تفکیک جنسیتی

تفکیک جنسیتی؛ جدا‌سازی زن و مرد در محیط‌های عمومی.

تفکیک جنسیتی نوعی جداسازی بر اساس جنس است که در محیط‌های مختلف میان مرد و زن ایجاد می‌شود. کاربرد تفکیک جنسیتی بیشتر مختص محیط‌های آموزشی (مدارس و دانشگاه)، مکان‌های تفریحی و مکان‌های عمومی است. محققان و کارشناسان به مزایا و معایب تفکیک جنسیتی، توجه ویژه‌ای دارند.

مفهوم‌شناسی جنس و جنسیت

جنس؛ به‌معنای مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، تمایزات فیزیکی و زیست‌شناسی ثابت است که به‌صورت ظاهری در افراد مانند اندام‌های جنسی قابل مشاهده است؛ اما جنسیت؛ به‌معنای ویژگی‌های شخصیتی و باطنی است که در بستر جامعه ساخته شده و شکل می‌گیرد. نقش جنسیتی فرد به‌واسطۀ نقش‌های اجتماعی وی و با توجه به فرهنگی‌های مختلف به‌شکل متفاوتی بروز می‌کند.^[۱]

تفکیک جنسیتی از دیدگاه جامعه‌شناسان

برخی جامعه‌شناسان معتقدند که تفکیک جنسیتی، معمولا به شکل اختصاص قلمرو خانواده به زنان و قلمرو اجتماع به مردان است. این رویکرد اگرچه با هدف تقسیم کار جنسی آغاز شد؛ اما با گذشت زمان، سبب کم‌رنگ شدن حضور اجتماعی زنان و محدود‌کردن آنها در خانه شد. هدف اصلی تفکیک جنسیتی در اجتماع، ایجاد فضایی اخلاقی‌تر و سالم‌تر در جامعه بوده است.^[۲]

جایگاه تفکیک جنسیتی در اسلام

آموزه‌های اسلام بر تعادل در روابط اجتماعی تأکید کرده و مخالف روابط اجتماعی سالم و منطقی نیست.^[۳] از این منظر، تفکیک جنسیتی، احترام اجتماعی به زنان را به‌دنبال دارد و با صیانت از حقوق شهروندی، تأثیر مثبتی بر پایداری و استحکام بنیان خانواده‌ها دارد.^[۴] در برخی روایات با هدف جلوگیری از آسیب‌های روابط ناسالم، بر تفکیک جنسیتی تأکید شده^[۵] و عدم اختلاط و فاصله‌گرفتن از نامحرمان در سیرۀ اهل بیت و به‌‍ویژه حضرت فاطمه زهرا، نیز مورد توجه بوده است.^[۶]

تفکیک جنسیتی در احکام فقهی

از منظر فقه، روابط زن و مرد باید قانون‌مند باشد. بر اساس ادله فقهی، تفکیک جنسیتی در مراودات اجتماعی و مراکز آموزشی، مطلوب بوده و اختلاط جنسیتی که به گناه بینجامد، حرام است. ^[۷] از این منظر، اختلاط دختر و پسر دانشجو، مجاز است به شرط آن‌که منجر به فساد و گناه نشود.^[۸]

تفکیک جنسیتی در مراکز آموزشی ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، در مدارس تفکیک جنسیتی صورت گرفت ^[۹] و این رویکرد تا کنون مورد توجه و اقبال عمومی قرار گرفته است؛^[۱۰] زیرا دانش‌آموزان با آرامش و امنیت بیشتری به تحصیل علم‌، دانش می‌پردازند و به بلوغ فکری و تحصیلی می‌رسند.^[۱۱] پژوهش‌ها نیز کامیابی این رویکرد را تأیید می‌کند.^[۱۲] کلاس‌های دانشگاه‌ها در ایران عمدتاً به‌صورت مختلط برپا می‌شوند. تعداد دانشگاه‌هایی کـه فقـط یـک جـنس در آنهـا حضور دارد بسیار اندك است.^[۱۳] از جمله دانشگاه‌های تک جنسیتی در ایران، دانشگاه الزهرا و امام صادق است. تفکیک جنسیتی در دانشگاه نیز موجب تمرکز حواس، پرهیز از مسائل حاشیه‌ای و اهتمام جدی‌تر و عمیق‌تر دانشجویان بوده است. ^[۱۴] دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه صنعتی امیر‌کبیر نیز به‌صورت داوطلبانه خواستار اجرای طرح تفکیک جنسیتی شده‌اند.^[۱۵]

