دونیت

دونیت؛ حمایت‌ مالی از تولید محتوای رایگان.

دونیت، در حوزة رسانه و فضای مجازی به‌معنای حمایت مالی از تولیدکنندگان محتوای رایگان به کار می‌رود. در ایران دونیت‌کردن، پدیدة نوظهوری بوده و به جز در حوزة گیم‌استریم در سایر حوزه‌ها کمتر جا افتاده است. مهم‌ترین اهداف دونیت‌، ایجاد امید و انگیزه برای تولیدکنندگان محتوا،‌ گسترش عدالت در جامعه و دیده‌ شدن است؛ در کنار این اهداف‌، آسیب‌هایی چون حمایت‌‌های نمایشی، امکان ارتکاب جرم، تبلیغ صدقه به‌معنای کمک بدون بازدهی یا گداپروری، کمبود محتوای ارزشمند و عدم نظارت اخلاقی بر تولید محتوا وجود دارد.

مفهوم‌شناسی

دونیت (donate) در لغت به‌معنای اهدا یا دادن چیز با ارزشی مانند پول یا کالا به‌منظور کمک به یک شخص یا سازمان مانند خیریه، بدون دریافت چیزی به ازای آن است. در اصطلاح رسانه و فضای مجازی، دونیت به‌معنای حمایت مالی از هنرمندان، یوتیوبرها، پادکسترها، استریمرها و تمامی افراد یا سازمان‌هایی است که محتوای رایگان تولید و ارائه می‌کنند.

تاریخچه

تاریخچة حمایت مالی (دونیت‌کردن) در غرب به پول ریختن مردم در کلاه نوازنده‌ها و هنرمندانی بر می‌گردد که به‌صورت مستقل در خیابان‌ها به اجرا می‌پرداختند؛ اما پیشینة آن در ایران به درویش‌های مناقب‌خوان، روضه‌خوان و نقال و معرکه‌گیرها (مارگیرها، شیرگیرها)، اجراکنندگان خیابانی و مطرب‌هایی می‌رسد که به‌صورت دوره‌گردی این کارها را در شهرهای مختلف انجام می‌دادند و از مردم کوچه و بازار پول می‌گرفتند. حمایت مالی به‌شکل مدرن، در تاریخ 1997م، توسط گروه موسیقی ماریلون شروع شد. اعضای این گروه به‌منظور برگزاری تور موسیقی نیاز به حمایت مالی داشتند. برای رسیدن به این هدف، یکی از اعضا، نامه‌ای از طریق ایمیل به لیستی 1000 نفری فرستاد و برگزاری این تور را نیازمند 60 هزار دلار دانست. در پاسخ به این نامه، طرفداران این گروه،‌ داوطلب شدند تا هزینة این تور را جمع آوری کنند. به این ترتیب حمایت مالی در شکل‌ مدرن خود شکل گرفت. پس از شکل‌گیری استریمرهای حرفه‌ای در حوزه‌های مختلف از جمله گیم، گزینة دونیت‌کردن نیز در پلتفرم‌های مختلف استریم، اضافه شد و از این طریق بستر پویایی برای کسب درآمد برای گیمرها و دیگر استریمرها فراهم شد؛ اما، دونیت‌کردن در حوزه استریم زمانی بیشتر جذاب شد که برخی از استریمرها تصمیم‌ گرفتند تمام یا بخشی از دریافتی‌های خود را صرف امور خیریه کنند. از آن پس، دونیت‌کردن برای استریمرها نیز به‌عنوان کنش ارزشمند بشردوستانه و سرمایه‌گذاری جمعی مطرح شد.

حوزه‌های دونیت

تمامی امور اجتماعی نیازمند حمایت مالی، مانند خیریه‌ها و سمن‌ها می‌توانند از سیستم دونیت استفاده کنند. در بخش استریم، برخی از مهم‌ترین حوزه‌هایی که از سیستم دونیت استفاده می‌کنند عبارتند از:

1. حوزه گیم: گیم‌استریمرها از ابتدای شکل‌گیری استریم، دونیت دریافت می‌کردند. در ایران نیز گیمرهای مختلف از این طریق درآمد دارند.

