افجه

اَفجَه؛ یکی از روستاهای شهرستان شمیرانات.

افجه یکی از روستاهای دهستان لواسان کوچک، بخش لواسانات در شهرستان شمیرانات است. این روستا در ۳۰ کیلومتری شمال شرقی تهران و ۵ کیلومتری شمال شرقی لواسان واقع شده است. افجه کوهستانی، سردسیر و ییلاقی بوده و برای طبیعت‌گردی و کوه‌نوردی مقصد مناسبی است و یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری لواسان محسوب می‌شود. با عبور از کوچه‌های این روستا، صدای دلنشین چشمه‌ها و جویبارها طنین دلنوازی را ایجاد می‌کند. رودخانة بزرگ و پرآب این منطقه، باغات و زمین‌های کشاورزی را سیراب می‌کند. پیاده‌روی در اطراف این رودخانه صفای خاصی دارد. مردم این منطقه با زبان مازندرانی صحبت می‌کنند. در زمان قاجار این روستا آبادترین منطقة لواسانات بود و از تفرجگاه‌های ناصرالدین شاه محسوب می‌شد. در آن زمان راه تهران به مازندران از این روستا می‌گذشت؛ بنابراین راه‌ها، پل‌ها و عمارات زیادی در این روستا ساخته شدند.

واژه‌شناسی

این روستا دیلمی اوجه نام داشت. در گذشته به دلیل وجود رودها، آبشارها و جویبارها در این روستا به آن آبچه می‌گفتند. این نام به دلیل لهجة مازندرانی ساکنان آن منطقه با گذشت زمان تغییر کرد و افجه نامیده شد.

تاریخچه

روستای افجه در دامنة دو قلة مرتفع ریزان و آتش‌کوه واقع شده است. در گذشته، افجه مرکز لواسان بود. در سال ۱۳۱۵ق نویسنده‌ای دربارة این روستا نوشته است که این روستا بسیار خوش آب‌وهوا بوده و دارای باغ‌ها و آبشارهای زیادی است. اهالی افجه در گذشته به کشاورزی، کشت گندم، صیفی‌جات و گله‌داری می‌پرداختند. در حدود ۵۰ سال قبل، نهال‌های گیلاس در این منطقه کاشته شد و مردم به باغ‌داری نیز پرداختند.

محصولات افجه

گیلاس‌های به‌دست آمده از این روستا، از مهم‌ترین میوه‌های صادراتی شمیرانات است. سیب شمیرانات نیز در این روستا کاشته شده که نخستین بار توسط خان افجه به این منطقه آورده شد. از سایر محصولات این روستا می‌توان به گندم، جو، بن‌شن، عسل و آلبالو اشاره کرد.

دسترسی

دسترسی به این روستای زیبا از طریق اتوبان شهید بابایی تهران به شرق تهران و جاده لشگرک به سمت شهر لواسان امکان‌پذیر است. پس از شهر لواسان تابلو‌های روستای افجه نمایان می‌شوند.

مسیر دسترسی دیگر این روستا از اتوبان شهید بابایی به سمت جادة سوهانک است.

جمعیت

براساس سرشماری سال ۱۳۹۵ش جمعیت این روستا در حدود ۱۲۰۰ نفر بوده است.

جاذبه‌های گردشگری طبیعی

قله‌های افجه؛ این روستای کوهستانی قله‌های متعددی مانند یخچال، مهرچال، آتشکده، ساکا، ریزان و پرسون دارد. درة شمالی؛ درة شمالی این روستا یکی از زیباترین جاذبه‌های گردشگری این منطقه است. این دره مسیر صعود کوهنوردان به قله‌های آتشکده، ساکا، یخچال و مهرچال محسوب می‌شود. همچنین مسیر رفت‌وآمد پادشاهان به سمت دشت لار بوده است. دشت هویج؛ دشت هویج از معروف‌ترین جاذبه‌های توریستی این روستا است. این دشت در بالادست روستا، ناحیة گلندوک و لواسان و زیر قلة‌ ریزان قرار دارد. دلیل نام‌گذاری این دشت به هویج به دلیل کاشت هویج در این منطقه بوده است. در زبان محلی به این دشت «گرچال، گهچال یا گیاه‌چال» به‌معنی محل روییدن گیاه گفته می‌شود که اشاره به کاشت انواع میوه و صیفی‌جات در آن دارد. در گذشته رسم بوده است که این دشت برای ۱۰ سال به طایفه‌ای جهت کاشت محصولات اجاره داده می‌شد. رودخانة افجه و تبله‌رود؛ رودخانة افجه در دشت هویج واقع شده و از شرق روستا عبور می‌کند. رودخانة تبله‌رود از مرکز روستا عبور کرده است. آبشار پسچویک؛ نام‌های دیگر این آبشار پسکوهک و آبشار افجه است که در ۵ کیلومتری شمال شرقی روستا مشرف به دشت هویج واقع شده است. ارتفاع این آبشار در حدود ۱۵ متر است. آبشار موآب؛ این آبشار از قلة تاریخی ساکا سرازیر شده و در حدود ۱۸۰ متر ارتفاع دارد و از مرتفع‌ترین آبشارهای ایران است . این آبشار در مسیر دشت هویج واقع شده است. باغ‌های گیلاس؛ این باغ‌های دیدنی در حدفاصل دشت هویج و آبشار پسچویک قرار دارند. دشت سبواستان؛ این دشت در شمال غربی دشت هویج و در مسیر صعود به قلة آتشکده واقع شده است. در این منطقه انواع درختان به‌خصوص گردو و گیلاس کاشته شده‌اند. آبشار چرند؛ آبشاری به ارتفاع حدود ۵۰ متر که در دشت سبواستان قرار گرفته است. دشت لار؛ این دشت زیبا با پوششی از گل‌های شقایق و لاله، منظرة زیبایی برای گردشگران می‌آفریند. این دشت در کوهپایة دماوند و نزدیک به منطقة رینه قرار دارد.

