آداب فرزندآوری

آداب فرزندآوری، مجموعه دستورها و ملاحظه‌های پیش، حین و پس از انعقاد نطفه.

فرزندآوری، در هر فرهنگی آداب و رسوم مختص به خود را دارد؛ اسلام نیز از این امر مستثنا نبوده بلکه بیشتر از هر فرهنگی به این مسئله اهتمام داشته و آداب فراوانی را برای پیش، حین و پس از آمیزش مطرح کرده است.

فرزندآوری در اسلام

قرآن، فرزندآوری را از کارکردهای ازدواج معرفی کرده و داشتن فرزندان نیکو را زینت زندگی و زمینه‌ساز رشد و تعالی والدین دانسته است. از صفات بندگان شایستۀ خدا طلب فرزندان صالح است. قرآن همچنین به میل سرشتی انسان برای داشتن فرزند، در داستان عزیز مصر اشاره کرده و بیان می‌کند که عزیز مصر هنگامی‌که چشمش به یوسف افتاد، او را به فرزندی گرفت. همچنین فرزندخواهی زکریا و دعای او برای بهره‌مندی از نعمت فرزند، در حالی که خود پیر بود و همسرش هم نازا، در قرآن بیان شده است. در روایات نیز با تأکید بر اهمیت فرزندآوری، فرزندان نیکو بهترین میراث بندگان صالح و سبب سعادت آن‌ها معرفی شده‌اند. همچنین فراوانی فرزند موجب فخر امت و مایۀ مباهات پیامبر اسلام دانسته شده است. سفارش به ازدواج با دختران فرزندآور و باکره که امکان بارداری بیش‌تری دارند نشانه دیگری بر اهمیت فرزندآوری از منظر آموزه‌های اسلامی است.

دعا برای طلب فرزند

در آموزه‌های دینی اذکار و دعاهایی برای طلب فرزند وجود دارد. مثلا سفارش شده است که خواستاران فرزند، دعای زیر را بارها تكرار كنند:

«رَبِّ لا تَذَرْنِي فَرْداً وَ أَنْتَ‏ خَيْرُ الْوارِثِينَ‏ وَ اجْعَلْ‏ لِي مِنْ لَدُنْكَ وَلِيًّا يَرِثُنِي‏ فِي حَيَاتِي وَ يَسْتَغْفِرُ لِي بَعْدَ مَوْتِي وَ اجْعَلْهُ لِي خَلْقاً سَوِيّاً وَ لَا تَجْعَلْ لِلشَّيْطَانِ فِيهِ نَصِيباً اللَّهُمَّ إِنِّي أَسْتَغْفِرُكَ وَ أَتُوبُ إِلَيْكَ إِنَّكَ أَنْتَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ»

ذیل این دعا آمده است که دعاکننده هر چه از مال و فرزند و خير دنيا و آخرت از خداوند طلب كند، خداوند او را بهره‌مند می‌سازد.

آداب انعقاد نطفه

در آموزه‌های اسلامی، آداب و سفارش‌های ویژه‌ای برای فرزندآوری بیان شده است؛

پیش از آمیزش

در متون روایی برای فرزندآوری هم به استغفار و دعا سفارش شده و هم درباره خوراک مرد و زن، نکاتی بیان شده است؛ مانند اینکه اگر پدر گلابی بخورد، کودکش زیبا خواهد شد و یا اینکه اگر پدر و مادر سویق بخورند، فرزندشان قوی می‌شود. همچنین خوردن کاسنی و انار توسط پدر بسیار سفارش شده است.

حین آمیزش

شرایط مکانی و زمان و حالات زن و مرد حین آمیزش در شکل‌گیری وضعیت جسمی و روحی فرزند بسیار مؤثر است. برخی روایت‌ها که از پیشوایان مذهبی شیعه نقل شده است از مجامعت در مقابل نور خورشید، بین اذان و اقامه، شبی که قصد سفر دارند، اول، وسط و آخر ماه، در مقابل قبله و از مجامعت با فکر زن دیگر نهی کرده‌اند. درباره نزدیکی زن و شوهری که موی‌ خود را حنا گرفته‌اند و همچنین نزدیکی در مقابل کودک و یا نگاه کردن مرد به عورت زن در زمان آمیزش نیز به پیامدهایی در انعقاد نطفه فرزند اشاره شده است. افکار زن و مرد نیز در چگونگی شکل‌گیری نطفه مؤثر است؛ بدین خاطر، آموزه‌های اسلامی به یاد خدا حین آمیزش، سفارش کرده‌اند.