2. حوزه آموزش: امروزه بستر فضای مجازی توانسته است، امکان ارائة آموزش در حوزه‌های مختلف علمی، عمومی و تخصصی را فراهم سازد. بسیاری از آموزش‌های ارائه شده در این بستر رایگان بوده و متکی به حمایت‌های مالی هستند.

3. حوزه نرم‌افزار: اگرچه برخی از نرم‌افزارها نسخة پولی دارند، اما بخش زیادی از نرم‌افزارها یا خدمات آنلاین، به‌صورت رایگان ارائه می‌شوند. سازندگان این نرم‌افزارها از طریق دونیت کسب درآمد می‌کنند.

علاوه‌ بر این، فرهنگ‌سازی، ورزش، طراحی و نقاشی، هنر خانه‌داری، آشپزی و موارد دیگری که در بستر اینترنت ارائه می‌شوند، به حمایت مالی‌ متکی هستند.

روش‌های دونیت‌کردن

دونیت‌کردن در حوزه تولید محتوا و استریم به دو گونه کلی دسته‌بندی می‌شود:

الف) دونیت مستمر: در این نوع دونیت، مخاطبان به‌منظور کمک به استمرار و بهبود فعالیت مورد نظر، با خرید اشتراک کانال و یا بدون آن، به‌صورت مستمر به حمایت مالی می‌پردازند.

ب) دونیت مقطعی: این نوع دونیت که تنها یک بار و گاهی بیش از یک بار انجام می‌شود، به دسته‌های زیر تقسیم می‌شود:

1. دونیت آزاد: در این نوع دونیت‌کردن، سقف مالی و هدف خاصی مشخص نمی‌شود، بلکه حمایت‌گر به‌منظور ادامه و ارتقاء کیفیت کار استریمر هر مبلغی که مایل بود کمک می‌کند.

2. دونیت برای یک هدف مشخص: برخی اوقات استریمرها اهدافی مشخص می‌کنند و از مخاطبان برای رسیدن به آن هدف، حمایت مالی طلب می‌کنند. این اهداف می‌تواند خرید یک کنسول گیم، اجرای یک تور موسیقی و در برخی موارد کمک به یک خیریه یا کمک به حل یک مسأله اجتماعی باشد.

3. دونیت با پاداش: برخی از تولیدکنندگان محتوا در ازای مبلغ خاصی از دونیت، هدیه‌ای برای دونیت‌کننده می‌فرستند. هرچه سقف دونیت بیشتر باشد، هدیه ارزشمندتر خواهد بود.

دونیت در ایران

الف) چالش‌ها

در حوزة استریم، دونیت‌کردن در ایران پدیدة نوظهوری بوده و به‌لحاظ فرهنگی میان عموم مردم به‌خصوص نسل میانسال به بالا رایج نیست. در برداشت عموم، دونیت‌کردن با صدقه یکی پنداشته می‌‎شود و احساس مثبتی نسبت به آن وجود ندارد. عموم مردم چنین می‌پندارند که تولید‌کنندگان محتوا به‌دلیل بهره‌مندی از دستگاه‌ها و سیستم‌های پیشرفته و گاهی گران، فقیر نیستند و به نوعی کلاهبرداری انجام می‌دهند؛ اما در میان نسل جوان و نوجوان به‌دلیل آشنایی بیشتر با اینترنت و فضای مجازی، دونیت‌کردن به‌خصوص در حوزه گیم‌استریم جا افتاده است.

ب) پلتفرم‌ها

استریمرهای ایرانی به‌خصوص‌ در حوزة گیم‌استریم، به‌دلیل تحریم‌ها با چالش جدی بازکردن حساب در بانک طرف قرارداد پلتفرم یوتیوب و توییچ، مواجه بودند. این مسأله در نهایت با راه‌اندازی پلتفرم «ریمیت» در سال 1398ش حل شد. پس از آن، سایت‌های مختلفی راه‌اندازی شد به‌گونه‌ای که اکنون انتخاب بهترین و امن‌ترین آن‌ها به یک‌ چالش تبدیل شده است.

برخی از مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از: ریمیت، زرین‌پال، تماچه، دونو،‌ پی‌پینگ، دونیتیون، نوینوپی و سیبمو.

اهداف دونیت

1. ایجاد امید و انگیزه: باتوجه به اینکه بخش زیادی از محتواهای فضای مجازی از جمله استریم‌‌ها به‌صورت رایگان ارائه می‌شوند، حمایت مالی می‌تواند موجب استمرار فعالیت مورد نظر و بهبود کیفیت آن شود.

