افسردگی پس از زایمان

افسردگی پس از زایمان؛ اختلال خلقی و روانی شایع و ناتوان‌کنندۀ زنان پس از زایمان.

از شایع‌ترین مشکلاتی‌که زنان بعد از زایمان با آن روبرو می‌شوند، احساس خستگی و اضطراب پس از زایمان است؛ در صورتی‌که این احساس بیشتر از دو هفته طول کشیده و یا دیرتر شروع شود، به آن افسردگی بعد از زایمان می‌گویند. این اختلال ممکن است طی چهار هفتۀ اول پس از زایمان آغاز شده و اثرات ناخوشایندی بر رابطۀ مادر با کودک و خانواده بگذارد. در این‌صورت هزینه‌های مادی و معنوی مختلفی بر جامعه و خانواده تحمیل می‌گردد.

علایم افسردگی

علایم افسردگی پس از زایمان تا حد زیادی با هم متفاوت بوده و مدت زمان و شدت این علائم نیز از فردی به فرد دیگر متفاوت است. این علایم معمولا طی چهار تا شش هفتۀ اول بعد از زایمان، شروع می‌شوند اما ممکن است زودتر، طی حاملگی، یا دیرتر تا یک سال بعد از زایمان نیز، با علایمی مانند گریۀ شدید، از بین رفتن اشتها یا زیاد خوردن، سردرد، دل‌درد، تاری دید، بی‌علاقگی نسبت به تفریح، غذا، مراقبت از خود و رابطۀ جنسی، عصبانیت یا تحریک‌پذیری بیش از اندازه، احساس بی‌ارزشی، خجالت، کاهش توانایی یادگیری، فکر و تمرکز کردن، بی‌قراری، احساس خستگی، کناره‌گیری از خانواده و دوستان، احساس ناامیدی، زیاد خوابیدن یا بی‌خوابی، فکر کردن به خودکشی، بی‌توجهی به نوزاد یا داشتن این باور که نوزاد متعلق به شخص دیگری است، خود را نشان دهد.

عوامل افسردگی

برخی عوامل زیستی، روانی و اجتماعی و برخی ریسک‌فاکتورها برای افسردگی، مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است.

عوامل زیستی

کاهش چشم‌گیر ترشح هورمون‌های استروژن، پروژسترون و هورمون‌های ساخته‌شده توسط غدۀ تیروئید در بدن بعد از تولد فرزند می‌تواند منجر به این اختلال شود.

عوامل روانی

• کم‌خوابی، عاملی روانی است که مادر را در مدیریت زندگی و مراقبت از کودک خود با اضطراب و اخلال مواجه می‌کند.
• تغییرات فیزیولوژیک بدن مادر بعد از زایمان، ممکن است در او احساس بدی ایجاد کند.

عوامل اجتماعی

• حمایت ضعیف خانواده و جامعه؛
• مشکلات مالی؛
• تنش‌های زندگی؛
• میزان آمادگی جهت تولد نوزاد؛
• از دست دادن کار در سال گذشته.

ریسک‌فاکتورها (عوامل خطرساز)

• در بارداری قبلی دچار افسردگی پس از زایمان شده باشد؛
• دچار اختلال دو قطبی باشد؛
• در بین اعضا خانواده کسی دچار افسردگی یا سایر بیماری‌های خلقی باشد؛
• روی دادن حوادث پراسترس، مانند عوارض بارداری و زایمان پرخطر؛
• بیماری؛
• مشکلات مربوط به شیردهی؛
• مشکلات سلامتی یا نیازهای خاص نوزاد؛
• داشتن دوقلو یا چند قلو؛
• داشتن رابطه‌های ضعیف اجتماعی؛
• بارداری ناخواسته.

تشخیص افسردگی بعد از زایمان

برای تشخیص افسردگی، روانشناس یا پزشک به‌طور معمول با بیمار در مورد احساسات و تفکرات او صحبت کرده و حتی ممکن است تست افسردگی و تست‌های خونی نیز از او بگیرد.

