سلطان علی کشتمند
==سلطانعلی کشتمند== سلطانعلی کشتمند؛ فعال سیاسی و اجتماعی و نخست‌وزیر اسبق افغانستان. سلطانعلی کشتمند، اولین نسخت‌وزیر شیعه و هزاره‌تبار در افغانستان است که در زمینه‌های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن کشور نقش مؤثر داشت. کودکی و نوجوانی سلطانعلی در سال 1935م در خانواده‌ای دهقان در چهاردهی کابل چشم به جهان گشود. او تحصیلات ابتدایی را در مکتب ابتدائیۀ چهارقلعه و متوسطه را در لیسۀ غازی شهر کابل گذراند. ریشۀ خانوادگی او به هزاره‌های دای‌مرداد و فولادی اجرستان (هجرستان) بازمی‌گردد که در نسل‌کشی عبدالرحمن (1881-1883م) از سرزمین خود رانده شدند. جوانی و تحصیلات سلطانعلی با تحمل سختی‌های معیشتی، تحصیلات را با توصیۀ پدر و تشویق مادر ادامه داد و وارد دانشگاه شد. او پس از تحصیل در دانشکدۀ حقوق و اقتصاد دانشگاه کابل، به کسوت معلمی درآمد. سلطانعلی با زنی به‌نام کریمه ازدواج کرد و حاصل ازدواج آنها یک پسر و سه دختر بود. زمینه‌های فکری 1. فضای فرهنگی جامعه فضای سیاسی حاکم بر لیسۀ غازی و همچنین تحرک سیاسی که در میان دانش‌آموزان وجود داشت، کشتمند را به تکاپو انداخت که درباره سیاست، بیشتر بداند. او در سال‌های پایانی تحصیل در لیسۀ غازی، با هم‌صنفان خود کنفرانس و نمایشنامه‌های نیمه‌سیاسی برگزار می‌کرد. 2. آشنایی با روشنفکران و فعالان سیاسی کشتمند در سال‌های تحصیل در دانشکده‌های حقوق و اقتصاد دانشگاه کابل، به حلقات روشنفکران و فعالان سیاسی راه یافت و با مطالعه و مباحثۀ علمی و آشنایی با شیوه‌های مبارزۀ سیاسی، آغاز به نوشتن کرد. 3. آشنایی با رهبران حزب خلق او پس از رهایی «ببرگ کارمل» با او دیدار کرد و همانند برخی جوانان، او را مرجع قابل اعتمادی برای تحلیل مسائل سیاسی می‌انگاشت. کشتمند بعد از این آشنایی همواره به‌دنبال شناسایی راه‌های رشد افغانستان بود. در این بررسی‌ها هسته‌های حزب دموکراتیک خلق افغانستان، شکل گرفت. فعالیت‌ها 1. سیاسی کشتمند در طول دهۀ 1980م، رئیس شورای وزیران بود. او که خود یک اقتصاددان بود، طرح‌های زیربنایی و ساختار اقتصادی چندی از جمله اصلاحات ارضی، سیستم کوپنی، توسعۀ آموزش، گسترش برنامه‌های بهداشت و خدمات عمومی را به مرحلۀ اجرا گذاشت. 2. فرهنگی وی مقالات سیاسی و اقتصادی را برای روزنامه‌ها و مجلات معروف آن زمان از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه می‌کرد. کشتمند کار در وزارت معادن و صنایع و همینطور فعالیت‌های آموزشی را به‌عنوان دو تجربۀ مفید می‌داند که در تکوین زندگی‌اش نقش اساسی داشته است. مسئولیت‌ها کشتمند مدتی کارمند وزارت معادن و صنایع و نیز به‌عنوان رئیس رادیو و تلوزیون، معاونت صدراعظم، وزیر پلان (برنامه و بودجه) و در نتیجه برای اولین‌بار در تاریخ افغانستان به‌عنوان یک شیعه و هزاره به سِمَت نخست‌وزیری افغانستان رسید. با جانشینی نجیب‌الله به جای کارمل در سال 1985م، کشتمند همچنان صدراعظم ماند. او در سال 1991م از عضویت حزب وطن (حزب حاکم) استعفاء کرد. زندان بعد از کودتای 1978م، سطان‌علی کشتمند از معدود اعضای حزب پرچم بود که به‌عنوان وزیر پلان در کابینۀ تره‌کی باقی ماند. همکاری او با خلقی‌ها دیری نپایید و او قربانی بدگمانی‌های حفیظ‌الله امین مرد شمارۀ دو حکومت افغانستان شد و در آگوست 1978م دستگیر و زندانی شد. او بعد از سقوط امین و به قدرت رسیدن ببرک کارمل، از زندان آزاد می‌شود. دیدگاه‌ها الف) علل سقوط دولت‌های گذشته 1. فساد اداری؛ از نظر کشتمند، فساد اداری و بی‌اعتمادی به دولت، مهم‌ترین عامل سقوط دولت‌های گذشته و نداشتن محبوبیت مردمی رژیم‌های پادشاهی تا جمهوری در افغانستان بود. 2. تبارگرایی؛ کشتمند بر این باور بود که حاکمان و کارمندان ارشد دولت، تبارگرایی و مناسبات قومی را فراتر از نظم و قانون، مورد توجه قرار می‌دهند.
3. عدم تعهد سازمانی؛ او معتقد بود که در انتصاب مقامات دولتی، وفاداری شخصی بیش از پاک‌دستی، نیک‌نامی و صلاحیت کاری، مورد توجه بود. وی توجه به این مهم را درس عبرتی برای آیندگان می‌دانست.
ب) فدرالیسم کشتمند، نظام فدرالی را به‌عنوان یک گزینۀ تجربه‌شده در کشورهای دیگر، برای حل مشکلات جامعۀ افغانستان که متشکل از ملیت‌ها و تبارهای گوناگون است، مطرح کرد. از نگاه او، فدرالیسم یک نظام درهم تنیدۀ سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی است که آزادی‌های فردی را با آزادی‌های جمعی و حقوق شهروندی سراسری کشوری را با حقوق ملی، بومی و تباری پیوند می‌دهد. او معتقد بود که برآوردن خواست‌ها و منافع ویژۀ هریک از ملیت‌های چهارگانۀ کشور در وجود یک نظام فدرال با ویژگی‌های مردم‌سالاری، برابری ملی و عدالت اجتماعی امکان‌پذیر می‌شود. آثار 1. کشتمند مقالات و تحلیل‌های اقتصادی متعددی برای جریدۀ «پرچم»، ارگان نشراتی حزب دموکراتیک خلق افغانستان، نوشته است؛ 3. کتاب «از باختر کهن و خراسان تا تشکیل دولت تحت نام افغانستان» ؛ 4. کتاب «هزاره‌ها و مقاومت‌ها»، که منتشر نشده است؛ 5. او اکنون در حال نوشتن کتاب تحلیلی و جامعه‌شناختی با عنوان «ساختار و پیداوار طبیعی، تولید اقتصادی، راه‌های ارتباطی و مناطق مسکونی افغانستان» است. پایان قدرت 1. سوء‌قصد؛ سلطانعلی کشتمند در فوریه 1992م در کابل مورد سوء‌قصد قرار گرفت و به‌سختی مجروح شد. 2. پناهندگی؛ پس از سرنگونی حکومت نجیب‌الله، کشتمند نخست به روسیه و سپس به انگلستان پناهنده شد. از آن زمان وی با خانوادۀ خود در لندن زندگی می‌کند و مدافع سرسخت حقوق هزاره‌ها و دیگر ملیت‌های محروم افغانستان است.