جاذبه‌های گردشگری تاریخی

قصر ناصری؛ مهم‌ترین جاذبة تاریخی این منطقه قصر ناصری است. این قصر متعلق به دورة ناصرالدین شاه قاجار بوده که در میان یک باغ قرار گرفته است. این قصر با گذشت زمان از میان رفته است. در منابع تاریخی بیان شده است که ناصرالدین شاه هرساله در روز مشخصی جهت برگزاری مراسم آشپزان به این قصر سفر می‌کرد. قلعة سربند؛ این قلعه با نام ساکا نیز شناخته می‌شود. این قلعه در دوران دوم و سوم قمری ساخته شده و تا دوران حکومت صفویه مورد استفاده قرار می‌گرفت و از سنگ لاشه، ملات گچ، ساروج، آجر و خشت ساخته شده است. این قلعه چشم‌اندازی به روستای امامه، ناصرآباد وراحت‌آباد دارد. خانه‌های تاریخی حاج اکبر و حاج قاسم مرندی؛ این خانه‌ها از قدیمی‌ترین خانه‌های ساخته شده در شیب روستای افجه هستند که قدمت آن‌ها به دوران قاجاریه باز می‌گردد. محلة چراغان سری؛ این محله یکی از قدیمی‌ترین محله‌های این روستا است. در این محله سقاخانة حضرت ابوالفضل و درخت چنار کهن‌سالی به قدمت ۴۰۰ سال وجود دارد. حمام تاریخی؛ قدمت این حمام به اواخر دوران صفویه و اوایل دوران قاجاریه می‌رسد. این حمام در مرکز روستا واقع شده و دارای طاق، گنبدهای عرق‌چین و قوس‌های جناغی است. این حمام در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.

مشاهیر افجه

از مشاهیر این روستا می‌توان به سید جمال‌الدین افجه‌ای (از عالمان دینی و از مشروطه‌خواهان)، سیدمهدی افجه‌ای و سید محمدهادی افجه‌ای (فرزندان سیدجمال و از دانشمندان بزرگ زمان خود) و علامه میرزا آقا افجه‌ای (از شاگردان ملا حسین‌قلی همدانی) اشاره کرد.

اقامت در روستا

تنها اقامت‌گاه این روستا، خانة شخصی آقا جعفر است که گردشگران می‌توانند در آن مکان استراحت کنند.

منابع

• اعتمادالسلطنه، محمدحسن، المآثر و الآثار (چهل سال تاریخ ایران)، به‌تحقیق ایرج افشار، تهران، اساطیر، ۱۳۶۳ش.
• اعتمادالسلطنه، محمدحسن، مرآه ‌البلدان، به‌‌تحقیق عبدالحسین نوایی و میرهاشم محدث، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۶۸ش.
• بامداد، مهدی، شرح حال رجال ایران، تهران، زوار، ۱۳۴۷ش.
• «روستای افجه لواسان»، صداوسیمای مرکز اصفهان، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
• «روستای افجه لواسان؛ طبیعتی بکر نزدیک پایتخت»، سایت ایران‌گرد، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
• زمانی نوری، اکرم، «روستای افجه»، سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
• معصوم‌علیشاه، محمدمعصوم، طرائق ‌الحقایق، به‌‌تحقیق محمدجعفر محجوب، تهران، بارانی، ۱۳۴۵ش.
• میرسلطانی، فائزه، «روستای افجه / پاتوقی برای طبیعت‌گردهای تهرانی»، سایت ره‌بال آسمان، تاریخ بازدید: ۴ مرداد ۱۴۰۱ش.
• وقایع‎ اتفاقیه، چاپ تصویری، تهران، شماره ۱۸۷، ۱۳۷۳ش.