حسین‌علی (حاج کاظم) یزدانی
حسین‌علی (حاج کاظم) یزدانی؛ پژوهشگر و هزاره‌شناس افغانستان.
حسین‌علی (حاج‌کاظم) یزدانی؛ پژوهشگر، نویسنده، شاعر و هزاره‌شناس افغانستانی است که اولین‌بار با پژوهش گسترده دربارۀ قوم هزاره، زمینه‌ساز پژوهش‌های گسترده‌تر در این ارتباط شد.
از کودکی تا جوانی
حسین‌علی یزدانی در 1327ش در قریۀ «قل‌والی» دایمیرداد از ولایت وردک در یک خانوادۀ کشاورز متولد شد. او در کودکی به مکتب‌خانه رفت و نزد ملاهای محلی با خواندن و نوشتن آشنا شد. حسین‌علی در همان منطقه به آموزش دینی روی آورد و در حدود 1343ش برای ادامه تحصیل علوم دینی به کابل رفت. او در حدود 1348ش ابتدا به پاکستان و در 1349ش به مشهد رفت و سپس جهت ادامۀ تحصیل عازم نجف شد و چند سال دروس حوزوی را از اساتید آن حوزه فراگرفت. یزدانی در اوایل دهۀ پنجاه شمسی در شهر قم مستقر شد و در «دا‌رالتبلیغ» با دروس کاربردی و امروزی آشنا شد. گفته‌اند یزدانی در دوران تحصیل همیشه شاگرد ممتازی بوده و دروس حوزوی خود را تا خارج فقه و اصول حوزه تکمیل کرده است.[۱]
خاستگاه فکری
دوران نوجوانی و جوانی یزدانی مصادف با دورۀ اختناق ظاهرشاهی بود که مردم هزاره در محرومیت ناشی از تبعیض، زندگی سختی داشتند. در این دوره پذیرش جوانان این قوم در مناصب مهم نظامی، اداری و بسیاری از رشته‌های دانشگاهی ممنوع بود.[۲] در این شرایط اجتماعی، یزدانی تحت تاثیر خانوادۀ مذهبی و سنتی خود و تحصیل‌کرده‌های محلی به علوم دینی روی آورد. او در پی آشنایی با برخی افراد که در ارتباط با محرومیت قوم هزاره دغدغه داشتند، به تحقیق در تاریخ و فرهنگ مردم هزاره پرداخت و همین پژوهش‌ها، نگرش و افکار سنتی او را دگرگون کرد.[۳]
سیرۀ اخلاقی
از نظر شخصی، یزدانی یک فرد خوش‌برخورد، خوش‌صحبت و صمیمی است. به راحتی با افراد ارتباط برقرار کرده و منویات ذهنی خود را به دیگران انتقال می‌دهد. او شنونده خوبی برای نظریات دیگران است و به دور از تفاخر علمی می‌کوشد ایده‌های دیگران را شنیده و در حد ضرورت نظر خود را بیان کند.[۴]
فعالیت‌ها
یزدانی زمانی وارد نجف شد که مردم هزاره و شیعه افغانستان محرومیت شدید بودند. در حوزۀ نجف نیز تبعیضاتی نسبت به آنان وجود داشت و برخی نگاه تحقیر‌آمیزی به آنان داشتند. یزدانی چارۀ آن را فعالیت فرهنگی و تلاش برای هویت‌یابی می‌دانست. در نجف برخی افراد همانند یزدانی، تلاش‌هایی انجام دادند ولی آن شهر را محل مناسبی برای این نوع فعالیت‌ها ندانسته و تصمیم به مهاجرت به قم گرفتند. با توجه به این واقعیت یزدانی در 1351ش برای تحصیل علوم دینی به قم رفت. یزدانی در همان دوران همراه چند نفر از طلاب افغانستانی، فعالیت‌های فرهنگی منسجمی را آغاز کرد. با وقوع کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان در 1357ش یزدانی به کشور بازگشت و با جمعی از همفکران خویش گروه «توحید» را تشکیل و به‌عنوان فرماندۀ نظامی آن گروه علیه حکومت وقت به نبرد مسلحانه پرداخت. او در نبردهای مختلفی شرکت کرد و طی جنگ با نیروهای دولتی مجروح و از ناحیه پا دچار آسیب و معلول شد. یزدانی مجبور شد دوباره از منطقه به مشهد مهاجرت کند.[۵]
