انگور
انگور، میوه‌ای مفید و معروف در جهان.
انگور از میوه‌های مهم و شناخته‌شده است که از دیرباز تاکنون، به مقدار زیاد و به شکل‌های گوناگون مورد استفادۀ انسان قرار گرفته است.
نام‌گذاری
انگور از خانوادۀ انگورسانان است. انگورسانان میوه‌ها و گیاهانی هستند که به‌شکل بالارونده یا درختچه‌ای می‌رویند.[۱] نام درخت انگور به «تاک»، «مو» و «رز»[۲] نیز مشهور است.
مشخصات
انگور به‌صورت خوشۀ مرکب از دانه‌های شیرین می‌روید که به آن دانه‌ها حبۀ انگور می‌گویند و دارای پوست بسیار نازک، نرم و شیره‌دار است.[۳]
تاریخچه
میوۀ انگور از زمان‌های بسیار قدیم مورد استفادۀ بشر بوده است.[۴] در مورد پیشینۀ انگور دو دیدگاه متفاوت وجود دارد؛ برخی معتقدند که انگور، حتی پیش از پیدایش غَلات، در جنگل‌ها وجود داشته و انسان‌های اولیه از میوه، دانه و برگ انگورهای وحشی تغذیه می‌کردند. شماری دیگر دیرینگی انگور را در حدود 6 تا 7 هزار سال تخمین می‌زنند.[۵]
انواع
انگور در چهار رنگِ زرد، سبز، قرمز و سیاه یافت می‌شود. در فرهنگ مردم ایران و افغانستان به نوع خشک‌کردۀ انـگور، مویز و کشمش می‌گویند. برخی از انگورها دانه‌دار و بعضی از آنها بی‌دانه هستند. مهم‌ترین انواع انگور در ایران عبارتند از: حسینی، خلیلی، رازقی، ریش‌بابا، عسکری، فخری، یاقوتی و لعلی.[۶] انگورهای معروف افغانستان نیز شامل انگور لعل، حسینی، تایفی، قندهاری قرمز، سبز و انگور زرد می‌شود.[۷]
فرآورده‌های مفید
مهم‌ترین فرآورده‌های سودمند انگور عبارتند از: مویز، کشمش، سرکه، آبغوره و روغن هستۀ آن.
آب انگور
در فرهنگ اسلامی جوشاندن انگور و جوشاندنِ آب آن مرسوم نبوده و خوردنِ آبِ انگور جوشیده حرام است.[۸]
خواص درمانی
انگور را به دلیل خواص فراوان، «سلطان میوه‌ها» نامیده‌اند. انگور، طبعی گرم داشته و منبعِ خون‌ساز و انرژي‌دهندۀ بسیار خوبی است.[۹] مواد غذایی موجود در انگور بسیار نزدیک به شیر مادر است. این میوه افزون بر این که از نظر خواص، یک غذای کامل به شمار رفته، دو برابر گوشت، در بدن انسان ایجاد حرارت می‌کند.[۱۰] از مهم‌ترین مواد قندی در حبۀ انگور می‌توان به ساکاروز، گلوکز و دگستروز و از جمله اسیدهای آلی می‌توان به اسید مالیک، اسید سیتریک، و اسید تارتاریک اشاره کرد. در آب انگور علاوه بر آب، قند و اسیدهای مختلف، مقداری پتاسیم و نیز املاح معدنی نظیر منیزیم، آهن، منگنز و سیلیس وجود دارد.[۱۱] وجود مقادیر زیاد فسفات در انگور باعث شده که یکی از میوه‌های نشاط‌آور شناخته شود.[۱۲]
مویز منبع انرژی بوده و برای تقویت فعالیت‌های کلیوی و ذهنی، برطرف شدن مشکلات ریوی و تنگی نفس بسیار سودمند است. کشمش نیز انرژی‌زا، خون‌ساز و تقویت‌کنندۀ قوای ذهنی و بدنی است. سرکه به هضم غذا و چربی‌زدایی کمک کرده، لثه‌ها را محکم نموده و در پیشگیری از سرطان مؤثر است. آبغوره خاصیت چربی‌زدایی از رگ‌ها داشته و برای افزایش اشتها نیز مناسب است. روغن هستۀ انگور نیز در کاهش کلسترول خون مفید است.[۱۳]
ناسازگاری با میوه‌های دیگر
خوردن انگور با میوه‌هایی مانند هندوانه، لیمو، گوجه‌فرنگی، زیتون، سبزی‌جات خوردنی و کاهو ناسازگار است. علاوه بر آن، خوردن همزمان انگور با گوشت قرمز، ماهی، شیر و لبنیات منع شده است. همچنین از انگور نمی‌توان به‌جای دسر بعد از غذا استفاده کرد.[۱۴]
فرهنگ و باور
