جهانگیر خان قشقایی
جهانگیر خان قشقایی؛ از عالمان دینی ایل قشقایی.
جهانگیر خان قشقایی، از عالمان دینیِ ایل قشقایی بود که سال‌های زیادی از عمر خود را به فراگیری علوم دینی پرداخت و احیاگر مکتب فلسفی در اصفهان بود. علاقه و انگیزۀ وی در فراگیری علوم دینی سبب شد، بیشتر عمر خود را در مکتب اساتید و عالمان دینی بگذراند و شاگردان متعددی را در این حیطه تربیت کند.
کودکی و نوجوانی
جهانگیر خان در سال 1243ق[۱] در خانواده‌ای تحصیل كرده در شهرستان سمیرم واقع در استان اصفهان به دنیا آمد. او فرزند محمد خان، مردی عالم و صاحب‌کمال و از خان‌های دره‌شور، بود.[۲] جهانگیر خان از طایفۀ دره‌شوری، تیرۀ جانبازلو و از ساكنان وردشت سمیرم بوده است.[۳] وی تا 40 سالگی به زندگی ایلاتی و عشایری مشغول بوده و با فرهنگ، آداب و رسوم و خصوصیات خُلقیِ زندگی عشایری خو گرفته بود[۴] و همانند پدر به دامداری و کشاورزی می‌پرداخت. [۵] جهانگیر خان در سوارکاری و تیر‌اندازی، مهارت چشمگیری داشت و به موسیقی نیز علاقه‌مند بود.[۶]
آموزش
جهانگیر خان قشقایی به‌دلیل سبک زندگی حاکم بر زندگی ایلاتی برای کسب علم، دارای محدودیت زیادی بود به‌طوری که در کوچ ییلاق و قشلاق به تحصیل علم می‌پرداخت.[۷] او تحصیلات ابتدایی را در مکتب گذراند. [۸]استعداد، توانایی و علاقۀ وی به کسب دانش سبب شد پدرش معلم خصوصی بگیرد تا در حین کوچ به آموزش وی بپردازد. جهانگیر خان قشقایی در ۴۰ سالگی، زمانی که برای برخی امورات شخصی به اصفهان رفته بود در آنجا با همای شیرازی، پدر بزرگ جلال‌الدین همایی، دیدار کرد. همنشینی جهانگیر خان با این حکیم دینی، سبب تحولی عظیم در شخصیت علمی و سبک زندگی جهانگیر خان قشقایی شد[۹] و برای ادامۀ تحصیل به حوزۀ علمیه اصفهان رفت.[۱۰] پشتکار و ممارست وی در فراگیری علوم دینی به‌گونه‌ای بود که بعد از مدتی از مدرسان حوزۀ علمیه اصفهان شد و شاگردان زیادی را تربیت کرد.[۱۱] جهانگیر خان قشقایی از فیلسوفان، عارفان، حکیمان و ریاضیدانان نامدار شیعه شد و نقش بسزایی در احیاء فلسفه و رونق آن در اصفهان داشت. [۱۲] علاقه‌مندی وی به دورس حوزوی سبب اسکان وی به مدت طولانی در حجره‌ای شد که در قسمت شرقی مدرسه صدر بازار اصفهان قرار داشت.[۱۳]
سیره اخلاقی
جهانگیر خان قشقایی علاوه بر اینکه فردی با تقوا و مؤمن بود الگوی متانت، وقار، انضباط اخلاقی، رعایت آداب معاشرت، حلم، تواضع، وقار، مهربانی و خوش‌زبان بود و همین امر در جذب افراد به مکتب وی تأثیر بسزایی داشت. وی افرادی را که از مسیر دین، مذهب یا اخلاق خارج بودند با مهربانی و زبان نرم و با کمال دلسوزی و خیرخواهی هدایت می‌کرد.[۱۴] علاقۀ زیاد و سبک شخصیتی و اخلاقی جهانگیر خان قشقایی به آداب و رسوم و فرهنگ اصیل ایلاتی به‌گونه‌ای بود که وی از همان ابتدای ورود به حوزه علمیه اصفهان تا آخر عمر با همان لباس ساده و محلی ایل قشقایی که شامل کلاه پوستی و پالتوی پوست بود، زندگی را در حجره سپری می‌کرد.[۱۵] وی به ساده‌زیستی علاقۀ زیادی داشت و همین امر سبب شد زندگی وی بر پایۀ آن استوار شود.[۱۶] وی به وسیلۀ اجاره‌بهایی که از زمین زراعی خانوادگی خود می‌گرفت به امرار معاش می‌پرداخت و از وجوهات دینی استفاده نمی‌کرد.[۱۷]
