اسماعیل مبلغ
اسماعیل مبلغ؛ عالم و فیلسوف احیاگر فرهنگ دینی- ملی در افغانستان.
اسماعیل مبلغ، از عالمان، فیلسوفان و نویسندگان نواندیش هزاره در افغانستان است. او، با سخنرانی‌های روشنگرانه و خلق اندیشه‌های نو در مراکز حوزوی، دانشگاهی و انجام خدمات فراوانِ فرهنگی، علمی و مذهبی، از محبوبیت و جایگاه خاصی نزد اندیشمندان و فرهنگیان در افغانستان برخوردار است.
کودکی و نوجوانی
محمد اسماعیل مبلغ، در سال 1319ش، در روستای «حصار» از توابع بهسود در ولایت وردک به دنیا آمد.[۱]اسماعیل، تحصیلات ابتدایی را از مکتب (مدرسۀ دولتی) آغاز کرد، اما پس از مدتی، مکتب را به‌دلیل فساد در سیستم آموزش‌وپرورش، رها کرده و وارد مدرسۀ دینی (حوزۀ علمیه) شد.[۲]
جوانی
مبلغ، پس از فراگیری دروس مقدماتی، روانۀ حوزۀ علمیۀ کابل شد. او، معانی و بیان، فقه و اصول فقه، فلسفه و سطوح عالی حوزه را از مولوی غربت، عالمی، آیت‌الله سید سرور واعظ و آیت‌الله محمدامین افشار فراگرفت.[۳]مبلغ در کنار دروس حوزوی به مطالعات گسترده‌ای در فلسفۀ اسلامی، جامعه‌شناسی، تاریخ، تفسیر قرآن و نهج‌البلاغه پرداخت و دو زبان انگلیسی و فرانسوی را نیز فرا گرفت.[۴]
سیرة عملی- اخلاقی
هنجارشکنی، پویایی فکری، جستجوگری، مطالعه و تحقیق فراوان، جدیت و پشت‌کار علمی، عشق و علاقۀ فراوان به امام حسین و امام علی از جمله ویژگی‌های عملی و اخلاقی مبلغ بود[۵]
جایگاه علمی
مبلغ در میان محققان و پژوهشگران افغانستانی و غیرافغانستانی شناخته شده است. برخی از آثار علمی او در دانشگاه کابل، تهران و لندن از منابع درجه یک به‌شمار می‌آیند.[۶] نوشتن ده‌ها کتاب در زمینه‌های ادبی، فلسفی، تاریخی کلامی، سیاسی و چاپ بیش از صد مقالۀ علمی در دایره‌‌المعارف و مجلات معتبر افغانستان نشان از جایگاه علمی مبلغ دارد.[۷]
مبلغ از نگاه اندیشمندان
خلیل‌الله خلیلی، مبلغ را علامۀ مبارز، از جمله مفاخر علم و حکمت، شجاع و وطن‌دوست می‌دانست. جلال‌الدین فارسی، مبلغ را یکی از دانشمندان مجاهد و چهره‌های درخشان تاریخ معاصر افغانستان دانسته است. حاج کاظم یزدانی، مبلغ را سرباز وطن دانسته و شهادت او را نیز غیرقابل جبران خوانده که از دردها و عقب‌ماندگی مردم خود رنج می‌برده است.[۸]سیدعسکر موسوی، مبلغ را دارای روح بزرگ، متفکر، نابغه و علامه می‌داند که حداقل پنجاه سال زودتر از زمان خود به دنیا آمده است.[۹]
آثار
از مبلغ، آثار زیادی در قالب کتاب و مقاله در زمینۀ ادبیات، فلسفه، عرفان، تاریخ، دین و فرهنگ باقی مانده است. فلسفه، از نظر جامی، شرح بر فصوص‌الحکم، دین تریاک نیست، دین و معارف اسلامی، طبقه‌بندی علوم فلسفی، ستارگان قرن هفتم، ادب از نظر اخلاق و شعر نو از جمله آثار محمد اسماعیل مبلغ هستند.[۱۰]
فعالیت‌ها
علمی
مبلغ، با اتمام دروس سطح حوزه، به تدریس کتاب‌های حاشیه، معالم‌الاصول، شرح لمعه، معانی و بیان پرداخت. او، علاوه بر تدریس دروس حوزوی به تدریس فلسفه و اقتصاد اسلامی نیز مشغول شد و کتاب‌های فلسفتنا و اقتصادنا، اثر سید محمدباقر صدر را برای طلاب و دانشجویان تدریس می‌کرد. مبلغ سرانجام به دانشگاه دولتی راه یافت و در دانشکدۀ ادبیات دانشگاه کابل در رشتۀ فلسفه و ادبیات به تدریس دانشجویان پرداخت.[۱۱]تدریس نهج‌البلاغه به دانشجویان در قلعۀ شاد[۱۲] و نیز تدریس برای طلاب و دانشجویان در مسجد سجادیۀ کابل از دیگر فعالیت‌های علمی مبلغ بود.[۱۳]