او در حدود 1361ش در مشهد مستقر شد و به مطالعات تاریخی و پژوهشی روی آورد. «تاریخ هزاره‌ها» در دو جلد اولین کتاب او است که در دهۀ شصت شمسی به چاپ رسید و موجب بروز دیدگاه‌های مختلفی شد. یزدانی به تلاش‌های خود ادامه داد و در طی چند سال توانست آثار زیادی منتشر کند. آثار او با استقبال خوبی مواجه شد و توجه بسیاری از افراد را به موضوع مغفول‌مانده هزاره‌شناسی، محرومیت تاریخی هزاره‌ها و نیاز به تحول فکری، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی در این حوزه جلب کرد و موجب شد تا افراد بیش‌تری در این زمینه به تحقیق و پژوهش روی آورند. با سقوط طالبان و تحولات بعدی، یزدانی که احساس می‌کرد زمینۀ برای فعالیت در داخل کشور بیش‌تر فراهم است، در دهۀ هشتاد شمسی به کابل رفت و تلاش کرد تا پروژه‌های ناتمام پژوهشی خود را در آن شهر به انجام رساند، اما با وجود تلاش و فعالیت زیاد در کابل نتوانست به موفقیت زیادی دست یابد. او برای دورۀ شانزدهم شورای ملی در 1389ش نیز از کابل کاندیدای پارلمان شد اما رای نیاورد. او در دهۀ نود شمسی از کابل راهی نروژ شد و اینک در آن کشور اقامت دارد. یزدانی در سال‌های اخیر علاوه‌بر همکاری با «دانشنامۀ هزاره» به تدوین و آماده‌سازی آثار چاپ‌نشده خود اشتغال دارد.[۶]
دیدگاه‌ها
یزدانی مردم هزاره را ساکنان اصلی جغرافیای افغانستان فعلی دانسته و معتقد است که هزاره‌ها با ترکان اشتراکات بسیاری دارند و در طول تاریخ برای دفاع از کشور همیشه شجاعانه جنگیده‌اند. او تعصب را عامل بدبختی جوامع دانسته و اعتقاد دارد برای رفع محرومیت‌ها کار و فعالیت فرهنگی و اقتصادی و آگاه‌سازی جوامع تنها راه حل است. یزدانی مردم را به فراگیری علم، دانش و هنر و رفع تعصبات قومی و نژادی دعوت کرده نهادینه‌شدن دموکراسی، آزادی بیان و عقیده و مبارزه با فساد و تبعیض و پاسداری از منابع ملی را بهترین راه برای همزیستی مسالمت‌آمیز اقوام در کشور می‌داند.[۷]
رابطه با دیگران
یزدانی در طی سال‌ها فعالیت پژوهشی و فرهنگی خود روابط خوبی با بسیاری از فرهنگیان افغانستان ایجاد کرد. اشخاص و مراکز مختلف فرهنگی مهاجرین در ایران همانند اعضای دفتر ادبیات مقاومت در مشهد، مؤسسۀ فرهنگی دُر‌ّ دَری، مرکز فرهنگی نویسندگان افغانستان و دیگر مؤسسات در مراوده با یزدانی خلق آثار مرتبط با قوم هزاره را یک ضرورت تلقی کردند. بعدها روابط یزدانی گسترش یافت و مردم ساکن در افغانستان، پاکستان، اروپا، استرالیا و آمریکا نیز با آثار و شخصیت او آشنا شدند. این روابط موجب شده است تا آثار یزدانی در برخی از مراکز مورد استقبال و توجه قرار گرفته و شخصیت علمی او مورد تقدیر قرار بگیرد.[۸]
نوآوری‌ها