درمان افسردگی بعد از زایمان

افسردگی پس از زایمان اغلب با روان‌درمانی یا دارودرمانی و یا هر دو روش قابل درمان است در این راستا استفاده از برخی توصیه‌ها مانند: انتخاب شیوۀ زندگی سالم، فعالیت بدنی، استراحت کافی، غذای سالم، پرهیز از مصرف الکل، درخواست کمک از دیگران برای نگهداری از کودک و داشتن انتظارات واقعی از زندگی نیز سرعت بهبودی را افزایش می‌دهد. اگر افسردگی بعد از زایمان آنقدر شدید باشد که احتمال آسیب از طرف مادر به خودش یا نوزاد وجود داشته باشد، ممکن است بیمار در بیمارستان بستری شود.

پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان

تاکنون به‌جز حفظ سبک زندگی سالم هیچ راهی برای پیشگیری از افسردگی بعد از زایمان شناخته نشده است. زنانی که مستعد مبتلا شدن به این نوع افسردگی هستند باید در دوران بارداری، تحت نظر متخصصین باشند تا پس از زایمان احتمال مبتلا شدن به افسردگی شدید در آن‌ها کاهش یابد.

افسردگی پس از زایمان پدران

افسردگی پس از زایمان تنها به مادران محدود نمی‌شود. پزشکان معتقدند هورمون‌های پدران نیز در دوران بارداری همسر و پس از تولد نوزاد تغییر کرده و همین تغییرات هورمونی موجب بروز افسردگی در آنان می‌شود. پدران جوانی که سابقۀ افسردگی یا استرس، رابطۀ سرد با شریک زندگی و یا مشکلات مالی داشته‌اند و هم‌چنین مردانی که عزیزان خود را در سال‌های نوجوانی یا بزرگسالی از دست داده‌اند بیش از دیگران در معرض ابتلا به افسردگی هستند. افسردگی در پدران با تغییر خلق و خوی، خستگی، تغییر در الگوی خواب، خوردن یا نخوردن غذا و هم‌چنین اضطرات یا غم ظاهر می‌شود.

عوارض افسردگی

افسردگی بعد از زایمان در صورتی‌که به‌موقع درمان نشود می‌تواند سلامت روان نوزاد و خانواده را دچار چالش‌های فراوانی کند. مادر در این شرایط ممکن است نتواند به نوزاد خود شیر دهد و یا از لمس کردن او خودداری کند. هم‌چنین فرزندان آنان ممکن است دچار مشکلات رفتاری شوند.

شروع افسردگی بعد از زایمان

افسردگی ممکن است بلافاصله بعد از زایمان به وجود آید؛ اما از آن‌جا که احساس ناراحتی، خستگی و خلق پایین در روزهای ابتدایی پس از زایمان طبیعی به‌نظر می‌رسد، اغلب خانم‌ها دیر متوجه بروز افسردگی در خود می‌شوند. یک تا دو هفته پس از زایمان و در صورت پایدار بودن علائم افسردگی، مادر و اطرافیان متوجه می‌شوند که مسئله‌ای جدی‌تر از خستگی وجود دارد.

طول افسردگی بعد از زایمان

طول دورۀ افسردگی بعد زایمان در هر شخص متفاوت است اما برخی عوامل می‌تواند باعث طولانی‌تر شدن روند درمان افسردگی شود. شدت علائم و فاصلۀ زمانی بین بروز علائم تا شروع درمان هم در مدت زمان افسردگی موثر هستند.

عوامل موثر بر طولانی شدن افسردگی

• سابقۀ ابتلا به افسردگی یا سایر بیماری های روانی؛
• مشکلات شیردهی؛
• وجود مشکل در روند بارداری یا زایمان؛
• عدم دریافت حمایت عاطفی از طرف خانواده، همسر و دوستان؛
• هم‌زمانی تغییرات بزرگ در زندگی با دوران بعد از زایمان؛
• ابتلا به افسردگی بعد از زایمان در بارداری‌های قبلی.

تاثیر طولانی شدن افسردگی

افسردگی می‌تواند ارتباط روانی مادر و نوزاد و نحوۀ مراقبت از او و هم‌چنین فرزندان قبلی را تحت تاثیر قرار دهد و بر رشد عاطفی و اجتماعی آنان اثر منفی گذاشته و آن‌ها را در معرض ابتلا به مشکلات رفتاری و افسردگی در سنین نوجوانی قرار دهد.