دلایل موافقان تفکیک جنسیتی

از منظر کارشناسان، تفکیک جنسیتی در محیط‌های عمومی، مزایای زیر را به‌دنبال دارد:

جلوگیری از آزار جنسی و فساد اجتماعی ناشی از روابط نا‌سالم میان دو جنس مخالف؛^[۱۶]
افزایش توانمندی و اعتماد‌به‌نفس افراد در مکان‌های آموزشی تک‌جنسیتی؛^[۱۷]
کاهش روحیه تنوع‌طلبی در جوانان و در پی آن، کاهش سن ازدواج و تحکیم خانواده؛^[۱۸]
افزایش حس آرامش و امنیت در جنس مؤنث و مذکر؛ ^[۱۹]
راحتی دختران نسبت به پوشش خود در کنار هم جنس‌های خود در سنین کودکی، نوجوانی و جوانی؛
آرامش و امنیت روانی والدین در خصوص فرزندان‌شان در محیط‌های عمومی؛ ^[۲۰]
افزایش یادگیری افراد در محیط‌های تک‌جنسیتی؛
از دیدگاه برخی محققان محیط‌های تک‌جنسیتی سبب افزایش ادراک زنان از خودشان شده و این امکان را به آنها می‌دهد که با افزایش اعتماد به نفس، نقـش رهبـري یک گروه را بپذیرند. امروزه جهان شاهد افزایش تحـصیلات دانـشگاهی زنـان در محیط‌های آموزشی تک‌جنسیتی است.^[۲۱] همچنین تفکیک جنسیتی در برخی فضاهای عمومی و تفریحی سبب اﻓﺰاﯾﺶ اﻣﻨﯿﺖ ﻓﻀﺎﻫﺎی ﺷﻬﺮی ﺑﺮای زﻧﺎن شده است.^[۲۲]

دلایل مخالفان تفکیک جنسیتی

کارشناسانی که با تفکیک جنسیتی در مکان‌های عمومی مخالف هستند، اجرای این طرح را سبب ایجاد وقایع مختلف در بستر جامعه و خانواده دانسته‌اند که عبارت‌اند از:

افزایش ارتباطات با جنس مخالف در فضای مجازی؛
افزایش ازدواج‌های اینترنتی؛
پایمال کردن حق حضور اجتماعی زنان؛^[۲۳]
کاهش قدرت اجتماعی زنان؛^[۲۴]
بی‌اخلاقی‌ و افزایش روابط خیابانی خارج از کنترل؛

این دسته از کارشناسان معتقدند وجود دو جنس مخالف در یک مکان آموزشی سبب افزایش رقابت و پیشرفت تحصیلی می‌شود.^[۲۵] همچنین تعامل دو جنس مخالف به‌خصوص در محیط‌‌های علمی، باعث رشد ایده‌های خلاقانه و انگیزۀ علمی آنها می‌شود.^[۲۶] از این منظر، سیاست‌های تفکیک جنسیتی برای ایجاد توازن بین مردان وزنان، ناموفق بوده و نابرابری جنسی و توزیع ناعادلانه فرصت‌ها را به‌دنبال داشته است.^[۲۷]

پانویس

منابع

«آیا امام خمینی با تفکیک جنسیتی دانشگاه ها مخالف بود؟»، وب‌سایت کانون فرهنگی تبلیغی مردم امین، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.
امامی‌راد، احمد، «بررسی فقهی تفکیک جنسیتی»، مطالعات فقه تربیتی، شماره 1، 1393ش.
انتظاری، علی، «آثار و پیامدهاي تفکیک جنسی در دانشگاه علامه طباطبائی در مقایسه با دانشگاه‌هاي دیگر»، علوم اجتماعی، شماره 81، 1396ش.
«تفکیک جنسیتی از نگاه اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.
«تفکیک جنسیتی در عرصه عمومی»، وب‌سایت انجمن جامعه‌شناسی ایران، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.
تولایی و همکاران، «بررسی رضایت‌مندی از تفکیک جنسیتی در فضاهای عمومی»، تحلیل اجتماعی نظم و نابرابری اجتماعی، شماره 69، 1394ش.
«چهار مزایای مدارس تک جنسیتی»، وب‌سایت eferrit، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.
خانی، محمدحسین و محمدی، محسن، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، پژوهش‌های تربیتی، شماره 30، 1394ش.
«خوبی‌های تفکیک جنسیتی»، وب‌سایت انتخاب حق شماست، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.
«مزایا و معایب تفکیک جنسیتی کودکان»، وب‌سایت مشاوره روانشناسی«فیلیا»، تاریخ بازدید: 16 آبان 1401ش.
«معایب و مزایای تفکیک جنسیتی»، وب2سایت هنر زندگی، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[1] . «مزایا و معایب تفکیک جنسیتی کودکان»، وب‌سایت مشاوره روانشناسی«فیلیا»، تاریخ بازدید: 16 آبان 1401ش.

