آرای باطله
آرای باطله؛ رأی‌های مخدوش و بی‌اثر از نظر قانون.
آرای باطله، به رأی‌های ناخوانا و مخدوش گفته می‌شود که چگونگی و مصادیق آن را قانون انتخابات مشخص می‌کند. آرای باطله در هر کشوری تفسیر مطابق با قانون و فرهنگ سیاسی و اجتماعی آن کشور دارد. در نظام مردم‌سالاری دینی، این نوع رأی بسیار کم دیده می‌شود و اگر گاهی از حد انتظار بیشتر شود، به‌معنای تعهد ملی، تأیید اصل نظام اسلامی و تأکید بر علاج دردها و مشکلات اجتماعی است.
مفهوم‌شناسی
بر اساس ماده‌های 25 و 26 قانون انتخابات ریاست جمهوری در جمهوری اسلامی ایران، آرای ناخوانا، آرایی که به‌صورت کامل دربرگیرندۀ نام‌های غیر داوطلبان تأییدشده باشد و آرایی که به‌صورت سفید به صندوق انداخته می‌شود، به‌عنوان «آرای باطل» تعریف شده است. این نوع آراء، با تأیید هیأت نظارت یا نماینده وی «برگ‌های رأی باطل» ولی جزء آرای مأخوذه محسوب می‌شود.[۱] آرای باطله در برخی از کشورهای جهان به نام «رأی اعتراضی» یا «رأی به هیچکس» شناخته می‌شود.[۲]
آرای باطله در انتخابات جمهوری اسلامی ایران
بر اساس آمارهای موجود، مشارکت انتخاباتی در جمهوری اسلامی ایران همواره بالاتر از میانگین جهانی بوده است.[۳] میزان آرای باطله نیز در ایران نسبت به جهان بسیار کم و به‌دلایل فنی بوده است نه اعتراض و مخالفت با نظام. به گفتۀ پژوشگران متوسط آرای باطله در طول چهل سال گذشته حدود ۲ درصد بوده است.[۴] تنها در دورۀ انتخابات سیزدهم ریاست‌جمهوری به‌دلیل شرایط کرونایی مشارکت مردم کم شد و تعداد آرای باطله نیز به حدود 13 درصد رسید که در تاریخ انتخابات ایران بی‌سابقه و استثنایی بود.[۵] بر اساس گزارش رسانه‌ها، دربارۀ علت این اتفاق نادر، تفسیرهای متضاد صورت گرفت و رسانه‌های معاند آن را به‌معنای جدایی از نظام قلمداد کردند؛ اما بسیاری از صاحب‌نظران از جمله آیت‌الله خامنه‌ای معتقدند که این آراء، ابدا به‌معنای جدایی آنها از نظام نبوده بلکه برعکس است؛ زیرا کسی که پای صندوق رأی آمده و فرد مقبول خود را در لیست نامزدها ندیده اما اسم شخص مورد نظر خود را نوشته یا رأی سفید داده، در واقع علاقه‌مندی خود را به صندوق رأی و نظام نشان داده است. [۶]
انواع آرای باطل
در نظام مردم‌سالاری مبتنی بر سبک زندگی ایرانی و اسلامی، قواعد و دستورالعل‌های ذیل برای تضمین شفافیت و تشویق مشارکت حداکثری مردم در انتخابات و دسته‌بندی آرای باطل، به وجود آمده است:
الف) آرای مخدوش
در موارد ذیل آرای گرفته شده مخدوش بوده و برگه‌های رأی باطل شده اما جزء آرای گرفته‌شده محسوب می‌شود:
- آرای ناخوانا؛
- آرایی که به‌صورت کامل حاوی اسامی غیر نامزدهای تأییدشده است؛
- آرایی که سفید به صندوق ریخته شده است. [۷]
ب) آرای مردود
آرای مردود به رأی‌هایی گفته می‌شود که برگه‌های رأی باطل می‌شود و جزو آرای گرفته‌شده، محسوب نمی‌شود. این نوع آراء شامل موارد ذیل است:
- صندوق اخذ رأی، لاک و مهر انتخاباتی نداشته باشد؛
- آرای زائد بر تعداد تعرفه؛
- آرای کسانی که به سن قانونی رأی نرسیده‌اند؛
- آرای که با شناسنامۀ افراد فوت‌شده یا غیر ایرانی داده شده است؛
- آرای که با تقلب و تزویر (در تعرفه‌ها، آراء، صورت جلسات، شمارش) به دست آمده باشد؛
- آرای که با شناسنامۀ غیر یا جعلی گرفته شده است؛
- آرای تکراری؛
- آرای که با شناسنامۀ کسانی که حضور ندارند گرفته شده است؛
- آرای فاقد مهر انتخاباتی؛
- آرای که از طریق تهدید به دست آمده است؛
- آرای که روی ورقۀ غیر برگۀ رأی نوشته شده است؛
- آرای که از طریق خرید و فروش به دست آمده است؛
- کل آرای مندرج در صورت‌جلسه‌ای که صندوق اخذ رأی آن فاقد اوراق رأی یا برگه‌های تعرفه است. [۸]
عوامل آرای باطله