مهم‌ترین فعالیت یزدانی توجه جدی به تحقیق و پژوهش در ارتباط با تاریخ و فرهنگ قوم هزاره است. گرچه قبل از او افراد دیگری در این زمینه به‌صورت پراکنده کتاب‌ها و مقالاتی نوشته بودند، اما یزدانی پژوهش در ارتباط با تاریخ و فرهنگ مردم هزاره را از کتابخانه‌ها و مراکز آکادمیک به میدان زندگی مردم آورد و به یک دغدغه عمومی تبدیل کرد.[۹]
آثار
کتاب‌های چاپ شده
- 1.پژوهشی در تاریخ هزاره‌ها، در دوجلد که تاکنون چندین مرتبه تجدید چاپ شده است؛
- 2.دفاع هزاره‌ها از استقلال و تمامیت ارضی افغانستان؛
- 3.صحنه‌های خونینی از تاریخ تشیع در افغانستان؛
- 4.افغانستان از هجوم نظامی انگلیس تا هجوم نظامی روس؛
- 5.گزارشی از جهاد مردم ترکمن و قول‌خویش؛
- 6.فرهنگ عامیانۀ طوایف هزاره؛
- 7.درس مبارزه از قیام حضرت موسی؛
- 8.فرزندان کوهساران؛
- 9.تحقیقی دربارۀ دو واژۀ تاریخی قرآنی: یأجُوج و مأجُوج؛
- 10.التشیع فی افغانستان. این کتاب ضمیمۀ «دائرة‌المعارف الاسلامیه الشیعه» به زبان عربی در لبنان به چاپ رسیده است؛
- 11.بامیان سر‌زمین شگفتی‌ها؛
- 12.تاریخ مستضعفین افغانستان؛
- 13.به سوی آینده درخشان؛
- 14.نقد و بررسی قانون احوال شخصیه اهل تشیع.[۱۰]
کتاب‌های چاپ نشده
- 1. زنان نامدار و تاریخی افغانستان؛
- 2. نمونه‌ای از افسانه‌های ولایات مرکزی افغانستان؛
- 3. فرهنگ تطبیقی گیاهان دارویی غرجستان؛
- 4. دائرة‌المعارف هزارستان؛
- 5. ازدواج و حق انتخاب همسر از نظر اسلام و قوانین بین‌المللی؛
- 6. ساکنان ماقبل آریا در افغانستان؛
- 7. نگاهی به تاریخ تشیع در افغانستان از آغاز پیدایش تا عصر تیموریان؛
- 8. تفسیر موضوعی قرآن مجید که جلد اول آن تکمیل شده است؛
- 9. گرامر زبان سومری که ترجمۀ «قواعد‌اللغه السومریه» نوشتۀ هاشم سمرجی است؛
- 10. جعلیات مجوسیان در تاریخ و احادیث اسلامی؛
- 11. تداخل واژه‌های ترکی، مغولی در زبان دری؛
- 12. ارمغان یزدانی ( مجموعه شعر).[۱۱]
مقالات
از یزدانی تاکنون قریب 150 مقالۀ علمی، تاریخی و اجتماعی در نشریات و مجلات گوناگون داخلی و خارج از کشور به چاپ رسیده است که «زنان تاریخی و مقام زن از نظر اسلام»، «آشنایی با قوم هزاره»، «خصوصیات اخلاقی و اجتماعی قوم هزاره» و «اسامی هزارستان در گذشته» از جملۀ آنها است.[۱۲]
دیدگاه‌ها در بارۀ او
بسیاری، یزدانی را مبتکر حوزۀ «هزاره‌پژوهی» می‌دانند. البته در افغانستان برخی دیگر نسبت به یزدانی دید منفی دارند و او را متهم به «قوم‌گرایی» کرده و معتقدند که آثار او به این مسئله دامن زده است.[۱۳]
تصویر‌پردازی
از شخصیت فرهنگی و علمی یزدانی بارها در کشورهای مختلف جهان و از جمله در افغانستان، ایران، پاکستان، فنلاند، ترکیه و آلمان تجلیل شده است. همچنین مقاله‌ای از او با عنوان «زنان تاریخی و مقام زن از نظر اسلام» در سال 1369ش از طرف مرکز فرهنگی اخوت ایران برندۀ جایزه بهترین مقاله شده است.[۱۴]
پانویس
- ↑ موجانی، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، 1394ش، ص337.
- ↑ دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، 1385ش، ص291.
