امیددرمانی

امیددرمانی؛ از جدیدترین روش‌های درمانی در حوزۀ روان‌شناسی مثبت‌نگر.

امیددرمانی، بر اساس نظریه‌های ارائه شده توسط روانشناسان، نوعی درمان راه‌حل- محور و درمان داستانی (روایی) است که به افراد کمک می‌کند تا انگیزۀ لازم در راستای دنبال کردن اهداف خود در زندگی را داشته باشند. آنها، همچنین، با شناسایی گذرگاه‌های فراوانی که در مسیر دستیابی به اهداف آنها وجود دارند، با موانع مقابله می‌کنند.

مفهوم امیددرمانی

امید، همواره کلیدی برای یافتن راه‌حل مسائل مختلف در شرایط سخت زندگی بوده است. بنابراین، آغاز درمان، به شیوۀ امیددرمانی مبتنی بر تغییر در سطح شناخت و تمرکز است. گروهی از روانشناسان بر این باورند که امیددرمانی، در افزایش امید، معنایابی زندگی، افزایش اعتماد به نفس و کاهش علائم افسردگی و اضطراب مفید هستند. این سبک از روانشناسی، رویکردی نوظهور در حوزۀ روانشناسی عملی است که به شادکامی و بهزیستی افراد پرداخته و تلاش می‌کند تا با استفاده از ظرفیت‌های مثبت افراد، آنها را در مواجهه با ناملایمات زندگی نیرومند کرده و رضایت از زندگی را در آنها افزایش دهد.

آموزش امیددرمانی

پژوهش‌های مختلفی نشان داده‌اند که آموزش امیددرمانی منجر به افزایش سطح توانمندی‌های رفتاری در افراد، همچون خودتنظیمی، آینده‌نگری، تواضع و بخشش شده و در نتیجه افراد، سازگاری بهتری با دیگران داشته و احساس رضایتمندی بیشتری در روابط بین‌فردی دارند. علاوه بر آن، افرادی که امیدوار هستند، به‌جای تمرکز بر رویدادهای ناگوار زندگی، به پیگیری اهداف آیندۀ زندگی خود مشغول می‌شوند. در حقیقت، درمانگرانی که روش امیددرمانی را به کار می‌برند، به درمان‌جویان خود کمک می‌کنند تا اهداف روشن‌تر و قابل دسترس‌تری را برای خود تعریف کرده و چگونگی ایجاد مسیرهای چندگانه را برای رسیدن به این اهداف یاد بگیرند. آنها، به درمان‌جویان آموزش می‌دهند تا انرژی روانی مورد نیاز برای پیگیری اهداف طولانی‌مدت را در خود تولید کنند. همچنین، برنامه‌های آموزشی امیددرمانی، در راستای افزایش تفکر امیدوارانه و تقویت فعالیت‌های مربوط به پیگیری اهداف فرد طراحی شده‌اند.

روش‌های امیددرمانی

در امیددرمانی، به فرد کمک می‌شود تا باور کند که مسئولیت زندگی خود را بر عهده گرفته و با در دست گرفتن امور، شرایط بهتری را برای خود رغم بزنند. برخی از راهکارهای امیددرمانی به شرح زیر است:

تصور شرایط سخت زندگی به‌عنوان چالش

فرد باید مشکلات و شرایط سخت زندگی را به‌صورت چالشی ببیند که نیازمند فکر و رسیدگی است. در حقیقت، افراد باید به‌جای اظهار ضعف در برابر مشکلات، در راستای حل آنها، تلاش کنند.

آموزش 3 مؤلفۀ امید

امید دارای 3 مؤلفۀ بسیار مهم است:

1. داشتن یک هدف ذهنی مشخص؛
2. برنامه‌ریزی برای رسیدن به هدف؛
3. متناسب بودن برنامه‌ها با توانایی فرد برای اجرایی شدن آنها.

بیان خاطرات

از جمله راهکارهای اجرا شده در جلسات امیددرمانی گروهی، بیان خاطرات است. در این حالت، افراد با شنیدن داستان‌ها و شرایط دیگران، متوجه وجود سختی در زندگی همگان شده و در این صورت، تحمل آنها برای فرد آسانتر خواهد شد.

منابع

• «امیددرمانی چیست و برای چه افرادی مناسب است؟»، وب‌سایت هنر زندگی، تاریخ بازدید: 13 آذر 1401ش.
• بهاری، فرشاد، مبانی امید و امیددرمانی، تهران، دانژه، 1393ش.
• پروانه، الهام و همکاران، «اثربخشی امیددرمانی بر افزایش شادکامی سالمندان»، مجلۀ روانشناسی پیری، دورۀ 1، شمارۀ 1، 1394ش.
• جمالزاده، راضیه و گلزاری، محمود، «اثربخشی امیددرمانی در افزایش شادکامی و رضایت از زندگی در زنان سالمند»، فصلنامۀ علمی- پژوهشی زن و جامعه، سال5، شمارۀ 2، 1393ش.
• شاهنده، مریم و عبیات، ندا، «اثربخشی امیددرمانی بر خوشبینی اسلامی و شادکامی در سالمندان»، مجلۀ روانشناسی پیری، دورۀ 5، شمارۀ 2، 1398ش.
• گودرزی، کوروش و دیگران، «مقایسۀ اثربخشی امیددرمانی و روان‌درمانی شناختی- رفتاری بر افسردگی دانش‌آموزان دختران نوجوان»، سبک زندگی اسلامی، دورۀ 5، شمارۀ 2، 1400ش.
• Ghezelseflo, M, & Esbati, M, Effectiveness of Hope-oriented Group Therapy on Improving Quality of Life in HIV Male Patients, Social and Behavioral Sciences, 2013.