آکادمی علوم
آکادمی علوم، مرکز تحقیقات علمی و پژوهشی در افغانستان.
آکادمی (فرهنگستان) علوم افغانستان، بالاترین مرکز علمی و پژوهشی در افغانستان است که دارای تشکیلات اداری و بودجۀ مستقل بوده و مسئولیت سازماندهی و مدیریت امور علمی و پژوهشی را در بخش‌های علوم انسانی، تجربی و اسلامی به عهده دارد.
تاریخچه
در دوران شاه امان‌الله، مرکزی به‌نام «پَشتُو مَرَکَه» (انجمن پشتو)، در کابل بنیان‌گذاری شد[۱] که هستۀ اولیۀ آکادمی علوم افغانستان شناخته می‌شود.[۲] این مرکز، بعد از هفت سال، از بین رفت؛ اما در سال 1309ش در زمان پادشاهی محمد نادرخان، فرمان تأسیس «انجمن ادبی کابل» که ادامۀ پشتو مرکه بود، صادر و کار آن با نشر مجلۀ «کابل» در سال 1310ش به‌طور رسمی آغاز شد.[۳] این انجمن، در سال ۱۳۱۱ش «سالنامۀ مجلۀ کابل» را نیز منتشر کرد. در سال ۱۳۱۱ش، «انجمن ادبی کندهار» به وجود آمد که با ادغام در انجمن ادبی کابل در سال 1316ش، مرکز «پَشتُو تُولنَه» (فرهنگستان پشتو) را با تشکیلات بزرگ‌تر به وجود آورد.[۴] بعد از آن، دو انجمن «دايرة‌المعارف آریانا» و «انجمن تاریخ» به‌ترتیب در سال‌های 1320ش و 1321ش بنیان‌گذاری شد و سپس در سال ۱۳۴۵ش مرکز باستان‌شناسی و در سال ۱۳۵۴ش دو «مرکز بین‌المللی تحقیقات کوشانی» و «مرکز بین‌المللی تحقیقات پشتو» شکل گرفتند. در مرحلۀ آخر، در سال ۱۳۴۹ش، آکادمی افغانستان ساخته و در سال ۱۳۵۷ش با ادغام همۀ مراکز نامبرده، فرمان ایجاد آکادمی علوم افغانستان صادر شد.[۵]
جواز فعالیت
در حال حاضر، آکادمی علوم افغانستان، مطابق با مادۀ چهل‌وهفتم قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی و با رعایت قانون آکادمی علوم و دیگر قوانین افغانستان، فعالیت می‌کند.[۶]
اهداف آکادمی علوم
- زمینه‌سازی برای انجام تحقیقات علمی هدفمند و پیشرفته در عرصه‌های مختلف علوم در افغانستان؛
- آماده‌سازی شرایط پیشرفت کمی و کیفی علم و دانش و بالابردن درجۀ علمی در عرصه‌های مختلف علوم در کشور؛
- هماهنگی تحقیقات علمی و ارزیابی منابع طبیعی.[۷]
تشکیلات
بالاترین مقام اداری آکادمی علوم، رئیس آن است و در رأس هر بخش، یکی از معاونین آکادمی علوم قرار دارد. همچنین، 3 بخش بزرگ علمی، 15 مرکز علمی، 48 مؤسسه و 66 گروه علمی، کلینیک تشخصیه و تحقیقاتی، مرکز پزشکی، موزۀ تحقیقاتی اتنوگرافی (مردم‌شناسی)، کمیسیون ملی ساینس (علوم تجربی) و تکنولوژی (فناوری)، کتابخانه و روابط عمومی، بهعنوان زیرمجموعه‌های آکادمی علوم افغانستان فعالیت می‌کنند.[۸]
ارکان آکادمی علوم
1. مجمع عمومی
مجمع عمومی، مرکب از اکادمیسین‌ها (اعضای فرهنگستان) و اعضای شورای علمی آکادمی علوم است که بهعنوان رکن اصلی و عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری، شناخته شده است که وظایف زیر را به عهده دارد:[۹]
- بررسی مسائل مربوط به رشد و انکشاف علوم در کشور و تعیین جهات اساسی تحقیقات علمی در بخش‌های مختلف علوم در سطح کشور؛
- شنیدن گزارش کاری و بررسی گزارش شورای علمی آکادمی علوم و اکادمیسین‌ها؛
- ارزیابی گزارش اسناد علمی مربوط به نامزدانی که بهعنوان اکادمیسین درخواست خود را به آکادمی علوم ارائه می‌کنند.[۱۰]
2. شورای علمی
این شورا، مرکب از رئیس آکادمی علوم، منشی علمی، معاونان و رئیس مراکز علمی آکادمی علوم است. برخی از وظایف شورای علمی عبارت است از:
- تصویب برنامۀ کارهای علمی و نظارت بر اجرای آنها؛
- راهنمایی علمی مراکز علمی در عرصه‌های مختلف علوم مورد نیاز کشور؛
- ارائۀ گزارش سالانه دربارۀ فعالیت‌های آکادمی علوم به مجمع عمومی.[۱۱]
اعضای هیئت علمی
تا زمان به قدرت رسیدن مجدد طالبان، آکادمی علوم افغانستان، دارای 212 (167 مرد و 45 زن) عضو هیئت علمی بود.[۱۲]
بخش‌های علمی
1. علوم بشری (انسانی)
این بخش از هفت مرکز تشکیل شده است:
- مرکز زبان و ادبیات؛
- مرکز علوم اجتماعی؛
- مرکز باستان‌شناسی؛
- مرکز تحقیقات کوشانی؛
- مرکز بین‌المللی تحقیقات پشتو؛
- مرکز مطالعات منطقوی؛
- مرکز دایرة‌المعارف آریانا.[۱۳]
2. علوم اسلامی
بخش علوم اسلامی دارای سه مرکز علمی است:
- مرکز فقه و قانون؛
- مرکز حديث و تفسیر؛
- مرکز عقيده و ثقافت (فرهنگ).[۱۴]
3. علوم طبیعی
بخش علوم طبیقی، سه زیرمجموعه دارد:
- مرکز علوم کیمیا (شیمی)، بیولوژی و زراعت (کشاورزی)؛
- مرکز علوم ریاضی، فزیک و تخنیک (تکنیک)؛
- مرکز علوم زمین؛
- مرکز علوم طب (پزشکی).[۱۵]
نشریات
از جمله نشریات این آکادمی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کابل؛
- آریانا؛
- باستان‌شناسی؛
- افغانستان؛
- تبیان؛
- خراسان؛
- زِیرَی؛
- ساینس و تکنالوژی؛
- طبیعت؛
- مطالعات منطقه‌ای؛
- پشتو؛
- کوشانیان.[۱۶]
کتابخانه
کتابخانۀ عمومی اکادمی علوم افغانستان از کتابخانه‌های بزرگ علمی و پژوهشی در سطح کشور است.[۱۷]
پانویس
- ↑ « ادبیات پشتو»، وب‌سایت ویکی فقه.
- ↑ تاریخچه اکادمی علوم»، وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ تاریخچه اکادمی علوم»، وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ تاریخچه اکادمی علوم»، وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ «گزارش از اجراات» وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ مجموعه قوانین افغانستان، 1388ش، ص548.
- ↑ مجموعه قوانین افغانستان، 1388ش، ص549.
- ↑ «گزارش از اجراات» وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ مجموعه قوانین افغانستان، 1388ش، ص551-553.
- ↑ مجموعه قوانین افغانستان، 1388ش، ص554.
- ↑ مجموعه قوانین افغانستان، 1388ش، ص25-26.
- ↑ «گزارش از اجراات» وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ «گزارش از اجراات» وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ «گزارش از اجراات» وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ «گزارش از اجراات» وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- ↑ اکادمی علوم افغانستان»، وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان.
- ↑ «کتابخانه عمومی اکادمی علوم»، وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان.
منابع
- «ادبیات پشتو»، وب‌سایت ویکی فقه، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- «تاریخچه اکادمی علوم»، وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- «گزارش از اجراات» وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.
- مجموعه قوانین افغانستان، کابل، وزارت عدلیه جمهوری اسلامی افغانستان، 1388ش.
- «کتابخانه عمومی اکادمی علوم»، وب‌سایت اکادمی علوم افغانستان، تاریخ بازدید: 25 آذر 1401ش.