اجتماعی بودن

اجتماعی بودن؛ زیست اجتماعی به‌مثابه ویژگی بنیادین آدمی.

اجتماعی بودن از برجسته‌ترین مشخصه‌های حیات انسانی است که از همان آغاز تکوُّن وجودی با أثرپذیری از پدر و مادر و مراقبت آنها از کودک، آغاز می‌شود. پس از آن، آدمی با خواهران و برادران خود به‌صورت‌های مستقیم و غیرمستقیم در تعامل است. جامعه‌شناسان بر این باورند که حتی بر اعمالی که آدمی در ظاهر به سلیقۀ خود انجام می‌دهد نیز أثرپذیری از اجتماعِ اطراف او نمایان است.

مفهوم‌شناسی

انسان‌ها، در گروه‌های اجتماعی به دنیا می‌آیند و کل زندگی خود را به‌عنوان فردی از یک جامعه سپری می‌کنند. جدا کردن انسان از جامعه و هم‌نوعان، شدنی نیست. جامعه‌ بر هویت فرد تأثیر گذاشته و آن را شکل می‌دهد. همۀ انسان‌ها، به برقراری ارتباط با دیگران علاقه‌مند بوده و در همین راستا، ابزارهایی را برای رسیدن به این هدف، اختراع کرده و توسعه داده‌اند؛ مانند خودکار، مداد، تلگراف، تلفن و اینترنت. این ویژگی اجتماعی بودن حتی در انسان‌های درونگرا نیز نمایان است با این تفاوت که جامعۀ محدودتری را شامل می‌شود.

ویژگی‌ها

ضرورت اجتماعی بودن آدمی از چند جنبه مورد بررسی قرار می‌گیرد:

1. فطری بودن زیست اجتماعی: بسیاری از فیلسوفان، انسان را موجودی اجتماعی معرفی کرده و برای آن زمینۀ طبع و فطرت را مطرح کرده‌اند. این نظر که از زمان افلاطون پا بر جا است، شدت وابستگی انسان به جمع را نشان می‌دهد.
2. تأمین نیاز: آدمی، برای داشتن یک زندگی سالم، آرام و مرفه و نیز به‌منظور رفع نیازهای حیاتی خود ناگزیر است که در جمع زندگی کند. انسان‌ها، با زندگی در جمع، نیازهای یکدیگر را رفع می‌کنند. انسان، برای گذران زندگی خود،گاهی به کمک گروه‌هایی نیاز دارد که برخی از آنها را نیز نمی‌شناسد.

اجتماعی بودن و حیات انسان

متخصصان بر این باورند که انسان به تنهایی قادر به ادامۀ حیات نیست؛ همان‌طور که به تنهایی به هستی پا نگذاشته و از همان نقطۀ شروع، حیاتِ او در گرو پیوند دو انسان (پدر و مادر) بوده است. کارشناسان، حیات آدمی را بر چند وجه استوار دانسته‌اند:

1. حیات زیستی؛
2. حیات زبانی؛
3. حیات احساسی؛
4. حیات فکری؛
5. حیات مهارتی؛
6. حیات معنوی.

انسان، به تنهایی قادر به دریافت هیچ‌کدام از این وجوه حیات نیست؛ برای مثال، هیچ کسی به‌ تنهایی به دنیا نیامده و هیچ انسانی به تنهایی قادر به آموختن زبان نیست. در این مرحله است که اهمیت و جایگاه «اجتماعی بودن» در زندگی انسان نمایان شده و ارتباطات، تعاملات و روابط در زندگی او، نقشی بنیادین پیدا می‌کند.

اجتماعی بودن و نیازهای انسان

کارشناسان، نیازهای انسان را در مجموع به دو گروه کلی تقسیم کرده‌اند:

1. نیازهای اولیه مانند هوا، غذا و سرپناه که حیات و بقای انسان در گرو آنها است؛
2. نیازهای ثانویه مانند امنیت و محبت که تداوم و استواری حیات آدمی را تضمین می‌کنند.

نیازهای گروه دوم، از نوع نیازهای دوسویه هستند. نکته آن است که آدمی برای پاسخگویی به این نیازها، به کسی یا کسانی احتیاج دارد که برای مثال به آنها ابراز محبت کند. همچنین آدمی به افرادی نیاز دارد که به عشق او پاسخ داده و لذت آن را برای آدمی منعکس کنند. از این منظر، اجتماعی بودن به‌معنای وابستگی به دیگران و زیستن در کنار دیگران، ریشه در هویت و ماهیت آدمی دارد.

