رضایت شغلی

رضایت شغلی؛ واکنش‌های شناختی، عاطفی و سنجشی افراد نسبت به شغل خود.

رضایت شغلی، نگرش فردی نسبت به شغل و از جمله عوامل مهم در موفقیت‌های شغلی محسوب می‌شود. این نوع از رضایت، در نهایت، منجر به افزایش کارآیی، بروز خلاقیت و احساس رضایت فردی می‌شود.

مفهوم‌شناسی

رضایت شغلی، به‌عنوان مهمترین نگرش، به طرز تلقی یا قضاوتی که اعضای یک سازمان نسبت به شغل و محیط کاری خود دارند، بر می‌گردد. این نوع از رضایت به‌معنای آن است که فرد از شغل خود لذت برده، برای آن ارزش قائل بوده و نگرشی مثبت نسبت به آن دارد.

گروهی از کارشناسان، رضایت شغلی را پاسخ عاطفی فرد نسبت به شغل خود دانسته و معتقدند این امر، زمانی اتفاق می‌افتد که تجارب شغلی، با ارزش‌ها و نیازهای فرد مرتبط باشد. گروهی دیگر نیز رضایت شغلی را عکس‌العمل‌های شناختی، ادراکی و ارزشی افراد نسبت به شغل خود تعریف کرده‌اند.

در حقیقت، رضایت شغلی یک مفهوم ذهنی است که به تفکر نیروها دربارۀ محیط کار آنها بر می‌گردد. این تفکر، در نهایت، به احساس و باور آنها تبدیل شده و اگر برآیند احساس و باور منابع انسانی هر سازمان، مثبت باشد، احتمال موفقیت سازمان در جنبه‌های دیگر نیز با درصد قابل ملاحظه‌ای افزایش می‌یابد.

فواید رضایت شغلی بالا

کارشناسان بر این باورند که رضایت شغلی از جمله دلایل باقی‌ماندن افراد در جریان فعالیت‌های سازمانی و افزایش بازدهی آنها است. از دیگر فواید رضایت شغلی می‌توان به رضایتمندی کلی از زندگی، سازگاری عاطفی و کاهش غیبت از کار اشاره کرد.

مضرات رضایت شغلی پایین

عدم توجه به عناصر تعیین‌کنندۀ رضایت شغلی، به کاهش رضایت شغلی و عملکرد ضعیف سازمان ختم می‌شود. از جمله مضرات اصلی سطوح پایین رضایت شغلی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. برآیند منفی احساس نیروها نسبت به سازمان؛
2. عدم وجود شادی ذهنی در نیروها؛
3. ایجاد احساس ناسپاسی و قدرنشناسی در نیروها؛
4. عدم وجود ارتباط مؤثر بین نیروها و مدیران؛
5. ایجاد رقابت مضر بین نیروها برای جلب توجه بیشتر؛
6. تردید دائمی در خصوص آنچه از آنها انتظار می‌رود؛
7. عدم وجود اعتماد به رهبران سازمان در بین نیروها.

عوامل مؤثر بر رضایت شغلی

کارشناسان، عوامل متعددی را بر این مسئله تأثیرگذار می‌دانند، مانند:

1. حقوق و دستمزد؛
2. فرصت ارتقا؛
3. ماهیت کار؛
4. شرایط کاری؛
5. کسب احترام از سوی همکاران؛
6. خلاقیت و رهبری؛
7. خط مشی‌ها و سیاست‌های سازمان: سیاست‌ها و عملکردهای عادلانه؛
8. محیط کار: محیطی که منجر به رشد شخصی کارکنان شده و فضایی دوستانه و شاد را برای آنها فراهم کند.
9. افزایش سطح دانش عمومی در میان مدیران، کارفرمایان و کارکنان؛
10. اعطای مسئولیت: این کار منجر به افزایش احساس توانمندی و قابل اعتماد بودن در کارکنان می‌شود؛
11. علایق و سرگرمی‌های شخصی: کسانی که علایق شخصی خود را به‌عنوان شغل خود پیگیری می‌کنند، دارای بیشترین میزان رضایت از کار خود هستند؛
12. وجود سازمان مراقبتی: شرکت‌ها، باید سیستم‌های مراقبتی خود را به اَشکال مختلفی مانند مراقبت درمانی، بیمه‌های تکمیلی برای کارکنان و خانواده‌های آنها فراهم کنند.
13. خلاقیت در کار: امکان خرج کردن خلاقیت در ابعاد مختلفِ کار باعث می‌شود تا کارکنان احساس کنند که پروژۀ کاری متعلق به خود آنها است؛
14. تقدیر و قدردانی: تمامی انسان‌ها به‌صورت ذاتی، علاقۀ زیادی به قدردانی و تشویق دارند؛
15. سن: بسیاری از پژوهش‌های صورت‌گرفته نشان می‌دهند که با افزایش سن، رضایت از شغل نیز افزایش می‌یابد؛
16. احساس تعلق: اقداماتی همچون تبریک تولد به کارمندان، ارتباط گرفتن و کمک کردن به آنها در شرایط بحران‌های خانوادگی و شخصی می‌تواند احساس تعلق خاطر به شرکت را در کارکنان افزایش دهد؛
17. تأمین اجتماعی: وجود ایمنی و تأمین اجتماعی، از جمله عوامل تأثیرگذار بر رضایت شغلی افراد هستند؛
18. انعطاف‌پذیری: اعطای انعطاف‌پذیری در امور کاری یکی از بهترین روش‌ها، در جهت افزایش رضایت شغلی میان کارکنان است.

برخی از کارشناسان، عوامل مؤثر بر رضایت شغلی را به دو دستۀ کلی تقسیم کرده‌اند:

1. عوامل سازمانی: عواملی مانند سیستم پاداش، کیفیت شخصی پایگاه و ارشدیت، فرصت‌های ترفیع، مزایا و امنیت شغلی و رابطه با همکاران.
2. عوامل شخصیتی: عواملی مانند عزت نفس بالا، خوش‌بین بودن، رضایت کلی از زندگی و عوامل ژنتیکی.

راهکارهای افزایش سطح رضایت شغلی

از جملۀ این راهکارها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. به کارگیری پرسنل مدیریتی و رهبری منطقی و قابل اتکا که رفتار منصفانه و متناسب با نیروها را سرلوحۀ کار خود قرار دهند؛
2. رفتار محترمانه با نیروها؛
3. نگاه به نیروها در راستای ایجاد توانایی اتخاذ تصمیمات مرتبط با منصب شغلی آنها؛
4. ایجاد شرایط و بسترهای ارتباطی باز و دائم با نیروها برای آگاهی از مسائل و عوامل مورد اهمیت آنها؛
5. فراهم کردن شرایط بازخوردی و آگاهی از رضایت کنونی آنها؛
6. تعیین حقوق و مزایایی بالاتر از سطح میانگین صنعت مورد فعالیت سازمان برای نیروها؛
7. ایجاد شرایط و فرصت‌های لازم به‌منظور ارتقای مهارت‌های حرفه‌ای نیروها؛
8. فراهم کردن اسباب سرگرمی و فراغت برای کارکنان؛
9. مدیریت نیروها بر مبنای چارچوب مثبت و موفقیت‌آفرین در زمینۀ اهداف و معیارهای سنجش عملکرد.

رضایت شغلی و سلامت روان

پژوهش‌های صورت گرفته در این زمینه حکایت از آن دارند که رضایت شغلی بر سلامت روان، کارآیی و اثربخشی کارکنان تأثیرگذار هستند. به‌همین دلیل است که مدیران هر سازمان موظف هستند که زمینه‌های رضایت شغلی کارکنان را فراهم کنند. برخی از کارشناسان حوزۀ روانشناسی معتقدند که رضایت شغلی منجر به افزایش اعتماد به نفس و بهتر انجام شدن کارها می‌شود. از دیگر فواید سلامتی این نوع از رضایت می‌توان به شادکامی کلی و امید به زندگی طولانی‌تر اشاره کرد. همچنین، در سال‌های اخیر، محیط کار انسان‌ها، اهمیتی بیشتر یافته و به‌عنوان یک مکان مناسب برای فعالیت‌های ارتقای سطح سلامت مورد توجه قرار گرفته است.

