دلسوزی

دلسوزی؛ همدلی و تلاش جهت تسکین رنج‌های دیگران.

دلسوزی، فضیلت انسانی است که با درک کاستی‌ها و رنج هم‌نوعان، فعال می‌شود. احساس دلسوزی، ظرفیت اخلاقی جوامع بشری را جهت یاری‌رسانی به دیگران و رفع کاستی‎های اجتماعی، گسترش می‌دهد. دلسوزی مورد تأکید آموزه‌های دینی بوده و در سبک زندگی جامعۀ ایرانی از عمق و ریشه‌های استواری برخوردار است.

مفهوم‌شناسی

دلسوزي، با آگاهی از درد و رنج دیگران فعال می‌شود و در بردارندۀ طیفی از احساسات، افکار و رفتارها با هدف تربیت، مراقبت، محافظت، نجات، تعلیم، راهنمایی، پندآموزی و تسلی همراه با تعهد ژرف در جهت خوشبختی ‌اجتماعی، ارتقای‌ رفاه عمومی، سلامت ایمان، مهرورزی، نیکوکاری و خیر عمومی است.

اهمیت دلسوزی

حس دلسوزی به‌طور مستقیم سطح شعور انسانی را مورد سنجش قرار داده و نوع‌دوستی و مسئولیت‌شناسی را به نمایش می‌گذارد. هرچه حس دلسوزی در جوامع و افراد قوی‌تر باشد به همان میزان پویایی آن جامعه نیز بیشتر خواهد بود و نشاط اجتماعی را افزایش می‌دهد. حس دلسوزی در فرهنگ اسلامی نیز مورد توجه بوده و انسان‌ها در برابر هم مسؤل شناخته شده‌اند.

مؤلفه‌های دلسوزی

1. شناختی؛ درک حالت‌های ذهنی رنج‌ دیدگان و تصویر واقعی از کاستی‌های به‌وجود آمده برای آنان؛

2. رفتاری؛ انجام اعمال خیرخواهانه در جهت تسکین رنج و زدودن دردهای دیگران به‌صورت راهنمایی‌ و یا حمایت‌های عاطفی و مالی؛

فلسفۀ دلسوزی

1. محبت؛ نوع‌دوستی در سرشت آدمی، نهادینه است و انسان‌ها با دیدن رنج هم‌نوعان و کاستی‌های آنها به دلسوزی می‌پردازند.

2. مساعدت؛ یاری‌گری، اقدام انسانی و اخلاقی است که انجام آن، حس¬ خوشایندی را ایجاد می‌کند.

3. جلب توجه؛ دلسوزی به‌صورت ناخودآگاه نیاز به قدرت و جلب توجّه را که از گرایش‌های روانی انسان‌ها است، تأمین می‌کند.

مصادیق دلسوزی

1. دلسوزی نسبت به ایمان انسان‌ها؛ دلسوزی نسبت به ایمان انسان‌ها معمولا از سوی رهبران معنوی جامعه ابراز می‌شود. قرآن به دلسوزی پیامبر اسلام دربارۀ ایمان انسان‌ها اشاره کرده است.

2. دلسوزی نسبت به تربیت‌ دینی؛ در فرهنگ اسلامی بر دلسوزی سرپرست خانواده دربارۀ تربیت دینی اعضای خانواده و پای‌بندی آنها به مناسک دینی، تأکید شده است.

3. مهرورزی؛ در آموزه‌های اسلام بر روابط همراه با مهربانی مسلمانان، تأکید شده است؛

4. طلب غفران برای مؤمنین؛

5. خیرخواهی برای مردم؛

6. دغدغۀ سرنوشت جمعی؛ احساس مسئولیت در برابر سرنوشت جمعی از مصادیق دلسوزی شناخته شده است.

7. نگرانی نسبت به جهل انسان‌ها؛

8. شفقت نسبت به‌ رعیت از سوی حاکمان؛

9. دلسوزی نسبت به اموال عمومی.

آثار دلسوزی

1. پیوندهای صمیمی؛ دلسوزي موجب افزایش ارتباط، اعتماد، حمایت اجتماعی و نوع‌دوستی می‌شود.

2. دوری از هیجانات ویرانگر؛ دلسوزي از هیجانات سالم و اخلاق‌مدارانه‌ای است که ذهن انسان را از هیجانـات ویرانگـر مثـل تـرس، خشـم، حسادت و انتقام تصفیه می‌کند.

3. احساس شادی؛ یاری‌رساندن به هم‌‌نوع وضعیت‌روحی‌ انسان‌ها را بهبود می‌بخشد و حس ‌شادی را در آنها تقویت می‌کند و از این رهگذر، موجب طولانی‌شدن عمر انسان‌ها می‌شود.