پس از آمیزش

جنین در طول زندگی درون‌رحمی، به‌ویژه در دو دورۀ تخمکی و رویانی، به‌شدت آسیب‌پذیر است. مراقبت‌های گوناگون والدین در این دوران، تأثیر فراوانی در شخصیت فرزند دارد. از برخی پژوهش‌های پزشکی چنین پیدا است که جنین پیش از تولد داراي احساسات و تمایلات جنسی است. این یافته، به‌ويژه در چندین سونوگرافی از جنین‌هاي مذکر بیست‌وشش هفته‌اي، ثبت شده است. از این‌رو به مادران توصيه می‌شود که از تأثیر عوامل محیطی در شکل‌گیری شخصیت جنسی کودک غافل نشوند. همچنین توجه به تغذیه مفید و کافی و تأمین پروتئین‌ها و ویتامین‌ها از دیگر توصیه‌ها در این دوران است. پیامبر خدا، خوردن خرما را در آخرین ماه بارداری توصیه کرده و آن را موجب بردباری و پرهیزگاری کودک دانسته و خوردن بِه را سبب زیبایی و شجاعت کودک معرفی کرده است.

منابع

• قرآن کریم
• ابن‌بابویه، محمد بن على، التوحيد، به‌تصحیح هاشم حسینی، قم، جامعه مدرسين‏، 1398ق.
• ابن‌بابویه، محمد بن على‏، علل الشرائع‏، قم، داورى‏، 1385ش.
• ابن‌بابویه، محمد بن على‏، من لايحضره الفقيه‏، به‌تصحیح علی‌اکبر غفارى، قم، دفتر انتشارات اسلامى‏، 1413ق.
• چمبرلین، دیوید، روانشناسی جنین، ترجمه منیژه خزلیان و زهره زاهدی، تهران، جیحون، 1378ش.
• حر عاملى، محمد بن حسن‏، هداية الأمة إلى أحكام الأئمة عليهم السلام‏، به‌تحقیق آستان قدس رضوى، مشهد، مجمع البحوث الإسلامية، 1414ق.‏
• حرعاملى، محمد بن حسن‏، تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعة، به‌تحقیق مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، قم، مؤسسة آل البيت عليهم السلام‏، 1409ق.
• دیماتئو، ام. رابین، روان‌شناسی سلامت، ترجمه سید مهدی موسوی اصل و دیگران، تهران، سمت، 1388ش.
• طبرسى، حسن بن فضل‏، مكارم الأخلاق‏، قم، الشريف الرضى‏، ‏1370ش.
• فيض كاشانى، محسن‏، الوافي‏، اصفهان، كتابخانه امام أميرالمؤمنين على عليه السلام‏، 1406ق.‏
• كفعمى، ابراهيم بن على عاملى‏، المصباح (جنة الأمان الواقية)، قم، دار الرضي (زاهدي)، 1405ق‏.
• كلينى، محمد بن يعقوب‏، الکافی، به‌تصحیح دارالحدیث، قم، انتشارات دارالحدیث، 1429ق.
• متقی‌فر، غلامرضا، درآمدی بر نظام اخلاق جنسی در اسلام، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی، 1389ش.
• مجلسی، محمدباقر، بحار الأنوار الجامعة لدُرر أخبار الأئمة الأطهار، بیروت، دار إحياء التراث العربي، 1403ق.
• مجلسى، محمدباقر، مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول، به‌تحقیق سيد هاشم‏ رسولى محلاتى، تهران، دار الكتب الإسلامية، 1404ق.‏
• و.سادلر، توماس، رویان‌شناسی پزشکی، ترجمه مسلم بهادری و عباس شکور، تهران، ابن‌سینا، 1395ش.