بشین و پاشو

بشین و پاشو؛ از بازی‌های محلی و کهن ایرانیان

بشین و پاشو، از بازی‌های سرگرم‌کننده‌ی کودکان است که بیش‌تر توسط بزرگسالان اداره می‌شود. این بازی، با نام دیگر «حمومک مورچه داره»، «حمام ما مورچه داره» و «حمام شاه» نیز شناخته می‌شود.

شرایط و اهداف بازی

از جمله اهداف این بازی می‌توان به تقویت عضلات پا، تمرکز حواس و بهبود سرعت عمل در بچه‌ها اشاره کرد. هماهنگی و تطبیق رفتاری کودک با یک گروه اجتماعی و یادگیری کاهش خطاها، از دیگر اهداف و نتایج این بازی است.

بازی بشین و پاشو، به ابزار خاصی نیاز نداشته و تعداد بازیکنان این بازی نیز به تعداد افراد داوطلب بستگی دارد.

روش انجام بازی در نقاط مختلف ایران

در این بازی، کودکان، به‌صورت دایره‌وار، دست یکدیگر را گرفته و در حالی‌که می‌چرخند، ترانه‌هایی کودکانه نیز می‌خوانند. این ترانه در بین کودکان تهرانی، به این شکل است:

حمومک مورچه داره، بشین و پاشو

قفل و صندوقچه داره، بشین و پاشو

کودکان، با هر بار گفتن بشین و پاشو، می‌نشینند و برمی‌خیزند.

این بازی در برخی نقاط، علاوه ‌بر ویژگی سرگرم‌کنندگی، نوعی مسابقه نیز محسوب می‌شود. برای مثال، در استان فارس، هر کسی که در زمان نشستن و برخاستن اشتباه کند، سوخته و از بازی خارج می‌شود. گاهی نیز، برای جذابیت بیش‌تر بازی، به‌جای عبارت بشین و پاشو، از عبارت پاشو و بشین یا نشین استفاده می‌کنند.

کودکان شیرازی، این بازی را به‌صورت مفصل‌تری انجام می‌دهند. در بازی آن‌ها، یک نفر نقش پیرزنی را بازی می‌کند که تصمیم دارد به حمام برود. او، یک سنگ پا و یک کیسه حمام را برداشته و به حلقه کودکان نزدیک می‌شود. بچه‌ها، با دیدن پیرزن می‌گویند «خاله پیرزن کجا میری؟»، او جواب می‌دهد «می‌خوام برم حمام شاه»، سپس بچه‌ها پیشنهاد می‌دهند «بفرمایید حمام ما»، پیرزن نگاهی به حلقه بچه‌ها کرده و می‌گوید «حمام شما کوچیکه». بچه‌ها، چندین مرتبه، به‌منظور جلب رضایت پیرزن، حلقه خود را بزرگ و بزرگ‌تر می‌کنند. سرانجام، پیرزن راضی شده و می‌گوید «حمام شما مورچه نداره؟»، بچه‌ها جواب می‌دهند «نه نداره!»، پیرزن دوباره می‌پرسد «حمام شما سوسک نداره؟»، بچه‌ها باز هم پاسخ می‌دهند «نه نداره!». در نهایت، پیرزن قبول می‌کند که به حمام بچه‌ها برود، در نتیجه سنگ‌پا و کیسه‌ی خود را نزد کودکان می‌گذارد و خود را برای دقایقی پنهان می‌کند. کودکان، به‌منظور ایجاد هیجان بیش‌تر در بازی، وسایل پیرزن را پنهان می‌کنند. زمانی‌که پیرزن برمی‌گردد، سراغ وسایل خود را از کودکان می‌گیرد و بازیکنان نیز هر بار آدرسی را به پیرزن می‌دهند. پیرزن نیز برای این‌که وسایل خود را پیدا کند، به کودکان دستور بشین و پاشو می‌دهد. اگر پیرزن، موفق به پیدا کردن وسایل خود نشود، کودکان می‌گویند «چرب بوده، گربه بوده!» و پیرزن نیز جواب می‌دهد «اگر گربه رو دیدم، دمشُ می‌چینم».

منابع

• شاملو، احمد، کتاب کوچه، تهران، مازیار، حرف «ب»، دفتر دوم، ۱۳۷۷ش.
• صداقت‌کیش، جمشید، بازی‌های محلی آباده، تهران، بی‌نا، ۱۳۶۰ش.
• قزل‌ایاغ، ثریا، راهنمای بازی‌های ایران، تهران، کمیسیون ملی یونسکو، ۱۳۷۹ش.
• همایونی، صادق، گوشه‌هایی از آداب و رسوم مردم شیراز، شیراز، اداره کل فرهنگ و هنر استان فارس، ۱۳۵۳ش.
• «بازی بشین و پاشو»، سایت بیتوته، تاریخ بازدید: 8 اردیبهشت 1401ش.