فواید

اجتماعی بودن دارای فوایدی است مانند:

1. افزایش روحیۀ همکاری و کار تیمی؛
2. آشنایی با افراد جدید؛
3. پرورش مغز؛
4. حمایت اجتماعی؛
5. تبادل تجربه و اطلاعات؛
6. دوری از احساس تنهایی؛
7. اعتماد به نفس و ارزشمندی؛
8. درک بالاتر نسبت به خود و دیگران.

راهکارهای اجتماعی شدن

بیشتر انسان‌ها، به‌صورت ذاتی، از بودن در جمع لذت می‌برند و برخی دیگر به تلاش‌های مضاعفی نیاز دارند تا این خصلت را به‌دست آورند. از جمله راهکارهای اجتماعی‌تر شدن به شرح زیر است:

تغییر تعاملات روزمره

1. ملاقات با مردم و گفتگو با آنها بدون توجه به مکان؛
2. خودداری از پاسخ‌های رُبات‌وار و ماشینی؛
3. باز کردن سر صحبت با پرسیدن چند سؤال ساده؛
4. گوش‌کردن به صحبت‌های دیگران با هدف ایجاد یک تعامل هدفمند و خوب؛
5. توجه کردن به لحن صدای خود.

در دسترس بودن

1. پیوستن به انجمن‌ها و گروه‌های اجتماعی؛
2. برنامه‌ریزی در روزهای آخر هفته و ایام تعطیلات برای دعوت از دوستان و نزدیکان یا رفتن به پارک و سایر اماکن عمومی؛
3. انجام کارهای داوطلبانه از طریق عضویت در انجمن‌های مختلف، با هدف تمرین مهارت‌های اجتماعی؛
4. کنار گذاشتن هدفون‌ها در اماکن عمومی و استفاده از فرصت گپ‌وگفت با مردم.

امکان نزدیک‌شدن دیگران

1. درک مفهوم شخصیت مغناطیسی: شخصیتی است که دلپذیر بوده و مردم را به‌سوی خود جذب می‌کند. این شخصیت دارای ویژگی‌هایی همچون لبخند زدن، برقراری ارتباط چشمی و استفادۀ صحیح از زبان است.
2. مؤدب بودن: بیشتر مردم ترجیح می‌دهند با انسان‌های مؤدب و خوش‌رفتار گپ‌وگفت داشته باشند.
3. باخبر بودن از اخبار و رویدادهای روز: این آگاهی، بستری مناسب برای موضوعاتِ گفت‌وگوهای روزمره ایجاد می‌کند.
4. آراسته و تمیز بودن؛
5. أثرگذار و بانفوذ بودن؛
6. تأمل‌کردن روی ویژگی‌های خود: انسان‌ها باید به دنبال حوزه‌هایی باشند که احساس می‌کنند نیاز به رشد آنها دارند؛ مانند مهارت‌های اجتماعی، شخصیت و نگرش روزانه.

از دیگر راهکارهای اجتماعی‌تر شدن می‌توان به مواردی همچون بیان احساسات، همدلی و همراهی، صداقت و راست‌گویی، احترام به دیگران، یادگیری سکوت، توجه به شخصیت افراد، دوری از عیب‌جویی، یافتن مشترکات و مشابهات، ساده صحبت کردن و آشنایی با آدم‌های جدید اشاره کرد.

منابع

• «اجتماعی بودن انسان»، وب‌سایت مگ ایرانز، تاریخ بازدید: 4 بهمن 1401ش.
• «اجتماعی بودن انسان یعنی چه؟ چه مزایایی دارد؟»، وب‌سایت مجلۀ سلامت، تاریخ بازدید: 4 بهمن 1401ش.
• «چگونه روابط اجتماعی بهتری داشته باشیم؟»، وب‌سایت افق سلامت، تاریخ بازدید: 4 بهمن 1401ش.
• کیان، مهتاب، «اجتماعی شدن؛ 19 توصیه‌ای که شخصیت اجتماعی شما را شکوفا می‌کند»، وب‌سایت چطور، تاریخ بازدید: 4 بهمن 1401ش.
• نویدنیا، منیژه، «اجتماعی بودن و تعاملات انسان»، وب‌سایت جامعه‌شناسان جوان، تاریخ بازدید: 4 بهمن 1401ش.