- ↑ یوسفی، زندگی‌نامۀ حاج کاظم یزدانی، وب‌سایت دل نوشته‌های یک کارگر.
- ↑ موجانی، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، 1394ش، ص337.
- ↑ یوسفی، زندگی‌نامۀ حاج کاظم یزدانی، وب‌سایت دل نوشته‌های یک کارگر.
- ↑ . یوسفی، زندگی‌نامۀ حاج کاظم یزدانی، وب‌سایت دل نوشته‌های یک کارگر.
- ↑ علم پیروز است، وب‌سایت شفقنا افغانستان؛ ناصری، هزاره‌ها ساکنان اصلی افغانستان (مصاحبه با استاد کاظم یزدانی)، وب‌سایت مچید. یزدانی، «دفاع هزاره‌ها از استقلال وتمامیت ارضی افغانستان»، 1366ش، ص121.
- ↑ محفل نکوداشت و قدردانی از استاد حاج کاظم یزدانی، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.
- ↑ محفل نکوداشت و قدردانی از استاد حاج کاظم یزدانی، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند. یزدانی، پژوهشی در تاریخ هزاره‌ها، 1389ش، ج1، ص12.
- ↑ ناصری، هزاره‌ها ساکنان اصلی افغانستان (مصاحبه با استاد کاظم یزدانی)، وب‌سایت مچید. یزدانی، «افغانستان از هجوم نظامی انگلیس تا هجوم نظامی روس»، 1365ش، ص98.
- ↑ ناصری، هزاره‌ها ساکنان اصلی افغانستان (مصاحبه با استاد کاظم یزدانی)، وب‌سایت مچید.
- ↑ ناصری، هزاره‌ها ساکنان اصلی افغانستان (مصاحبه با استاد کاظم یزدانی)، وب‌سایت مچید. یزدانی، حاج کاظم، فرهنگ عامیانۀ طوایف هزاره، مشهد، مؤلف، 1371ش، ص237.
- ↑ دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، 1385ش، ص451؛ جوادی غزنوی، روشنفکر امروزما، 1378ش، ص88.
- ↑ محفل نکوداشت و قدردانی از استاد حاج کاظم یزدانی، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند.
منابع
- جوادی غزنوی، روشنفکر امروز ما، قم، حرکت اسلامی افغانستان، 1378ش.
- دولت‌آبادی، بصیر‌احمد، شناسنامۀ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان، قم، احسانی، 1371ش.
- دولت‌آبادی، بصیر‌احمد، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، 1385ش.
- «علم پیروز است»، وب‌سایت شفقنا افغانستان، تاریخ درج مطلب: 12 سپتامبر 2018م.
- «محفل نکوداشت و قدردانی از استاد حاج کاظم یزدانی»، وب‌سایت کانون افغانستانی‌های فنلند، تاریخ درج مطلب: 25 دسامبر 2019م.
- موجانی، سیدعلی و دیگران، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، تهران، عظام، 1394ش.
- ناصری، اسپیلو، «هزاره‌ها ساکنان اصلی افغانستان» (مصاحبه با استاد کاظم یزدانی)، وب‌سایت مچید، تاریخ درج مطلب: سوم مهر 1389ش.
- یزدانی، حاج کاظم، «افغانستان از هجوم نظامی انگلیس تا هجوم نظامی روس»، مجلۀ پیام مستضعفین، شمارۀ 28، 1365ش.
- یزدانی، حاج کاظم، پژوهشی در تاریخ هزاره‌ها، تهران، عرفان، 1389ش.
- یزدانی، حاج کاظم، دفاع هزاره‌ها از استقلال وتمامیت ارضی افغانستان، مجلۀ پیام مستضعفین، شماره 36، 1366ش.
- یزدانی، حاج کاظم، صحنه‌های خونینی از تاریخ تشیع در افغانستان، مشهد، مؤلف، 1370ش.
- یزدانی، حاج کاظم، فرهنگ عامیانۀ طوایف هزاره، مشهد، مؤلف، 1371ش.
- یوسفی، محمد، «زندگی‌نامۀ حاج کاظم یزدانی»، وب‌سایت دل نوشته‌های یک کارگر، تاریخ درج مطلب: 8 تیر 1389ش.