حوله‌بندان
حوله‌بندان؛ نوعی آیین عزاداری ماه محرم در شهر مراغه.
مردم مراغه از روز اول ماه محرم دسته‌های عزاداری موسوم به شاخْسِی واخْسِی تشکیل می‌دهند.[۱] آن‌ها در طول این روزها آیین‌های اختصاصی شهر خود مانند «واعباس واویلا یا عباس»، «تشنه‌لب»، «شب ابوالفضل» و «حوله‌بندان» را برگزار می‌کنند. حوله‌بَندان یا احرام‌بندی، آیین سوگواری آن‌ها به یاد احرام ناتمام امام حسین در سال ۶۱ق است. بر اساس گزارش‌های تاریخی، امام حسین در روز سوم یا هشتم ذیحجه، مراسم حج را ناتمام گذاشت[۲] و به سمت کوفه حرکت کرد. او در دشت نینوا در محاصرة سپاه یزید بن معاویه قرار گرفت و به شهادت رسید.[۳] مردم مراغه، لباس سفید احرام بر تن کرده و با ذکر «الله الله حسین وینه»، (به‌معنی خدایا خدایا حسین چه شد) حج ناتمام امام حسین را یادآوری می‌کنند. این آیین در شهر مراغه قدمتی ۲۰۰ ساله دارد و در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.[۴] به این مراسم «اللهُمَّ لَبَّیک» یا «الله الله حسینا واینا» نیز گفته می‌شود.[۵]
حسینیة حاجیغفار
مراغه‌ای‌ها به امام حسین و یاران او ارادت ویژه‌ای داشته و از گذشته در ماه محرم هیئت‌های متعدد سوگواری در این شهر برپا می‌شد. هیئت عزاداری حاجیغفار یکی از قدیمی‌ترین هیئت‌های عزاداری در این شهر است. این حسینیه در زمان حکومت محمدعلی شاه قاجار توسط فردی با نام رئيس التجار با پیروی از آیین‌های عزاداری شهر کربلا بنیان‌گذاری شد. حاجیغفار در وصیت‌نامة خود تمام اموال خود را وقف این حسینیه و ۴ فرزند خود را ملزم به خادمی در آن مکان کرد.[۶] مراسم حوله‌بندان از جمله آیین‌هایی است که هر ساله در حسینة حاجیغفار مراغه برگزار می‌شود.
آداب آیین حوله‌بندان
عزاداران در روز تاسوعا (که آن را روز عرفة کربلا می‌دانند) احرام بسته و ذکر «لبیک لبیک یا حسین» سر می‌دهند و سینه‌زنی و زنجیرزنی می‌کنند. آن‌ها صبح روز عاشورا قبل از طلوع آفتاب، پارچه‌های سفید یا حوله‌هایی به نشانة احرام بر تن می‌کنند. عزاداران پس از اقامة نماز صبح و ذکر مصیبت،[۷] صورت‌های خود را با خاکستر اجاق‌های سنتی و تربت امام حسین با وضو گل‌آلود کرده[۸] و با پای برهنه هروله‌کنان ذکر «الله الله حسین وینه» را تکرار می‌کنند. مصرع دوم این بیت «حسین را با شمشیر قطعه قطعه کرده‌اند» است. آن‌ها از حسینیه حاجیغفار به خیابان رفته و در آن‌جا به ادامة عزاداری می‌پردازند. پرچمی که بر روی آن «الله الله حسین وینه» نوشته شده است نشانة این هیئت مذهبی است. آن‌ها با تکرار این ذکر به سمت میدان اصلی شهر می‌روند و هرچه به میدان اصلی شهر نزدیک‌تر شوند، سرعت خود را بیش‌تر کرده و شروع به دویدن می‌کنند. جمعیت زیادی در این مسیر عزاداری شرکت کرده و افراد زیادی در طول مسیر نیز به آن‌ها می‌پیوندند. در مسیر راه عزاداری، مردم قربانی‌هایی ذبح می‌کنند تا با گوشت آن‌ها برای عزاداران غذای نذری طبخ کنند. همچنین از عزاداران با خرما، چای و شیر پذیرایی می‌شود. این آیین، پیوندی میان ارزش‌های مقدس حج و شهادت است. پس از رسیدن به مرکز شهر عزاداران شروع به سینه‌زنی و عزاداری به‌صورت نشسته می‌کنند. آن‌ها در انتهای مراسم ذکر «اللهم لبیک یا حسین» سر داده و مراسم عزاداری خود را به پایان می‌رسانند.[۹]
پانویس
- ↑ «نشانه‌های حماسه حسینی»، سایت همشهری آنلاین.
- ↑ ابن‌طاووس، اللهوف، ۱۳۷۵ش، ص۱۲۴.
- ↑ ابن‌اثیر، الکامل فی التاریخ، ۱۳۸۵ق، ج۶، ص۹۲.
- ↑ «احرام‌بندی، آیینی سنتی در مراغه»، خبرگزاری صدا و سیما.
- ↑ رشیدوش، «تحلیل مردم‌شناختی مراسم مذهبی الله الله حسینه وینا»، ۱۳۹۸ش، ص۱.
- ↑ پولادی، عزاداری و مراغه-شیوه‌های عزاداری هیات حسینی و جمعی از شعرای مرثیه‌سرای مراغه، ۱۳۹۴ش، ص۸۴.
- ↑ پولادی، عزاداری و مراغه-شیوه‌های عزاداری هیات حسینی و جمعی از شعرای مرثیه‌سرای مراغه، ۱۳۹۴ش، ص۸۴.
- ↑ «مراغه دیار شیفتگان سالار شهیدان است»، صدا و سیمای آذربایجان شرقی.
- ↑ رشیدوش، «تحلیل مردم‌شناختی مراسم مذهبی الله الله حسینه وینا»، ۱۳۹۸ش، ص۷-۸.
منابع
- ابن‌اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق.
- ابن‌طاووس، علی، اللهوف، به‌تحقیق فارس تبریزیان، تهران، شریف رضی، ۱۳۷۵ش.
- «احرام‌بندی، آیینی سنتی در مراغه»، خبرگزاری صدا و سیما، تاریخ درج مطلب: ۱۹ شهریور ۱۳۹۸ش.
- پولادی، مهدی، عزاداری و مراغه-شیوه‌های عزاداری هیات حسینی و جمعی از شعرای مرثیه‌سرای مراغه، قم، آل علی، ۱۳۹۴ش.
- رشیدوش، وحید، «تحلیل مردم‌شناختی مراسم مذهبی الله الله حسینه وینا»، دو ماهنامه علمی تخصصی پژوهش در هنر و علوم تخصصی، س۴، شماره ۵، ۱۳۹۸ش.
- «مراغه دیار شیفتگان سالار شهیدان است»، صدا و سیمای آذربایجان شرقی، تاریخ درج مطلب: ۱۳ مهر ۱۳۹۵ش.
- «نشانه‌های حماسه حسینی»، سایت همشهری آنلاین، تاریخ درج مطلب: ۱۹ آبان ۱۳۹۲ش.