4. بهبودی روابط؛ از آثار دیگر دلسوزی، بالابردن ظرفیت‌های ارتباطی و اجتماعی افراد شناخته شده است. ارتباط میان انسان‌ها، بدون حس‌دلسوزی کمتر اتفاق می‌افتد و یا به صورت ارتباط پرابهام و غیر مفید محقق می‌شود. برهمین اساس، دلسوزی روابط میان‌فردی اشخاص را بهبود می‌بخشد؛

5. حمایت از رنج‌دیده؛ دریافت حس‌دلسوزی و همدردی با رنج‌دیده کمک می‌کند تا حمایت لازم را برای گذراندن دوران‌های سخت به‌‎دست آورد.

چگونگی ابراز دلسوزی

1. صحبت با مهربانی؛

2. گوش‌دادن به سخنان دیگران به‌طور دقیق و بدون قضاوت؛

3. تشویق دیگران به همدلی؛

4. پیشنهاد کمک به‌ دیگران حین انجام عمل دلسوزانه؛

5. ابراز خوشحالی هنگام موفقیت دیگران؛

6. پذیرش مردم همانگونه که هستند؛

7. بخشیدن افراد به‌خاطر اشتباهات آنان؛

8. احترام‌گذاری؛

9. قدردانی و سپاس‌گزاری؛

10. صبوری؛

11. اقدام عملی و خیرخواهانه

دلسوزی در آموزه‌های دینی

کارشناسان علوم دینی «نُصح» را معادل «دلسوزی» دانسته و سخن دلسوزانه و ابراز دلسوزی را نصح گفته‌اند. این مفهوم در قرآن کریم نیز به‌معنای سخن دلسوزانه آمده است. همچنین تلاش برای ارتقای منافع عمومی و تأمین خوشبختی جامعۀ انسانی که با انگیزه‌های خیرخواهی صورت می‌گیرد، در فرهنگ اسلامی، گونه‌ای از دلسوزی دانسته شده است. در همین راستا به خیرخواهی برای مخلوقات خداوند توصیه و تأکید شده است.

دلسوزی در سبک زندگی ایرانی

بر اساس‌ تحقیقات به عمل آمده، مردم ایران دارای احساس دلسوزی بالا بوده و همواره در پی کمک به دیگران و تقلیل درد و رنج افراد رنج‌دیده بوده‌اند. ایرانیان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دلسوزی را در سبک زندگی سیاسی خود نیز آشکارا جلوه‌گر ساخته‌اند؛ حضور مردم مسلمان ایران، در روز جهانی قدس و تظاهرات آنان در محکومیت کشتار بی‌رحمانۀ ساکنان غزه ازسوی اسرائیل بعد از عملیات طوفان الاقصی در 7 اکتبر 2023 از سوی حماس و جنبش مقاوت اسلامی فلسطین، نمونه‌هایی از رفتار و موضع‌گیری دلسوزانۀ مردم ایران در عرصه سیاسی است.

منابع

• قرآن کریم.
• «تاثیرات مثبت همدردی و دلسوزی بر زندگی»، وبلاک دکتر سعیدانصاری، تاریخ بازدید: 15 دی 1402ش.
• حاج‌لو، نادر و رنجبرنوشری، فرزانه، «تعیین پایایی و روایی نسخه فارسی مقیاس دلسوزي براي زندگی دیگران»، دوفصلنامۀ علمی ـ پژوهشی شناخت اجتماعی، سال 4، شمارۀ 2، پیاپی 8، پاییز و زمستان 1394ش.
• خانجانی، زینب و دیگران، «رابطۀ ابعادی اسکیزوتایپی و همدلی – پیوند ساختاری اسکیزوتایپی مثبت و منفی با همدلی شناختی و عاطفی»، فصلنامۀ پژوهش‌های نوین روان‌شناختی، سال 7، شمارۀ 26، تابستان1391ش.
• «چرا نیازمند ترحم و دلسوزی دیگران هستیم؟»، وب‌سایت روزنامۀ همشری، تاریخ درج مطلب: 19 مرداد 1401ش.
• «دلسوزی و محبت»، پایگاه اطلاع‌رسانی‌حوزه، تاریخ بازدید: 15 دی 1402ش.
• دهخدا، علی‌اکبر، لغتنامه، وبسایت واژه‌یاب، تاریخ باردید: 15 دی 1402ش.
• «روز جهانی قدس؛ فرصتی برای همگرایی امت اسلام»، وب‌سایت سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تاریخ درج مطلب: 10 اردیبهشت 1401ش.
• سید قریشی، ماریه و عمادی، عبدالله، «تحلیل نقش دلسوزی هدایتگر در متقاعد‌سازی مخاطب»، فصلنامۀ علمی – پژوهشی اخلاق پژوهی، سال 2، شمارۀ 5، زمستان 1398ش.
• مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، بی‌جا، مؤسسة الوفا، 1403ق.
• ‌مکارم‌شیرازی، ناصر ، ترجمۀ نهج البلاغه، مدرسۀ امام علی، چاپ قم، 1384ش.
• «همدلی وهمیاری»، وب‌سایت علمی و پژوهشی آسمان، تاریخ بازدید: 25 دی 1402ش.
• «واژه نُصح که در قرآن کریم به‌کار رفته، به چه معنا است؟»، وب‌سایت اسلام کوئست‌نت، تاریخ بازدید: 15 دی 1402ش.