[2] . «تفکیک جنسیتی در عرصه عمومی»، وب‌سایت انجمن جامعه‌شناسی ایران، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[3] . «تفکیک جنسیتی از نگاه اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.

[4] . «آیا امام خمینی با تفکیک جنسیتی دانشگاه ها مخالف بود؟»، وب‌سایت کانون فرهنگی تبلیغی مردم امین، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.

[5] . «تفکیک جنسیتی از نگاه اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.

[6] . «آیا امام خمینی با تفکیک جنسیتی دانشگاه ها مخالف بود؟»، وب‌سایت کانون فرهنگی تبلیغی مردم امین، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.

[7] . امامی‌راد، «بررسی فقهی تفکیک جنسیتی»، 1393ش، ص1.

[8] . «تفکیک جنسیتی از نگاه اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.

[9] . «تفکیک جنسیتی از نگاه اسلام»، خبرگزاری مهر، تاریخ بازدید: 27 آبان 1401ش.

[10] . انتظاری، « آثار و پیامدهاي تفکیک جنسی در دانشگاه علامه طباطبائی در مقایسه با دانشگاه‌هاي دیگر»، 1396ش، ص213.

[11] . «چهار مزایای مدارس تک جنسیتی»، وب‌سایت eferrit، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[12] . خانی و محمدی، «نقش تفکیک جنسیتی بر پیشرفت تحصیلی و مقبولیت اجتماعی در مدارس ابتدایی»، 1394ش، ص1.

[13] . انتظاری، « آثار و پیامدهاي تفکیک جنسی در دانشگاه علامه طباطبائی در مقایسه با دانشگاه‌هاي دیگر»، 1396ش، ص213.

[14] . «خوبی های تفکیک جنسیتی»، وب‌سایت انتخاب حق شماست، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[15] . انتظاری، « آثار و پیامدهاي تفکیک جنسی در دانشگاه علامه طباطبائی در مقایسه با دانشگاه‌هاي دیگر»، 1396ش، ص213.

[16] . «مزایا و معایب تفکیک جنسیتی کودکان»، وب‌سایت مشاوره روانشناسی«فیلیا»، تاریخ بازدید: 16 آبان 1401ش.

[17] . «چهار مزایای مدارس تک جنسیتی»، وب‌سایت eferrit، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[18] . «مزایا و معایب تفکیک جنسیتی کودکان»، وب‌سایت مشاوره روانشناسی«فیلیا»، تاریخ بازدید: 16 آبان 1401ش.

[19] . «مزایا و معایب تفکیک جنسیتی کودکان»، وب‌سایت مشاوره روانشناسی«فیلیا»، تاریخ بازدید: 16 آبان 1401ش.

[20] . «مزایا و معایب تفکیک جنسیتی کودکان»، وب‌سایت مشاوره روانشناسی«فیلیا»، تاریخ بازدید: 16 آبان 1401ش.

[21] . انتظاری، « آثار و پیامدهاي تفکیک جنسی در دانشگاه علامه طباطبائی در مقایسه با دانشگاه‌هاي دیگر»، 1396ش، ص 219 و ص220.

[22] . تولایی و همکاران، «بررسی رضایت‌مندی از تفکیک جنسیتی در فضاهای عمومی»، 1394ش، ص1.

[23] . «تفکیک جنسیتی در عرصه عمومی»، وب‌سایت انجمن جامعه شناسی ایران، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[24] . انتظاری، « آثار و پیامدهاي تفکیک جنسی در دانشگاه علامه طباطبائی در مقایسه با دانشگاه‌هاي دیگر»، 1396ش، ص221.

[25] . «چهار مزایای مدارس تک جنسیتی»، وب‌سایت eferrit، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[26] . «معایب و مزایای تفکیک جنسیتی»، وب2سایت هنر زندگی، تاریخ بازدید: 26 آبان 1401ش.

[27] . انتظاری، « آثار و پیامدهاي تفکیک جنسی در دانشگاه علامه طباطبائی در مقایسه با دانشگاه‌هاي دیگر»، 1396ش، ص220.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]