فعالیت‌های سیاسی
جهانگیر خان مشروطه را جنبش اصیل ایرانی نمی‌دانست [۱۸] و معتقد بود که این جنبش ریشه در استبداد دارد و تودۀ مردم بیهوده به مشروطه دل بسته‌اند. [۱۹] با آغاز حکومت پهلوی، رضاخان ظلم‌های زیادی به نظام ایلاتی قشقایی‌ها روا داشت و بسیاری از سران ایل قشقایی به دستور رضاخان در سال ۱۳۰۶ش زندانی شدند. همچنین تغییر پوشش سنتی ایل قشقایی در دستور کار نظام حاکمیتی قرار گرفت و به دستور رضا‌شاه، قشقایی‌ها مجبور به این کار شدند.[۲۰] از طرفی عشایر قشقایی مجبور به تخته‌قاپو یا یکجانشینی اجباری شدند.[۲۱] این امر سبب شد بسیاری از سران ایل قشقایی و رهبران دینی آنها از جمله جهانگیر خان قشقایی برای مقابله با این ظلم و ستم به تشکیل جلسات متعدد بپردازند و در جهت رفع این تبعیض‌ها با آگاهی‌بخشی به مردم به مقابله با حکومت پهلوی بپردازند.[۲۲]
فعالیت‌های فرهنگی
جهانگیرخان قشقایی در علوم نقلی و عقلی، سرآمد بود و در مدرسۀ صدر اصفهان به تدریس این علوم می‌پرداخت و بسیاری از عالمان بزرگ در جلسات درس جهانگیر خان قشقایی مشارکت می‌کردند.[۲۳] او در روز‌های پنجشنبه و جمعه به تدریس ریاضی و هیئت می‌پرداخت. گاهی نیز به تدریس نهج‌البلاغه پرداخته و آن را با حکمت، تحلیل می‌کرد.[۲۴] گاهی کلاس‌های جهانگیر خان قشقایی در شبستان مسجد جارچی اصفهان تشکیل می‌شد.[۲۵]
اساتید
جهانگیر خان قشقایی در مکتب اساتید و عالمان متعددی مانند ملا اسماعیل درب کوشکی،[۲۶] محمدرضا صهبا قمشه‌ای، [۲۷] ملا حسینعلی تویسرکانی، میرزا محمدحسن نجفی،[۲۸] حسینعلی تویسرکانی، شیخ محمدباقر نجفی مسجدشاهی، ملا حیدر صباغ و میرزا محمدحسن نجفی، کسب علم کرد.[۲۹]
شاگردان
شاگردان فراوانی نزد جهانگیر خان قشقایی درس خواندند که شماری از آنان خود از فقهاء، علماء و فلاسفه بزرگ شدند. [۳۰]از جمله شاگردان جهانگیر خان قشقایی می‌توان به «سید حسین طباطبایی»، «سید حسن مدرس»،[۳۱] «شیخ حسنعلی نخودکی اصفهانی»، «حاج آقا رحیم ارباب»،[۳۲] «آیت‌الله بروجردی»، «سید ابوالحسن اصفهانی»،[۳۳] «شیخ محمدحکیم خراسانی»،[۳۴] «سید محمد داعی‌الاسلام لاریجانی»، «ضیاءالدین درّی»، «میرزا محمدعلی شاه‌آبادی اصفهانی»، «محمدحسین فاضل تونی»، «سیدجمال‌الدین گلپایگانی»، «حاج میرزا مهدی دولت‌آبادی»، «آقا نجفی قوچانی، «میرزاحسین نائینی»، «شیخ‌مرتضی طالقانی» و «شیخ جواد آدینه‌ای» اشاره کرد.[۳۵]
آثار
جهانگیر خان علاوه بر فراگیری علوم دینی و فلسفی به هنر، موسیقی و شعر نیز علاقۀ خاصی داشت و اشعار متعددی را سروده بود. پس از فوت جهانگیر خان قشقایی، شخصی به نام حکیم خراسانی به جمع‌آوری اشعار او همت گماشت، ولی این دیوان اکنون در دست نیست و فقط غزلیاتی از آن به جای مانده است. از جمله آثار منسوب به جهانگیر خان قشقایی می‌توان به شرح نهج‌البلاغه اشاره کرد.[۳۶]
درگذشت
