خودخوری

==خودخوری،== کشمکش درونی همراه با سرزنش خویشتن و ایجاد افکار منفی در ذهن . خودخوری، نوعی اختلال روانی است که ویژگی اصلی آن، سرزنش درونی خود و میدان دادن به افکار منفی است. قضاوت‌های بی‌جا، از دست دادن فرصت‌ها و افتادن در دام افسردگی از آثار این بیماری است. شناخت رنج و گشایش ذهنی که منجر به رضایت از خود و پذیرش کمبودها می‌شود، از راه‌های درمان خودخوری است.

مفهوم‌شناسی

خودخوری، نوعی کشمکش روانی و درگیری ذهنی است که فرد را نسبت به توانایی‌های خود دچار شک می‌کند. در این گونه اختلال، افراد از خود، گفتار و رفتار غیرعادی بروز می‌دهند. متخصصان خودخوری را نجوای درونی شخص تعریف می‌کنند که در پی فضاسازی تاریک از آینده پدید می‌آید.

دیدگاه روان‌شناسان

روان‌شناسان، خودخوری را نوعی اختلال روانی می‌دانند که با خودگویی درونی همراه است. افراد مبتلا به خودخوری با قرارگرفتن در معرض افکار و هیجانات منفی، اعتماد به نفس خود را از دست می‌دهند و قدرت تنظیم ذهن خود را ندارند. خودخوری رابطه‌ای معنادار با افسردگی و برانگیختگی هیجانی دارد. افرادی که خودخوری می‌کنند شخصیتی دوگانه دارند که گاه در ژرفای اندیشه خود فرو رفته، گوشه‌گیر می‌شوند و گاه با اظهار نظرهای عجیب باعث شگفتی اطرافیان می‌شوند. خودخوری علاوه بر کینه‌ورزی و دشمن‌تراشی، سلامت روان را تهدید می‌کند. خودخوری، آرامش قلب را زدوده و به وسوسه‌های آن می‌افزاید. در دانش روان‌شناسی برای خودخوری به نشانه‌های زیر اشاره شده است: 1.برآشفتگی؛ 2.پریشانی؛ 3. اختلال خواب؛ 4.روحیه سرکوب‌گری؛ 5.گوشه‌گیری؛ 6.قضاوت‌های بی‌مورد؛ 7.فرصت‌سوزی؛ 8.وسواس.

تفاوت خودخوری با پردازش عاطفی

روان‌شناسان معتقدند خودخوری و پردازش عاطفی هر دو بر مشکلات و احساسات رهاشده، تمرکز دارند با این تفاوت که خودخوری به جنبه منفی میل می‌کند و دچار بدبینی و اشتباه شناختی می‌شود، اما در مقابل، پردازش عاطفی با توجه به حالات مثبت در هر چیزی و حرکت به‌سمت شناخت آن، منجر به حل مسأله می‌شود.

آسیب‌های خودخوری

به نظر روان‌شناسان افراد مبتلا به خودخوری دچار پیچیدگی‌ها و آسیب‌های ذهنی عمیقی هستند که مدام با سرزنش‌گری همراه است. از دست دادن اعتماد، ترس از آینده و ناتوانی در امور روزمره از آسیب‌های خودخوری شمرده می‌شود. همچنین خودخوری موجب کاهش روابط اجتماعی است. افراد مبتلا به خودخوری توانایی کافی برای انجام وظایف کاری نداشته و نیز به دلیل عدم اعتماد به نفس تمایلی برای مشارکت‌ در فعالیت‌های اجتماعی ندارند.

خودخوری در آموزه‌های دینی

از منظر پژوهشگران حوزۀ دین، خودخوری رابطۀ معناداری با ضعف ایمان دارد. افراد مبتلا به خودخوری، بردباری کمتری در برابر مشکلات دارند. در مقابل، توجه به خداوند در بلاها و امتحان‌های زندگی، پایداری در دین و قوی شدن ایمان با شکیبایی، موجب می‌شود که انسان از خودخوری و میدان دادن به ذهنیت‌ها و افکار منفی، دور شود.

دلایل خودخوری

کارشناسان دینی، ضعف ایمان و نداشتن توکل را از دلایل خودخوری دانسته‌اند. همچنین ناتوانی در دوست‌یابی و همراهی با دیگران، توجه نداشتن به معنویت و پاداش خداوند، خودمحوری و نبود تواضع در برابر هم‌نوعان از دلایل خودخوری عنوان شده است. به عقیده روان‌شناسان بسیاری از مصادیق خودخوری ریشه در مشکلات دوران کودکی دارد، مانند کمبود محبت، آسیب‌های روحی، خود را مسبب مشکلات دانستن، گوش به فرمان دیگران بودن، مطالبه‌نکردن سهم خود، انجام مسؤلیت‌هایی خارج از توان و برجسته‌کردن نواقص.

