قم، نشر معارف، 1397ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار پرسنل نیروی هوایی»، وب‌سایت آثار حضرت آيت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 18 بهمن 1384ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار سفرا و رؤسای نمایندگی‌های سیاسی ایران»، وب‌سایت آثار حضرت آيت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 7 دی 1390ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، زندگی به سبک جهادی، قم، موسسه شهید کاظمی، 1394ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، حماسه امام سجاد عليه السلام، تهران، انتشارات انقلاب اسلامی، 1399ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در اجتماع زائران و مجاوران حرم مطهر رضوی»، وب‌سایت آثار حضرت آيت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 1 فروردین 1386ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در دیدار جمعی از مداحان»، وب‌سایت آثار آيت‌الله خامنه‌ای، تاریخ درج مطلب: 11 اردیبهشت 1392ش.
- خامنه‌ای، سیدعلی، «بیانات در مراسم تنفیذ ریاست‌جمهوری سال»، وب‌سایت آثار آيت‌الله خامنه‌ای. تاریخ درج مطلب: 11 مرداد 1380ش.
- خمینی، سیدروح‌الله، اجتهاد و تقلید، ترجمه وهاب دانش‌پژوه، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی، 1387ش.
- خمینی، سیدروح‌الله، شرح چهل حدیث، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينی، چ20، 1378ش.
- خميني، سيد روح الله، آداب الصلاة، تهران، مؤسسه تنظيم و نشر آثار امام خمينى، چ7، 1378ش.
- خوانسارى، جمال‌الدين محمد بن حسین، شرح غرر الحکم و دُرَر الكَلم، تهران، دانشگاه تهران، چ۴، 1366ش.
- درودی، هما، «فرهنگ کار از دیدگاه اسلام»، مجله کار و جامعه، شمارۀ 63، 1384ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، وب‌سایت آبادیس، تاریخ بازدید: 20 آبان 1403ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، امثال و حکم، تهران، امیرکبیر، چ12، 1383ش.
- ساكی، رضا، «راحتطلبی ممنوع/ درجه حرارت را تنظیم كنید»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: 22 دی 1394ش.
- سعدی، مشرف الدین مصلح بن عبدالله، گلستان، وب‌سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۱۷ آذر ۱۴۰۳ش.
- شبر، سیدعبدالله، اخلاق، قم، هجرت، 1374ش.
- شریف‌پور، مریم، «سیر سقوط جمعیت ایران کاهشی شده است»، خبرگزاری آنا، تاریخ درج مطلب: ۲۰ خرداد ۱۴۰۳ش.
- شهریور، سیاوش، «حضور مردمان فرهنگ‌مدار و پرتلاش رمز ماندگاری ایران است»، خبرگزاری ایرنا، تاریخ درج مطلب: ۱۶ آبان ۱۳۹۵ش.
- عباسی ولدی، محسن، دنیای قشنگ خدمت‌گذاری و تربیت بچه‌های کاری، قم، آیین فطرت، 1401ش.
- فاضلی، نعمت‌الله، خودمردم‌نگاری هویت دانشگاهی، تهران، تیسا، 1396ش.
- قربی، سیدمحمدجواد و جمشیدی‌ها، غلامرضا، «تهدیدات تولید ملی در نظام سیاسی اسلام از منظر اندیشه آیت‌الله محمدعلی شاه‌آبادی»، الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، دورۀ 7، شمارۀ 14، ۱۳۹۸ش.
- کثیری، امین، «راحتطلبی آفت جدی كسب‌وكار»، وب‌سایت رادیو اقتصاد، تاریخ درج مطلب: 31 تیر 1396ش.
- مجلسي، محمدباقر، بحارالانوار، بیروت، دار احیاء التراث، چ3، 1403ق.
- مشکینی، علی، گفتارها و نوشتارها در نشریات و مقدمه کتاب‌ها، قم، مؤسسه علمی فرهنگی دارالحديث، 1392ش.
- مشکینی، علی، اخلاق در اسلام، مجله پاسدار اسلام، شمارۀ 14، 1361ش.
- مصباح‌يزدي، محمدتقی، «نگاهی گذرا بر عوامل کاهش جمعیت و وظایف روحانیت در جبران آن»، وب‌سايت آيت‌الله مصباح‌يزدی، تاریخ درج مطلب: 9 تیر 1397ش.
- مطهری، مرتضی، احیای تفکر اسلامی، تهران، صدرا، چ54، 1401ش.
- مطهری، مرتضی، انسان‌شناسی قرآن، تهران، صدرا، چ14، 1402ش.
- مطهری، مرتضی، مجموعه آثار استاد شهید مطهری، تهران، صدرا، چ۷، 1376ش.
- مظاهری، حسین، اخلاق در خانه، قم، اخلاق، 1389ش.
- مؤسسه فرهنگی‌هنری قدر ولایت، تنبلی اجتماعی مانع اساسی در پیشرفت ملی، تهران، مؤسسه فرهنگی‌هنری قدر ولایت، 1395ش.
- نوبهار، صدیقه، «خانواده، در چنبره مشکلات ریز و درشت/ «راحتطلبی» پدیده نوظهور در میان جوانان »، وب‌سایت افکارنیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۷ مهر ۱۳۹۵ش.