در بعضی از کشورها در برگۀ رأی گزینه‌ای برای آرای باطل تعبیه شده است که با توجه به فرهنگ سیاسی حاکم بر آنها هر کدام فلسفۀ خاص خود را دارد. برأی مثال در هند به نام «رأی به هیچکس»، اندونزی «صندوق خالی»، یونان «رأی سفید»، ایالت نوادا آمریکا «رأی به یکی از کاندیداها»، بلاروس و اسپانیا «رأی سفید» و در بنگلادش «عدم رأی» در تعرفه‌های انتخاباتی یا صندوق‌های رأی در نظر گرفته شده است. در روسیه نیز گزینه‌ای تحت عنوان «رأی علیه همه» وجود داشت که از سال ۲۰۰۶م این گزینه حذف شد.[۹] در نظام جمهوری اسلامی، چون فلسفۀ شرکت در انتخابات مشارکت همگانی و تحقق مردم‌سالاری دینی است، بر رأی دادن سالم و بر مبنای قانون و تکلیف شرعی تاکید شده است. از این رو، رأی باطل پدیده‌ای نادر محسوب می‌شود و اگر اتفاق بیفتد، معلول دلایلی مانند تأخیر متعدد در زمان رأی‌گیری، چاپ تعرفه‌های مشابه و جابه‌جایی در نگارش و انداختن در صندوق، تشابه ظاهری نام‌ها، عدم رنگ‌بندی تعرفه‌ها و انداختن به اشتباه رأی هنگام برگزاری همزمان چند انتخابات، است.[۱۰]
پانویس
- ↑ «آرای باطله چیست و در سرنوشت کدام کاندیداها تاثیر گذاشته است؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران؛ «واقعیت آرای باطله انتخابات ریاست جمهوری و شوراها چیست؟»، خبر آنلاین.
- ↑ «شوخی بیا اعتراض سیاسی؟ معنای آرای باطله در انتخابات»، وب‌سایت پیشخوان.
- ↑ «آرای باطله در سبد نظام است نه تحریم‌کنندگان»، وب‌سایت روزنامۀ جام جم.
- ↑ شوخی بیا اعتراض سیاسی؟ معنای آرای باطله در انتخابات»، وب‌سایت پیشخوان.
- ↑ «پدیده انتخابات ۱۴۰۰ را بشناسید /صاحبان آرای باطله چه کسانی هستند؟»، خبر آنلاین.
- ↑ «آرای باطله ابدا به معنای جدایی افراد از نظام نیست»، وب‌سایت روزنامۀ شرق.
- ↑ «رأی‌های سفید و باطله چه تفاوت‌هایی دارند؟ | حکم رهبر معظم انقلاب درباره آرای سفید»، همشهری آنلاین؛ «كدام آراي انتخاباتي باطله محسوب مي شود؟»، پایگاه خبری آفتاب.
- ↑ «رأی‌های سفید و باطله چه تفاوت‌هایی دارند؟ | حکم رهبر معظم انقلاب درباره آرای سفید»، همشهری آنلاین؛ «كدام آراي انتخاباتي باطله محسوب مي شود؟»، پایگاه خبری آفتاب.
- ↑ «شوخی بیا اعتراض سیاسی؟ معنای آرای باطله در انتخابات»، وب‌سایت پیشخوان.
- ↑ «دلیل افزایش آرای باطله چیست؟!»، وب‌سایت مشرق نیوز؛«آرای باطله در سبد نظام است نه تحریم‌کنندگان»، وب‌سایت روزنامۀ جام جم.
منابع
- «آرای باطله ابدا به‌معنای جدایی افراد از نظام نیست»، وب‌سایت روزنامۀ شرق، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1400ش.
- «آرای باطله چیست و در سرنوشت کدام کاندیداها تاثیر گذاشته است؟»، پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1400ش.
- «آرای باطله در سبد نظام است نه تحریم‌کنندگان»، وب‌سایت روزنامۀ جام جم، تاریخ بازدید: 5 اسفند 1402ش.
- «پدیده انتخابات ۱۴۰۰ را بشناسید /صاحبان آرای باطله چه کسانی هستند؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۳۱ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «دلیل افزایش آرای باطله چیست؟!»، وب‌سایت مشرق نیوز، تاریخ درج مطلب: ۲۹ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «رأی باطله چیست؟/ رأی سفید چیست؟/ فرق بین آرای سفید و باطله چیست؟»، وب‌سایت جماران، تاریخ درج مطلب: 29 خرداد 1400ش.
- «رأی‌های سفید و باطله چه تفاوت‌هایی دارند؟ | حکم رهبر معظم انقلاب دربارۀ آرای سفید»، همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: پنجشنبه ۲۷ خرداد ۱۴۰۰ش.
- «شوخی بیا اعتراض سیاسی؟ معنای آرای باطله در انتخابات»، وب‌سایت پیشخوان، تاریخ درج مطلب: 31 خرداد 1400ش.
- «كدام آراي انتخاباتي باطله محسوب مي شود؟»، پایگاه خبری آفتاب، تاریخ درج مطلب: ۱۰ اسفند ۱۳۹۰ش.
- «واقعیت آرای باطله انتخابات ریاست جمهوری و شوراها چیست؟»، خبر آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱ تیر ۱۴۰۰ش.