آسیاب بچرخ
آسیاب بچرخ؛ از بازی‌های کهن و گروهی رایج بین کودکان در ایران
آسیاب بچرخ یک بازی گروهی است که کودکان، اعم از دختر و پسر، دست یکدیگر را گرفته و به حالت دایره‌ای می‌ایستند. این بازی محدودیت فضایی نداشته و در فضای بسته و باز قابل اجرا شدن است. برای انجام آن نیز، به هیچ وسیله‌ی خاصی نیاز نیست.[۱]
نحوه اجرای بازی
یکی از کودکان، یا گاهی یک نفر از بزرگ‌ترها، به‌عنوان استاد در بازی انتخاب شده و در وسط دایره می‌ایستد. استاد، معمولا کسی است که تمام بچه‌ها او را قبول دارند و زرنگ‌تر از بقیه است.[۲] وی، با جمله «آسیاب بچرخ»، فرمان چرخش کودکان را صادر می‌کند.
در برخی از نقاط ایران، کودکان تنها می‌چرخند و این کار را این‌قدر ادامه می‌دهند تا بر اثر گیجی سرشان، به زمین بیفتند.[۳] در نوعی دیگر از این بازی، استاد، در حین چرخش کودکان، جهت چرخش را پس از چند دور، عوض می‌کند. وی، با این کار سعی در گیج کردن بازیکنان دارد. استاد با جمله «آسیا تندترش کن»، دستور افزایش سرعت را می‌دهد؛ با جمله «آسیا بشین» یا «آسیا پاشو» نیز تعادل بازیکنان را برهم زده و در این میان، بازیکنی که دستور را دیر اجرا کند، از بازی حذف می‌شود.[۴]
بازیکنان در این بازی، باید علاوه بر انجام دستورات استاد، جواب او را نیز با جملاتی مشخص بدهند؛ برای مثال، در پاسخ به «آسیاب پاشو»، بازیکنان باید بگویند «پا میشم» و همزمان می‌ایستند.[۵] قانون دیگر بازی این است که کودکان، در صورتی که نتوانند فرمان‌های استاد را به‌صورت کامل اجرایی کنند، باید ادای آن را دربیاورند.[۶] برای مثال، استاد دستور می‌دهد «آسیاب قلیان بکش» و بچه‌ها در اینجا باید ادای قلیان کشیدن را دربیاورند یا درجایی نیز استاد دستور خوابیدن می‌دهد و کودکان طوری وانمود می‌کنند که گویا به خواب رفته‌اند. گاهی نیز، در شرایطی که این بازی توسط دختران اجرا شود، دستور «آسیاب برقص» نیز توسط استاد داده می‌شود.[۷]
امروزه، در این بازی یک شعر مشخص توسط استاد خوانده شده و توسط بازیکنان جواب داده می‌شود:
آسیاب بچرخ
می‌چرخم
تندتر بچرخ
می‌چرخم
آسیاب بشین
می‌شینم
که در اینجا، کودکان ادای نشستن را در آورده یا همگی می‌نشینند.
آسیاب پاشو
پا نمی‌شم
جون بابا جون
پا نمی‌شم
جون مامان جون
پا نمی‌شم
جون خاله جون
پا نمی‌شم
جون دایی جون
پا نمی‌شم
جون چمدون (یا هرچیز دیگری که به بازی جنبه‌ی شوخی بدهد)
پا نمی‌شم
جون خودتون
پا نمی‌شم
جون خدا جون
پا میشم
در این مرحله، بازیکنان می‌ایستند و استاد به دستورات خود ادامه می‌دهد تا بازیکنان یک به یک از بازی حذف شوند یا اینکه حذف شدنی در کار نیست و کودکان تنها برای بازی و سرگرمی این کار را انجام می‌دهند. در آخر، استاد با گفتن «آسیاب تندترش کن، تندتر و تندترش کن» از کودکان می‌خواهد که هیجان بیشتری را بروز داده و با سرعت بیشتری بچرخند.
فراگیری این بازی
این بازی برای کودکان کم‌توان جسمی و عقلی نیز قابل اجرا شدن است. گاهی حتی کودکان با صندلی چرخدار نیز در این بازی‌ها سهیم می‌شوند.[۸]
مهارت‌های این بازی
برخی معتقدند که کودکان با انجام این بازی به مهارت‌هایی همچون هماهنگی ریتمیک و توانایی همخوانی، هماهنگی در حرکات گروهی، تعامل و حس یگانگی تیمی دست می‌یابند.[۹]
پانویس
- ↑ «معرفی بازی آسیاب بچرخ»، وب‌سایت کتابک.
- ↑ شریعت‌زاده، فرهنگ مردم شاهرود، ج2، ۱۳۷۱ش، ص430-431.
- ↑ قزل ایاغ، راهنمای بازی‌های ایران، ۱۳۷۹ش، ص۱۳۴؛
ماسه، معتقدات و آداب ایرانی، ج2، ۱۳۵۷ش، ص338. - ↑ بیهقی، دائرةالمعارف بزرگ سبزوار، ج1، ۱۳۸۳ش، ص174.
- ↑ شریعت‌زاده، فرهنگ مردم شاهرود، ج2، ۱۳۷۱ش، ص430.
- ↑ قزل ایاغ، راهنمای بازی‌های ایران، ۱۳۷۹ش، ص۱۳5.
- ↑ شریعت‌زاده، فرهنگ مردم شاهرود، ج2، ۱۳۷۱ش، ص430-431.
- ↑ «معرفی بازی آسیاب بچرخ»، وب‌سایت کتابک.
- ↑ «بازی آسیاب بچرخ»، وب‌سایت بازیکوش.
منابع
- «بازی آسیاب بچرخ»، وب‌سایت بازیکوش، تاریخ بازدید: 12 دی 1400ش.
- بیهقی، محمود، دائرةالمعارف بزرگ سبزوار، سبزوار، آژند، ۱۳۸۳ش.
- شریعت‌زاده، علی‌اصغر، فرهنگ مردم شاهرود، تهران، ناشر مؤلف، ۱۳۷۱ش.
- قزل ایاغ، ثریا و افتخاری، شهلا، راهنمای بازی‌های ایران، تهران، کمیسیون ملی یونسکو، ۱۳۷۹ش.
- ماسه، هانری، معتقدات و آداب ایرانی، ترجمۀ مهدی روشن‌ضمیر، تبریز، آگاه، ۱۳۵۷ش.
- «معرفی بازی آسیاب بچرخ»، وب‌سایت کتابک، تاریخ بازدید: 12 دی 1400ش.