سیاسی
اسماعیل مبلغ، علاوه بر فعالیت‌های علمی و فرهنگی، تدریس و تربیت شاگردان، از مسائل سیاسی کشور نیز غافل نبود. او، در سال 1344ش در دوازدهمین دورۀ انتخابات مجلس شورای ملی شرکت کرد و به‌عنوان نمایندۀ مردم بهسود وارد مجلس شد و به‌مدت چهار سال در مجلس بود.[۱۴]وی در جایگاه نمایندگی، به لوایحی که به نفع سلطنت بود رأی نداد و برای نخستین‌بار، مسئلة رسمیت یافتن مذهب تشیع را در افغانستان مطرح کرد. همین امر باعث شد که از ورود او در دورۀ بعدی (سیزدهم) به مجلس جلوگیری شود.[۱۵]
فرهنگی
سخنرانی در دانشگاه‌ها میان استادان و دانشجویان، همایش‌ها و کنفرانس‌های داخلی و خارجی، نوشتن مقالات علمی و چاپ آنها در دایرة‌المعارف آریانا، نشریات و مجلات علمی و دانشگاهی همچون آریانا، عرفان، ادب، ژوندون، ثروت، روزنامه‌های روزگار و پیام وجدان از جمله فعالیت‌های فرهنگی مبلغ بوده است. راه‌اندازی کتاب‌فروشی، تبلیغ و ترویج اندیشه‌های دکتر شریعتی از دیگر فعالیت‌های فرهنگی مبلغ است.[۱۶]
تبلیغی
مبلغ در سخنرانی‌ها، تدریس و نوشتارِ خود همواره از اسلام دفاع می‌کرد. او کتاب «دین تریاک نیست» را در رد کتاب «دین افیون ملت‌ها» اثر مارکس نوشت. بیان معارف اسلامی در قالب تدریس نهج‌البلاغه برای دانشجویان و تبلیغ دیدگاه دکتر شریعتی در میان قشر فرهنگی از جمله فعالیت‌های تبلیغی او بود.[۱۷]
درگذشت
اسماعیل مبلغ در اسفند 1357ش همراه با عدۀ زیادی از عالمان و روشنفکران مسلمان افغانستان توسط حکومت کمونیستی حفيظ‌الله امين دستگیر و زندانی شد. در سال 1358ش، اسم مبلغ به‌همراه تعداد دیگری از شهدا اعلام شد.[۱۸]
پانویس
- ↑ «اسماعیل مبلغ»، خبرگزاری پیام آفتاب.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص156.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص157.
- ↑ «زندگی‌نامه شهید استاد مبلغ در گفتگو با داکتر سیدعسکر موسوی»، کانون افغانستانی‌های فنلند.
- ↑ .«زندگی‌نامه شهید استاد مبلغ در گفتگو با داکتر سیدعسکر موسوی»، کانون افغانستانی‌های فنلند.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص162-163.
- ↑ «زندگی‌نامه شهید استاد مبلغ در گفتگو با داکتر سیدعسکر موسوی»، کانون افغانستانی‌های فنلند.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص159-160.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص157.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه.
- ↑ .«آشنایی با یکی از چهره‌های فلسفی هزاره، شهید اسماعیل مبلغ»، کنگرۀ ملی هزاره.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص157.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه.
- ↑ آریانفر، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه.
منابع
- «اسماعیل مبلغ»، خبرگزاری پیام آفتاب، تاریخ درج: 28 عقرب 1386ش.
- آریا نفر، شمس‌الدین، «آشنایی با شهید اسماعیل مبلغ، روحاني فيلسوف و سياستگر»، بزم اندیشه، تاریخ درج: 8 خرداد 1390ش.
- «آشنایی با یکی از چهره‌های فلسفی هزاره، شهید اسماعیل مبلغ»، کنگرۀ ملی هزاره، تاریخ درج: 12 جون 2022م.
- «زندگی‌نامه شهید استاد مبلغ در گفتگو با داکترسید عسکر موسوی»، کانون افغانستانی‌های فنلند، تاریخ بازدید: 11 بهمن 1401ش.
- ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، مؤسسة امام خمینی، چ1، 1379ش.