تاثیر افسردگی بر شیر مادر

افسردگی در مادران باردار می‌تواند موجب آزاد شدن هورمون‌هایی شود که بر عمل‌کرد هورمون اکسی‌توسین در بدن مادر اثر گذاشته و باعث کاهش حرکت شیر به سمت سینه‌ها شود.

مواد غذایی برای درمان افسردگی

داشتن برنامه غذایی مناسب، شامل اسیدهای چرب امگا3، مصرف پروتئین، نوشیدن مایعات کافی، مصرف شکلات تلخ همراه با چای یا قهوه، مصرف ویتامین‌ها تا چند هفته پس از زایمان و مصرف نکردن الکل و کافئین می‌تواند کمک مفیدی در بهبود افسردگی بعد از زایمان داشته باشد.

درمان سنتی افسردگی

اگر بیماری حاد نباشد، طب سنتی استفاده از برخی گیاهان مانند ریشۀ سنبل‌الطیب، دمنوش بابونه، رزماری، آویشن، زعفران، استنشاق عطر گل نسترن، بادرنجبویه، بخور سرکه و آب را به مصرف داروهای شیمیایی ترجیح می‌دهد.

نقش همسر در بهبود افسردگی و اضطراب

همراهی همسر، اطلاعات او از افسردگی، هوشیاری نسبت به تغییرات روانی همسرش، اقدام به موقع برای درمان بیماری و کمک او در نگه‌داری از کودک، در درمان افسردگی بسیار مهم و تاثیرگذار است.

پانویس

منابع

• «افسردگی بعد از زایمان چقدر طول می‌کشد؟»، وب‌سایت پزشک خوب ، تاریخ بازدید 13 آذر 1401ش.
• «افسردگی بعد از زایمان چقدر طول می‌کشد؟»، خبرگزاری جمهوری اسلامی، تاریخ درج مطلب ۱۱ اسفند ۱۴۰۰ش.
• «افسردگی پدران پس از زایمان ، از علت تا علائم و درمان»، وب‌سایت نی نی پلاس، تاریخ بازدید 12 آذر 1401ش.
• بابكان‌راد، المیرا «افسردگی پس از زایمان»، وب‌سایت مجله اینترنتی مرکز مام تاریخ بازدید 8 آذر 1401ش.
• «بهداشت روانی»، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشگی مشهد، تاریخ بازدید 11 آذر 1401ش.
• «بهبود افسردگی پس از زایمان با رژیم غذایی مناسب» وب‌سایت دکتر لادن گیاهی، متخصص تغزیه و رژیم درمانی تاریخ بازدید 12 آذر 1401ش.
• «تغییرات بدن مادر و زمان بهبود آن پس از زایمان»، وب‌سایت مادرشو، تاریخ درج مطلب 26 مهر 1401ش.
• «تاثیر افسردگی بر شیر مادر، چه باید کرد؟»، وب‌سایت مجله نی‌نی بان، تاریخ بازدید 12 آذر 1401ش.
• «تشخیص و تست افسردگی پس از زایمان»، وب‌سایت دکتر کربلایی، تاریخ بازدید 12 آذر 1041ش.
• «درمان افسردگی پس از زایمان»، وب‌سایت هوکات، تاریخ بازدید: 8 آدر 1401ش.
• فهیمی، مهدی، متخصص طب سنتی «چند راهکار ساده طب سنتی برای درمان افسردگی پس از زایمان» خبرگزاری تسنیم، تاریخ درج مطلب ۲۲ مرداد ۱۳۹۷ش.
• «دلیل افسردگی بعد از زایمان مادران چیست و چه راه های درمانی دارد؟»، وب‌سایت مجله سلامت دکتر تو، تاریخ آخرین به‌روزرسانی: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
• لشکری‌پور، کبری، «بررسی افسردگی پس از زایمان وعوامل مرتبط با آن: ارزیابی 5/4 ماهه»، مجله اصول بهداشت روانی، وب‌سایت دانشگاه علوم پزشگی مشهد، تاریخ بازدید 11 آذر 1401ش.