درمان خودخوری

قبول کاستی‌ها و ایجاد رضایت از خود، گام نخست در درمان خودخوری است. افزایش آگاهی افراد مبتلا به خودخوری درباره مضرات خودخوری، تماشای فیلم‌های سازنده و ورزش‌هایی مانند شنا و پیاده‌روی می‌تواند آشفتگی‌های ذهنی را کنترل کند. کارشناسان معتقدند ایمان و انجام تعهدات مذهبی مانند نیایش، شکرگذاری، استغفار، بخشش، تلاوت قرآن و مراقبه باعث آرامش قلب شده و نیز شرکت در اجتماعات مذهبی، صله‌رحم و توجه به جنبه‌های معنوی زندگی منجر به عزت‌نفس و خوش‌بینی به آینده می‌شود. روان‌شناسان تأمل و دوری از انفعال را زمینه‌ساز عزت نفس و خشنودی از خود که منجر به درمان خودخودی است، معرفی می‌کنند. شفقت، حساسیت نسبت به درد خود و دیگران و تلاش برای پیشگیری از آن با تولید افکار مثبت نقش سازنده‌ای در درمان خودخوری دارد. روان‌شناسان همچنین تکرار بعضی از جمله‌های انگیزشی را در درمان خودخوری مؤثر دانسته‌اند.

منابع

• اکبرزاده، یاسمن، «علل نشخوار ذهنی؛ چگونه نشخوار فکری را متوقف کنیم»، وب‌سایت منطق، تاریخ انتشار: 18 تیر 1401ش.
• بوالهری، جعفر، «نهادینه‌سازی معنویت در مفهوم سلامت معنوی»، نشریه اخلاق پزشکی، دوره 4، شماره 14، 1389ش.
• «تأثیر ورزش بر افسردگی»، وب‌سایت مرکز تربیت ‌بدنی دانشگاه صنعتی اصفهان، تاریخ بازدید: 15 خرداد 1402ش.
• تنهادوست، کتایون و دیگران، «اثربخشی گروه درمانی مبتنی بر پذیرش و تعهد بر نشخوار فکری و پردازش هیجانی زنان مبتلا به اختلال اضطراب فراگیر»، نشریه مطالعات ناتوانی، شماره 19، 1400ش.
• «خودخوری چیست»، وب‌سایت روان‌آگاه، تاریخ انتشار: 16 بهمن 1401ش.
• «خودخوری چیست و درمان آن کدام است»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ بازدید: 14 خرداد 1402ش.
• «درمان خودخوری»، وب‌سایت سابلیمیران، تاریخ بازدید: 13 خرداد 1402ش.
• «صبر و شکیبایی از منظر دینی، عالی‌ترین صبر چیست»، خبرگزاری مهر، تاریخ درج مطلب: 12 شهریور 1392ش.
• «علائم و درمان اختلال خودخوری یا خودسرزنشی»، وب‌سایت کلینیک رویا، تاریخ بازدید: 10 خرداد 1402ش.
• علیزاده، گوهر،«خودخوری کردن یعنی چه»، وب‌سایت رایا مگ، تاریخ انتشار: 23 مهر 1400ش.
• کریمی، نسیم، «عوارض خودخوری کردن چیست»، وب‌سایت مثبت سبز، تاریخ انتشار: 22 دی 1398ش.
• «مراقبت از سلامت روان و بهبود خلق و خو»، وب‌سایت پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، تاریخ انتشار: 25 تیر 1401ش.
• «نسخه اسلام برای درمان خودخواهی چیست، لزوم تعادل در آرزوهای انسان»، خبرگزاری مهر، تاریخ انتشار: 26 شهریور 1392ش.
• وصال، مینا و نظری‌نیا، محمدعلی، «پیش‌بینی افسردگی و کیفیت خواب بر اساس نشخوار فکری و مولفه‌های‌
• آن (خودخوری و تامل) در بیماران رماتیسم مفصلی» فصلنامه اندیشه و رفتار، دوره 11، شماره 41، 1395ش.
• هادیان، صفورا و جبل‌عامل، شیدا، «اثربخشی درمان متمرکز بر نشخوارگری دانشجویان دارای اختلال خواب: یک مطالعه شبه تجربی قبل و بعد»، 1397ش.