رابطۀ هوش هیجانی و رضایت شغلی

بسیاری از پژوهش‌های صورت‌گرفته در این زمینه، حکایت از آن دارند که هوش هیجانی کارکنان با رضایت شغلی و عملکرد آنها رابطه‌ای مثبت داشته و این موضوع، دربارۀ مدیران، بیشتر صدق می‌کند. در حقیقت، برخی از کارشناسان معتقدند که هوش هیجانی، شامل مجموعۀ توانایی‌هایی است که به کارمندان، به‌صورت مطلوبی توان پاسخگویی به استرس محل کار و رفتارهای هیجانی خود و دیگران را می‌دهد. همین توانایی‌ها، در سطح وسیعی در بالا بردن رضایت شغلی تأثیرگذار هستند.

برخی بر این باورند که هرچند زنان و مردان در خودانگیزی، خودآگاهی، خودکنترلی و مهارت اجتماعی با یکدیگر تفاوتی ندارند اما در حقیقت، زنان نسبت به مردان از هوش هیجانی و همدلی بالاتری برخوردار بوده و در نتیجه از رضایت شغلی بالاتری نیز بهره می‌برند.

رابطۀ هوش معنوی و رضایت شغلی

امروزه، پیشرفت سریع علوم مختلف، به‌ویژه توسعۀ علم روانشناسی و کشف اثربخشی گستردۀ دین و معنویت در ابعاد زندگی انسان به‌خصوص نقش اساسی آن در آرامش و سلامت روانی، رشد فزایندۀ مطالعات روانشناسی دین و معنویت در ابعاد مختلف را منجر شده است. در حقیقت، سازمان‌ها و مؤسسات در حال رشد، بیش از پیش به ارتقاء معنویت، توانمندی، خلاقیت و بالا بردن هوش معنوی و در نتیجه کاهش استرس شغلی کارکنان می‌پردازند. آنها، این اقدامات را در راستای بهسازی منابع انسانی و افزایش عملکرد کاری و افزایش رضایت شغلی کارکنان خود معطوف داشته‌اند. برخی از کارشناسان بر این باورند که پیاده‌سازی معنویت در محیط‌های کاری و سازمان‌های اجتماعی منجر به افزایش کارآیی ، بهره‌وری و نیز رضایت شغلی در افراد می‌شود.

منابع

• توکلی، مریم، «بررسی مقایسۀ جنسیت و رضایت شغلی»، همایش کنگرۀ پیشگامان پیشرفت، دوره 9، 1395ش.
• حسن خویی، سیما، «رابطۀ بین هوش هیجانی و منبع مهار شغلی با رضایت شغلی مدیران مدارس شهر بیرجند»، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه الزهرا، 1385ش.
• «رضایت شغلی چیست؟ تعاریف محدود و گسترده»، وب‌سایت مشاورۀ مدیریت رسا، تاریخ بازدید: 10 بهمن 1401ش.
• «رضایت شغلی چیست و چه عواملی بر رضایت شغلی مؤثر هستند؟»، وب‌سایت جاب ویژن، تاریخ بازدید: 10 بهمن 1401ش.
• کاهه، داود و هیودی، طیبه، «رضایت شغلی و سلامت روان»، نشریۀ پایش، دوره 11، شماره 3، 1391ش، ص391-397.
• شریفی، محمدحسین و آقایی، اصغر، «مقایسۀ هوش معنوی و رضایت شغلی معلمان»، کنفرانس جهانی روانشناسی و علوم تربیتی، حقوق و علوم اجتماعی در آغاز هزارۀ سوم، دوره برگزاری 3، 1395ش.
• Arch M, Greatz B, Work satisfaction unionism and militancy amongst nurses, Community Health Student, 1989.
• Carmeli, Abraham, The Relationship between emotional Intelligence and work attitudes, behavior and outcomes, Managerial Psychology Journal, 2003.
• Feldman DC, Arnold HJ, Managing in Dividual and Group Behavior in Organization, 1st Edition, MC Graw-Hill, New York, 1983.
• Veissi M, Atef Vahid M, Rezaee M, Job stress, job satisfaction and mental health: the balancing effects of personal hardiness and social support network factors, Iranian Journal of Psychiatry and Clinical Psychology, 2001.