در فرهنگ اسلامی، انگور به میوۀ بهشتی و غذای پیامبران شهرت یافته است.[۱۵] بر اساس نقل‌های تاریخی، انگور نخستین چیزی بود که آدم و حوا در بهشت خورده و گندم نیز آخرین چیزی بود که از آن خوردند. آنها با خوردن انگور به شادمانی و نشاط رسیدند و با خوردن گندم درهـای غـم و غصه به روی روزگار خود گشودند. از همین رو گفته‌اند انگور سبب شادی و راحتی بوده و گندم مـایۀ انـدوه و مـحنت است.[۱۶] در روایتی دیگر آمده است که نوح از غم و غصه به خدا شکایت کرد؛ بر او وحی شد که انگور بخور زیرا این میوه غصه را از بین می‌برد.[۱۷] به‌همین دلیل، حضرت نوح به پرورش انگور می‌پرداخت.[۱۸]
با این وجود اما در تاریخ و فرهنگ مسلمانان انگور با یک رویداد تلخ گره خورده و یادآور شهادت امام رضا توسط مأمون، خلیفۀ عباسی است. در روایات آمده است که مأمون، امام رضا را نزد خود فراخواند و آن حضرت را به خوردن انگورهایی که با سوزن زهرآلود شده بودند وادار نمود و امام پس از خوردن انگورهای زهرآگین مسموم شده و به شهادت رسید.[۱۹]
پانویس
- ↑ تفضلی و دیگران، انگور، 1370ش، ص3.
- ↑ معین، فرهنگ فارسی، 1388ش، ذیل واژۀ انگور.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، 1377ش، ج3، ذیل واژۀ انگور.
- ↑ علیزاده، شناسایی انگورهای استان آذربایجان غربی، 1379ش، ص1.
- ↑ تفضلی و دیگران، انگور، 1370ش، ص1.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، 1377ش، ج3، ذیل واژۀ انگور.
- ↑ «کشت انگور در افغانستان»، وب‌سایت فرزان.
- ↑ «آب انگور»، وب‌سایت ویکی فقه.
- ↑ تقوی‌زاد، «شگفتی‌های علمی قرآن در میوه‌های انگور، انار و زیتون»، نشریه قرآن و علم، ص139.
- ↑ رنجبر و صفایی، «تأثیر تربیتی خوراکی‌ها در فرهنگ اسلامی: انگور و خرما»، 1395ش، ص5.
- ↑ علیزاده، شناسایی انگورهای استان آذربایجان غربی، 1379ش، ص1.
- ↑ رنجبر و صفایی، «تأثیر تربیتی خوراکی‌ها در فرهنگ اسلامی: انگور و خرما»، 1395ش، ص5.
- ↑ رنجبر و صفایی، «تأثیر تربیتی خوراکی‌ها در فرهنگ اسلامی: انگور و خرما»، 1395ش، ص5.
- ↑ «ناسازگاری‌ها و سازگاری‌های انگور»، وب‌سایت مجله ویستا.
- ↑ رنجبر و صفایی، «تأثیر تربیتی خوراکی‌ها در فرهنگ اسلامی: انگور و خرما»، 1395ش، ص4.
- ↑ شـاد، فـرهنگ آنندراج، 1335ش، ج 2، ذیل واژه‌ی انگور.
- ↑ رنجبر و صفایی، «تأثیر تربیتی خوراکی‌ها در فرهنگ اسلامی: انگور و خرما»، 1395ش، ص4.
- ↑ تفضلی و دیگران، انگور، 1370ش، ص1.
- ↑ «شهادت امام رضا»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی .
منابع
- «آب انگور»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 11دی 1401ش.
- تفضلی، عنایت‌الله و دیگران، انگور، شیراز، دانشگاه شیراز، 1370ش.
- تقوی‌زاد، راضیه، «شگفتی‌های علمی قرآن در میوه‌های انگور، انار و زیتون»، قرآن و علم، ش13، 1392ش.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.
- رنجبر، مختار و صفایی، نهضت، «تأثیر تربیتی خوراکی‌ها در فرهنگ اسلامی: انگور و خرما»، در هفتمین کنفرانس روانشناسی و علوم اجتماعی، 28 بهمن 1395ش.
- شاد، محمدپادشاه، فرهنگ آنندراج، به تحقیق محمددبیر سیاقی، تهران، کتابخانه خیام، 1335ش.
- «شهادت امام رضا»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 10دی 1401ش.
- علیزاده، اسدالله، شناسایی انگورهای استان آذربایجان غربی، بی‌جا، دفتر تولید برنامه‌های ترویجی و انتشارات فنی، 1379ش.
- «کشت انگور در افغانستان»، وب‌سایت فرزان، تاریخ بازدید: 10دی 1401ش.
- معین، محمد، فرهنگ فارسی، تهران، امیرکبیر، 1388ش.