2. موقعیت برد-برد: حمایت مالی از محتواهای مفید و جذاب، موجب استمرار و در نتیجه بهره‌مندی مجدد فرد حمایت‌کننده شده و از این طریق به برد هر دو طرف می‌انجامد.

3. گسترش عدالت در جامعه: حمایت مالی از محتواهای تولیدشدۀ ارزشمند، به‌خصوص محتواهای آموزشی در حوزه‌های تخصصی خارج از مدرسه، موجب دسترسی افراد بیشتری در جامعه شده و به گسترش عدالت اجتماعی کمک می‌کند.

4. دیده شدن و جلب توجه: تشکر استریمر از کمک مالی افراد با نام بردن در حضور هزاران نفر یا چشمک زدن نام شخص و میزان دونیت او و حتی در برخی موارد تبلیغ شخص دونیت‌کننده، موجب جلب توجه افراد و دیده شدن دونیت‌کننده می‌شود.

تهدیدها و آسیب‌ها

تهدیدها و آسیب‌های دونیت‌کردن در سه بخش قابل دسته‌بندی است:

الف) دونیت‌کنندگان

1. حمایت‌های نمایشی؛ پلتفرم‌های استریم و دونیت به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که شخص و مبلغ دونیت را نمایش می‌دهد. برخی از مخاطبان به‌منظور پرکردن خلأ شخصیتی فردی یا اجتماعی خود،‌ به حمایت‌های نامتعارف اقدام کرده و مبالغ بالایی پرداخت می‌کنند.

2. امکان ارتکاب جرم؛ دونیت‌های نمایشی در میان جوانان گاهی موجب سرقت و فروش وسایل شخصی، سرقت از جیب والدین و یا وسایل عمومی می‌شود که اقدامات قضایی و کیفری در‌پی ‌دارد.

ب) ترویج‌کنندگان

1. القای صدقه به‌عنوان گداپروری یا کمک بدون بازدهی؛ طرفداران دونیت به‌منظور ترویج فرهنگ دونیت، آن را در برابر صدقه قرار داده و صدقه را به‌گونه‌ای هدردادن پول و دونیت را نوعی حمایت از محتوای ارزشمند رایگان، ترویج هنر و دستمزد کار استریمر، تصور می‌کنند.

2. تأکید بر درآمدزایی نه تولید محتوای ارزشمند؛ بسیاری از محتواهایی که به ترویج استریم می‌پردازند به جای تولید محتوای ارزشمند، بیشتر بر درآمدزایی آن تأکید دارند.

ج) محتوا

تأکید ترویج‌کنندگان فرهنگ دونیت بر خلق محتوای ارزشمند توسط استریمرها است؛ اما درحوزه گیم‌استریم، آپارات‌گیم به‌عنوان سایتی قانونی در ایران با وجود داشتن قانون مدون و مفصل، با چالش‌های زیر مواجه است:

1. کمبود محتوای ارزشمند؛ به جز استریم اصل گیم‌ها که جریان زندة بازی گیمر پخش می‌شود، سایر موضوعاتی که در حاشیة گیم‌استریم شکل گرفته مانند چالش‌ها، تبلیغ بازی‌ها و سلبریتی‌های این حوزه و‌ کل‌کل‌ها، از نظر محتوایی ارزشی ندارند. کانال سگ سیتی با لوگوی سگی یا کلیپ‌های خر و خربازی، نمونه‌ای از این محتواها است.

2. عدم نظارت بر دسترسی کودکان و نوجوانان؛ کودکان و نوجوانان به بازی‌های ممنوعه (به‌دلیل خشونت و صحنه‌های بی‌پروای جنسی) و استریم آنها بدون هیچ‌گونه نظارت دسترسی دارند.

3. به کارگیری کلمات رکیک؛ بسیاری از استریمرهای نوجوان و جوان در به کارگیری کلمات رکیک و نامناسب، محدودیتی ندارند. مخاطبان کم‌تجربة این کانال‌ها نیز وارد این گفتگو شده و چرخه‌ای از فحش و کلمات ناپسند را در گفتگوهای زنده شکل می‌دهند.

