ترخوج

ترخوج؛ مرکز اداری بلخاب در ولایت سرپل. تَرخُوج با جمعیتی بالغ بر دو هزار خانوار، مرکز شهرستان بلخاب است. ساکنان این منطقه، همگی شیعه‌مذهب هستند.

تاریخچه و جغرافیا

ترخوج از شمال با کوه‌های باجگاه و آب‌کلان شهرستان سانچارک، از جنوب با کوه گیرو و درۀمزار، از شرق با روستاهای توغی و خالر و از غرب با کوه‌های جِرگَک و گَنده‌اَو همسایگی دارد. کشف آثار باستانی و تاریخی در شیر‌قلعه، دشت‌قلعه، قلعۀ‌سرخک، تپۀ کوزه‌گران، گل‌بوته، گُورزان، کهدانک و برخی دیگر از مناطق ترخوج، نشان‌گر قدمت سکونت انسان در این منطقه است.

جمعیت‌شناسی

جمعیت ترخوج با 2000 خانوار، ترکیبی از سه قوم تاجیک، سید و هزاره هستند. سادات و تاجیک‌ها در تمام روستاها سکونت دارند. هزاره‌های ترخوج بیشتر در شیرقلعه، تخشار و دهنه زندگی می‌کنند. همۀ مردم ترخوج شیعۀ امامی هستند.

بازار

بازار امروزی ترخوج قدمت زیادی ندارد. در گذشته یعنی حدود سال 1340ش قبل از ساخت سرا‌ها و دکان‌ها، در جای بازار فعلی هر هفته روزهای دوشنبه و پنج‌شنبه «روز بازار» برپا می‌شد. در اعیاد قربان و فطر هم روز بازار برپا و مردم انواع لوازم و مواد را برای فروش عرضه می‌کردند. امروزه در ترخوج دو بازار وجود دارد، یک بازار در خم‌شورک است که قدیمی بوده و بازار مرکزی بلخاب به حساب می‌آید، دیگری بازار جدید دهنه است.

آموزش

اولین مکتب ترخوج نیز در سال 1341ش تأسیس شد. برخی از محصلین آن مکتب در دهۀ پنجاه شمسی به‌عنوان معلم در برخی از مناطق اطراف ترخوج مشغول تدریس شدند. در سال 1400ش در ترخوج سه لیسه و سه مکتب ابتدائیه فعال بود. مکاتب ترخوج حدود 4000 دانش‌آموز دارد. در چند دهۀ اخیر حدود 150 جوان ترخوجی از دانشگاه‌های کشور فارغ‌التحصیل شده‌اند. چندین عالم دینی نیز در ترخوج حضور دارند.

اقتصاد

در گذشته اقتصاد ترخوج متکی به زراعت بود. امروزه، باغداری بسیار رایج شده و انواع میوه‌ها، محصولات باغی، سبزیجات و صیفی‌جات ترخوج به‌مناطق اطراف صادر می‌شود. هم‌پای تحولات اجتماعی، مشاغل خدماتی مانند کار در ادارات، معلمی، تجارت، جلّابی (دلالی) و رانندگی، بین نسل جدید رایج شده است.

گردشگری

از دیدنی‌های ترخوج سنگ‌های عجیبی است که شکل‌های غیر طبیعی دارند از جمله خره چاک در گلبوته که گویا توسط شمشیر از وسط دونیم شده است. خره سفید، خره لمبان، منار خلیفه، گهواره سنگ، مرغ سنگ و خره باران از دیگر سنگ‌های شکیل و دیدنی ترخوج است. همچنین «تاقینک سنگ» در بین رود بلخاب و در قریه دهنه قرار دارد. باغ‌ها، مناظر روستاها، کوه‌ها و چمن‌زارها از دیگر مناظر زیبای ترخوج هستند.

مراکز دینی و فرهنگی

در ترخوج حدود 17 باب تکیه‌خانه (حسینیه) و بیش از 50 مسجد مورد استفادۀ مردم است. کتابخانۀ ولی‌عصر در بازار فعال است. دو مدرسۀ علوم دینی در دهنه و چایله و یک مدرسۀ دینی برای زنان در ترخوج فعالیت می‌کنند.

منابع آبی

ترخوج، از مناطق پر آب بلخاب است. آب اصلی ترخوج (حدود سه آسیاب) از محدودۀ کَچَن و آب‌کلان تأمین می‌شود. این آب در ادامۀ مسیر به سبزک می‌رسد. در این مسیر برخی از چشمه‌های اطراف به آن ملحق می‌شود. در ادامه آب‌های خواجَه ‌نَلَک چنارک، جِرگَک، سبزک و لُور به آن ملحق می‌شوند. آب رود ترخوج در زیر دهنه به رود بلخاب می‌ریزد. امروزه آب رود ترخوج در مسیر خود بیش از 10 آسیاب را می‌چرخاند. همچنین ترخوج دارای چندین چشمۀ پرآب است.

قبرستان‌ها

در ترخوج چندین قبرستان وجود دارد که کهن‌ترین آنها قبرستان سرچشمه است. این قبرستان در حاشیۀ شرقی بازار قرار دارد. برخی از سنگ‌های این قبرستان قدمت 300 ساله دارند.

امکانات رفاهی

راه ماشین‌رو ترخوج در سال 1341ش با کمک مردم ساخته شد. در سال‌های اخیر جاده بلخاب از طریق برنامۀ همبستگی ملی و ریاست انکشاف دهات ساخته شد. امروزه بیش‌ترین امکانات بلخاب را ترخوج دارد. تمام روستا‌های ترخوج برق و آب لوله‌کشی دارند. یک شفاخانه (درمانگاه) 30 بستر (تخت‌خواب) در دهنه فعال است. چندین مرغداری و گاوداری، بازار بزرگ و سرا‌های متعدد، چند فروشگاه، ادارات دولتی، انواع امکانات خدماتی و رفاهی، خط ارتباطی موبایل و اینترنت بخشی از امکانات ترخوج است. همچنین ترخوج دارای 4 حمام است.

منابع

• احمدی‌نژاد، سیدحسن، سیمای بلخاب، قم، مجمع الذخائر اسلامی، 1396ش.
• رهیاب (بلخی)، سید حسین، بلخاب (تاریخ، فرهنگ و اجتماع)، کابل، صبح امید، 1398ش.
• میرحسینی، سید علی‌نقی، سانچارک در بستر زمان، قم، اشراق، 1388ش.