حسین نائل
حسین نائل؛ نویسنده، پژوهشگر، شاعر و مورخ معاصر افغانستان.
حسین نائل، از اندیشه‌وران و نویسندگان افغانستانی است که زندگی خود را در پژوهش و نگارش و فعالیت فرهنگی و علمی و مطبوعاتی سپری کرد. او در نگارش تاریخ، رجال، ادبیات و فولکلور مردم هزاره و پژوهش پیرامون مناطق جغرافیایی هزاره، کارهای بنیادی انجام داد.
زندگی‌نامه
خانوادۀ حسین نائل همانند بسیاری از مردم هزاره‌جات به‌دلیل مشکلات زندگی، فشارهای سیاسی، بدرفتاری کوچی‌ها (عشایر اهل‌سنت قوم پشتون) و عدم امکانات تحصیلی، خانۀ خود را در بهسود از ولایت میدان‌وردک ترک کرده و در کابل اقامت گزیدند. حسین نائل در ۱۳۱۰ش در شهر کابل به دنیا آمد.[۱] نائل تحصیلات ابتدایی را به سفارش پدر در کابل آغاز کرد و پس از پایان دورۀ ابتدایی، مشکلات اقتصادی خانواده باعث شد وارد دوره‌های آموزشی «حسابداری و اداری» شود. وی در 1342ش در بخش اداری وزارت صحت و دفاتر شرکت‌های خصوصی مشغول کار شد.[۲] حسین نائل در کنار کارمندی، با کتاب و قلم سروکار داشت و به‌طور منظم و با برنامه به مطالعه و تحقیق می‌پرداخت. از طرف دیگر شب‌ها به لیسۀ (دبیرستان) شبانه رفت و به تحصیل خود ادامه داد تا در ۱۳۴۶ش دیپلم خود را دریافت کرد[۳] و آنگاه وارد دانشکدۀ ادبیات و علوم بشری شد و در ۱۳۵۱ش لیسانس ادبیات را به دست آورد.[۴]
زمنیه‌های فرهنگی، اجتماعی و سیاسی
۱. نابسامانی‌های اجتماعی، تضعیف روانی جامعه، برخورد تبعیض‌آمیز دولت‌مردان و کارگزاران با مردم هزاره، باعث شد او با استفادۀ بهینه از کار مطبوعاتی و پرداختن به مسائل تاریخی، فرهنگی و اجتماعی، زمینه و بستر تحول فکری را در مردم پدید آورد.
۲. نائل با شناختی که از شرایط اجتماعی داشت علی‌رغم اینکه می‌دانست ممکن است از سوی دولت تهدید شود یا از سوی علما و متنفذین برچسب بخورد، ولی به‌دلیل خلأ کارهای علمی و پژوهشی میان هزاره‌ها و همچنین تحریف تاریخ هزاره‌ها از سوی دولت‌مردان و برخی مورخان، وارد عرصۀ پژوهش شد و آثار بسیاری از خود به یادگار گذارد.[۵]
ویژگی‌های شخصیتی و اخلاقی
۱. عزت نفس
نائل در طول زندگی با تنگنای شدید اقتصادی دست به گریبان بود، اما سختی‌ها را به جان می‌خرید و با اینکه می‌توانست با قلم‌فرسایی در ثنا یا رثای کسی پاداش بگیرد و در آسایش و رفاه زندگی کند، ولی هیچ‌وقت حاضر نشد به نویسندۀ قلم‌به‌مزد تبدیل شود.[۶]
۲. پشتکار و ارادۀ قوی
او وقتی تشخیص داد رسالت فرهنگی‌اش پژوهش در راستای «هزاره‌شناسی» و هویت‌مندی به مردم ستم‌کشیده و تبعیض‌چشیده است، بدون هیاهو و شعار و با تلاش خستگی‌ناپذیر شیانه‌روزی به تحقیق و نگارش پرداخت.[۷]
مسئولیت و فعالیت‌‌ها
نائل، قبل از اینکه مدرک دانشگاهی خود را بگیرد، به فعالیت‌های فرهنگی روی آورد، مقالات و نوشته‌های او در مطبوعات چاپ شد و به‌عنوان یک نویسنده و ادیب میان اهل فرهنگ مطرح شد.[۸] او سال‌های متمادی و پیش از پایان تحصیلات عالی در برخی مؤسسه‌ها و اداره‌های شخصی و دولتی کار کرد. در ۱۳۵۲ش معلمی پیشه کرد و از ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۴ش در دانشکدۀ ادبیاتِ دانشگاه کابل به تدریس پرداخت. از ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۶ش به‌عنوان کارمند ادارۀ اصلاحات ارضی، از ۱۳۵۷ تا ۱۳۵۹ش به‌عنوان معاون گمرک‌ها و رئیس تفتیش وزارت مالیه خدمت کرد. از اول ماه میزان (مهر) ۱۳۵۹ش به عضویت آکادمی علوم افغانستان درآمد و سیزده سال در آنجا به پژوهش‌های علمی و ادبی پردخت.[۹] او با نشریات و مطبوعات متعدد همکاری قلمی داشت و از ۱۳۵۰ش به بعد عضویت و وابستگی‌های فرهنگی زیر را دارا بود:
- عضو هیأت تحریریۀ مجلۀ خراسان از ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۹ش؛
- مدیر مسئول مجله خراسان از ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۰ش؛
- عضو هیأت تحریریۀ مجلۀ ملیت‌های برادر؛
- عضو هیأت تحریریۀ مجلۀ غرجستان؛
- عضو هیات تحریریۀ مجلۀ ژوندون (زندگی)؛
- عضو هیأت تحریریۀ مجلۀ حجت؛
- عضو شورای مرکزی و هیأت رئیسۀ انجمن نویسندگان افغانستان؛
- عضو اتحادیۀ ژورنالیست‌های افغانستان.[۱۰]
- عضو هیئت تحریریه خبرنامه و روزنامۀ حزب وحدت اسلامی در سال ۱۳۷۱ش.[۱۱]
نائل در ۱۳۷۴ش به‌دلیل شروع جنگ‌های داخلی و گم‌شدن تعدادی از اسناد و نوشته‌های خود، کابل را ترک و به پیشاور در پاکستان مهاجرت کرد.[۱۲]
دیدگاه‌ها
نائل، به‌دلیل اینکه دولت‌مردان تنگ‌نظر و مورخان و نویسندگان متعصب، درصدد کتمان هویت جامعۀ هزاره بودند، معتقد بود باید بالاترین بها را به امور فکری داد و بیشترین وقت را صرف اقدامات فرهنگی کرد. لذا او دنبال احیای هویت ملی جامعۀ هزاره بود و راه رسیدن به این هویت‌یابی را کار فرهنگی بنیادی می‌دانست.[۱۳]
شرکت در همایشها و کنفرانس‌های بین‌المللی
نایل به‌عنوان عضو آکادمی علوم افغانستان و در سِمت استاد دانشگاه در سمینار علمی و همایش فکری فرهنگی کشورهای مختلف ایران، عراق تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان، گرجستان، روسیه، هند و پاکستان شرکت جسته است. هدف او از شرکت در این همایشها علاوه‌بر دستاورد فکری و علمی، انعکاس وضعیت نابسامان ملت هزاره به پژوهشگران دیگر کشورها بود و می‌کوشید با تحریک حس کنجکاوی و انسان‌دوستی آنان، محرومیت این ملت را در مطبوعات و رسانه‌های سایر کشورها منعکس کند. او همچنین گاهی جهت پژوهش، طی سفرهای غیررسمی به کتابخانه‌ها و مراکز علمی آن کشورها شتافته و از منابع آنها بهره برده و با دانشمندان و اندیشمندان دیدار کرده است.[۱۴]
آثار
الف. کتاب‌ها
نائل ده‌ها جلد کتاب تحقیقی پیرامون تاریخ، رجال و فولکلور قوم هزاره و جغرافیای هزاره‌جات نوشته که بعضی از آنها چاپ شده و بعضی آمادۀ چاپ است.
کتاب‌های چاپ‌شده:
- فهرست کتب چاپی دری افغانستان، چاپ انجمن تاریخ سال ۱۳۵۶ش؛
- سایه‌روشن‌هایی از وضع جامعۀ هزاره، که سه بار تجدید چاپ شده است؛
- سیری در ادبیات سدۀ سیزدهم، چاپ وزارت اقوام و قبایل، ۱۳۶۵ش (برندۀ جایزه)؛
- یادنامه کاتب، چاپ وزارت اقوام و قبایل ۱۳۶۵ش؛
- کهزاد و پژوهش‌های او، چاپ دانشگاه کابل، ۱۳۶۶ش؛
- اعلام سراج التواریخ (جلد اول)، چاپ دانشگاه کابل، ۱۳۶۶ش؛
- اعلام سراج (رجال، اماکن و قبایل هزاره)، چاپ دانشگاه کابل، ۱۳۶۶ش.
- سالنمای رویدادهای فرهنگی در گسترۀ زبان دری، چاپ انجمن نویسندگان ۱۱۳۶۷ش.
- مقدمه و چاپ تذکره، چاپ اکادمی علوم ۱۳۶۷ش؛
- سرزمین و رجال هزاره‌جات، چاپ مرکز فرهنگی افغانستان، قم، ۱۳۷۹ش.
- ساختار طبیعی هزاره‌جات.