جهانگیر خان قشقایی در ماه رمضان سال ۱۳۲۸ق در سن ۸۵ سالگی در اصفهان درگذشت[۳۷] و در قبرستان تخت فولاد اصفهان به خاک سپرده شد.[۳۸]
پانویس
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ . «جهانگیرخان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ . «جهانگیرخان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «میرزا جهانگیر خان قشقایی چه کسی بود»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ اسرار تبریزی، حدیقه الشعرا، 1393ش، ج1، ص387.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ . اسرار تبریزی، حدیقه الشعرا، 1393ش، ج1، ص387.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «سه‌تارزنی که استاد علمای شیعه شد/ چه اذکاری جهانگیر خان قشقایی را پس از مرگ نجات داد؟»، خبرگزاری فارس.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «جهانگیر خان و سیاست»، وب‌سایت جامعه تحلیلی و خبری ندای اصفهان.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ . «پوشش عشایر قشقایی»، وب‌سایت سازمان امور عشایر ایران.
- ↑ . درداری، تاریخ اجتماعی و سیاسی ایل بزرگ قشقایی، 1388ش، ص476-477.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ . هنرفر، اصفهان، 1390ش، ص320.
- ↑ . هنرفر، اصفهان، 1390ش، ص320.
- ↑ . «میرزا جهانگیر خان قشقایی چه کسی بود»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی.
- ↑ . «میرزا جهانگیر خان قشقایی چه کسی بود»، وب‌سایت تبیان.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا.
- ↑ . آذرنیوش، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو.
منابع
- آذرنیوش، زهرا، «ایل قشقایی | تاریخچه + طوایف و آداب‌ورسوم»، وب‌سایت کجارو، تاریخ درج مطلب: 10 آذر 1400ش.
- اسرار تبریزی، محمد کاظم بن محمد و همکاران، حدیقه الشعرا، تهران، تک درخت، چاپ اول، 1393ش.
- «پوشش عشایر قشقایی»، وب‌سایت سازمان امور عشایر ایران.، تاریخ بازدید: 14 دی 1402ش.
- «سه‌تارزنی که استاد علمای شیعه شد/ چه اذکاری جهانگیر خان قشقایی را پس از مرگ نجات داد؟»، خبرگزاری فارس، تاریخ درج مطلب: 21 خرداد 1396ش.
- «جهانگیر خان قشقایی از کوچ با ایل تا حوزه علمیه + زندگینامه و محل دفن»، خبرگزاری ایمنا، تاریخ درج مطلب: 24 شهریور 1399ش.
- «جهانگیر خان قشقایی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: 17 اردیبهشت 1399ش.
- «جهانگیر خان قشقایی»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ درج مطلب: 16 ژوئن 2023م.
- «جهانگیرخان و سیاست»، وب‌سایت جامعه تحلیلی و خبری ندای اصفهان، تاریخ درج مطلب: 14 آبان 1402ش.
- درداری، نوروز، تاریخ سیاسی ایل بزرگ قشقایی، شیراز، قشقایی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.
- «میرزا جهانگیرخان قشقایی چه کسی بود»، وب‌سایت تبیان، تاریخ درج مطلب: 7 خرداد 1397ش.
- هنرفر، لطف‌‌الله، اصفهان، تهران، شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ پنجم،1390ش.