4. تشویق کودکان و نوجوانان به برهنگی؛ برخی از تولیدکنندگان محتوا یا گیمرها با تبعیت از یک بازی غیر اخلاقی، در ازای راهنمایی یا عبور از یک مرحلة سخت، مخاطبان را به درآوردن مرحله به مرحلة لباس‌های خود تشویق می‌کنند.

5. تبلیغ قمار و شرط‌بندی؛ گاهی برخی از استریمرها به جای پخش بازی‌ها، به تبلیغ رسمی قمارخانه‌ها و وب‌سایت‌های شرط‌بندی می‌پردازند.

منابع

• «آشنایی با فرهنگ دونیت‌کردن (حمایت)»، وب‌سایت ریمیت،‌ تاریخ درج مطلب: 16 اسفند 1399ش.
• بیگی، سجاد، «حمایت مالی یا دونیت (Donate) چیست؟» وب‌سایت حامی باش، تاریخ بازدید: 5 فروردین 1403ش.
• حسینی، رضا، «نگاهی برای خطرات فرهنگی پخش‌ بازی‌های برخط در یک پلفترم ایرانی؛ بحران بی‌اخلاقی در آپارات گیم»، وب‌سایت روزنامة جام جم، تاریخ درج مطلب: 12 شهریور 1401ش.
• «خربازی»، وب‌سایت آپارات،‌ تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش.
• «دونیت یا حمایت مالی در استریم به چه معناست؟»، وب‌سایت تماچه، تاریخ درج مطلب: 13 بهمن 1401ش.
• دهقانی، سهیل، «فرهنگ دونیت Donate چیست؟ کسب درآمد ارزی»، وب‌سایت اول‌پرداخت، تاریخ بازدید: 7 فروردین 1403ش.
• سربیشه، امیرحسین، «دونیت مارکتینگ چیست؟ از کجا آمد؟ + فرهنگ دونیت در ایران»، وب‌سایت منتوریکس، تاریخ درج مطلب: 16 فروردین 1401ش.
• «شغل عجیب گیمری در ایران / ۱۵۰ میلیون تومان درآمد ماهانه برای بازی کردن!»، وب‌سایت عصر ایران، تاریخ درج مطلب: 19 شهریور 1401ش.
• «سگ سیتی»، وب‌سایت آپارات، تاریخ بازدید: 10 فروردین 1403ش.
• صادقی، روژان، «استریم چیست و درآمد آن چگونه است؟»، وب‌سایت نارین گیمز، تاریخ درج مطلب: 18 دی 1400ش.
• فرزانه‌نژاد، سحر، «معرفی ۸ تا از بهترین سرویس‌های دونیشن یا حمایت مالی آنلاین با درگاه پرداخت»، وب‌سایت انزل وب، تاریخ درج مطلب: 15 اسفند 1402ش.
• کوچکی، امید، «دونیت چیست و چرا باید دونیت کنیم؟»، وب‌سایت اون ‌یا این، تاریخ درج مطلب: 11 ژوئن 2021م.
• مراقی، محمد، «آشنایی کامل با سرویس ریمیت»، وب‌سایت سرگرمی، تاریخ درج مطلب: 22 بهمن 1399ش.
• «مشاغل ایرانیان در دوران قاجار؛ تصاویر»، وب‌سایت افکار نیوز،‌ تاریخ درج مطلب: 4 تیر 1393ش.
• موسی‌‌پور، ابراهیم و افشاری، مهران، «درویش»، وب‌سایت دانشنامة جهان اسلام، تاریخ بازدید: 5 فروردین 1403ش.
• ناجی، علیرضا، «استریمر چه کسی است و حمایت از استریم چیست؟»، وب‌سایت ویرگول، تاریخ درج مطلب: 1399ش.
• ناجی، فاطمه، «حمایت از جنس دونیت»،‌ وب‌سایت دونیت، تاریخ درج مطلب: 6 آبان 1401ش.
• «همه چیز درباره دونیت»، وب‌سایت زیک‌زاگ نتورک،‌ تاریخ درج مطلب: 17 تیر 1401ش.
• "Eric, Why Do People Donate To Streamers?", streamersplaybook website, updated on Agu 15, 2022
• "Meaning of donate in English", Cambridge Dictionary website accessed on March 25, 2024.