کتاب‌های آمادۀ چاپ:
- سیری در ادبیات سده سیزدهم، جلد دوم؛
- فهرست مؤلفان و کتاب‌های فارسی افغانستان؛
- حوادث مربوط به هزاره‌ها، استخراج از سراج؛
- نخبگان ادب دری سدۀ سیزده؛
- مجموعه مقالات چاپی در نشریات (جلد اول)
- مطبوعات افغانستان؛
- گزیده اشعار؛
- مجموعه مقالات، گزارش‌ها و استاد در شش جلد (دست نویس)
ب. مقالات
از نائل بیش از صد مقاله در نشریات مختلف به چاپ رسیده است.[۱۵]
ویژگی‌های پژوهشی نائل
- دارای قلمی شیوا، بی‌عیب و دقیق علمی؛
- روحیۀ حقیقت‌جویی و انصاف‌داری؛
- پرهیز از مبالغه‌ورزی، زیاده‌گویی و مظنه‌گرایی؛
- اهتمام ویژه به تتبع حوادث، ثبت و ضبط جزئیات موضوعات تاریخی، رجالی و سیاسی.[۱۶]
درگذشت
حسین نایل، بعد از یک مریضی شدید، در تاریخ ۱۶ حمل (فروردین) ۱۳۷۶ش در سن ۶۷ سالگی چشم از جهان فروبست و در دامنۀ شمالی تپۀ بی‌بی مهرو به خاک سپرده شد.[۱۷]
افتخارات
حسین نایل، لقب «کارمند شایستۀ فرهنگ» را از سوی «انجمن نویسندگان» به فرمان شماره ۴۷۳ مورخۀ ۱۳۶۹/۳/۱۲ رئیس جمهوری و مدال هفتادمین سال استقلال افغانستان را کسب کرده بود. او در ماه قوس (آذر) ۱۳۷۲ش با رتبۀ علمیِ معاون سرمحقق و رتبۀ دولتی «فوق رتبه» بازنشسته شد.[۱۸]
پانویس
- ↑ مجیدی، «حسین نائل؛ محقق و نویسنده»، وب‌سایت خامک.
- ↑ ناصری داودی، مشاهیر تشیع، 1390ش، ص343-344.
- ↑ نائل، سرزمین و رجال هزاره‌جات، 1395ش، ص1.
- ↑ واعظی، «نایل»، ۱۳۷۸ش، ص1040؛ نائل، سرزمین و رجال هزاره‌جات، 1395ش، ص1.
- ↑ نائل، ساختار طبیعی هزاره‌جات، 1395ش، ص5-7.
- ↑ نائل، ساختار طبیعی هزاره‌جات، 1395ش، ص5-6.
- ↑ نائل، ساختار طبیعی هزاره‌جات، 1395ش، ص8.
- ↑ نائل، سرزمین و رجال هزاره‌جات، 1395ش، ص1.
- ↑ واعظی، «نایل»، ۱۳۷۸ش، ص1040؛ نائل، سرزمین و رجال هزاره‌جات، 1395ش، ص1-2.
- ↑ نائل، سرزمین و رجال هزاره‌جات، 1395ش، ص2.
- ↑ ناصری داودی، مشاهیر تشیع، 1390ش، ص345.
- ↑ ناصری داودی، مشاهیر تشیع، 1390ش، ص345.
- ↑ نائل، ساختار طبیعی هزاره‌جات، 1395ش، ص10.
- ↑ نائل، ساختار طبیعی هزاره‌جات، 1395ش، ص13.
- ↑ نائل، ساختار طبیعی هزاره‌جات، 1395ش، ص 9-10.
- ↑ ناصری داودی، مشاهیر تشیع، 1390ش، ص345.
- ↑ مجیدی، حسین نائل؛ محقق و نویسنده، وب‌سایت خامک؛نائل، سرزمین و رجال هزاره‌جات، 1395ش، ص۶.
- ↑ واعظی، «نایل»، ۱۳۷۸ش، ص1040؛ نائل، 1395ش، ص1.
منابع
- مجیدی، عبداللطیف، «حسین نائل؛ محقق و نویسنده»، وب‌سایت خامک، تاریخ درج مطلب: ۳۱ خرداد 1401ش.
- ناصری داودی، عبدالمجید، مشاهیر تشیع، قم، انتشارات بین‌المللی المصطفی، ۱۳۹۰ش.
- نائل، حسین، سرزمین و رجال هزاره‌جات، کابل، بنیاد اندیشه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ش.
- نائل، حسین، ساختار طبیعی هزاره‌جات، کابل، بنیاد اندیشه، چاپ دوم، ۱۳۹۵ش.
- واعظی، حمزه، «نایل»، در دانشنامۀ ادب فارسی در افغانستان، جلد سوم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۸ش.