سلیمان قندوزی
سلیمان قندوزی؛ عالم و محدث صوفی‌مسلک حنفی در افغانستان.
شیخ سلیمان قندوزی بلخی، از عالمان و محدثان بزرگ مذهب حنفى و از عارف‌مشربان صوفیۀ نقشبندیه در افغانستان است. او، با تربیت شاگردان و خلق آثاری همچون ینابیع‌المودة در فضایل و مناقب اهل‌بیت به‌‌دور از تعصب مذهبی و نژادی، از جایگاه خاصی نزد عالمان و محققان دینی برخوردار است.
کودکی و نوجوانی
سلیمان قندوزی، فرزند ابراهیم خواجه‌کلان، از عالمان و محدثان حنفی قرن سیزدهم و از نوادگان سادات حسینی در سال 1220ق در روستای چال از توابع شهر قندوز در افغانستان به دنیا آمد. او، خواندن و نوشتن و تحصیلات ابتدایی را در زادگاه خود، قندوز، آغاز کرد.[۱]
جوانی
سلیمان، برای ادامۀ تحصیل عازم بلخ شده و از محضر عالمان و محدثان معروف آن دیار بهره برد. او، سپس روانۀ بخارا شد و با استفاده از اساتید آن‌جا به مقام بالای علمی، عرفانی، حدیثی، ادبی و اجازۀ نقل حدیث رسید.[۲]قندوزی در سال 1259ق به هند رفت و مدت سه سال در شهر دهلی ساکن شد و به تحصیل علوم غربی پرداخت.[۳]سپس، در آن‌جا به اهل طریقت پیوست و در سیر و سلوک و تفقه در دین، به درجات عالى رسید و پس از مدتی به زادگاه خود بازگشت.[۴] قندوزی، در فروع و احکام فقهی از مذهب حنفی و در مشرب عرفان از طریقت نقشبندیه پیروی می‌کرد.[۵]
شاگردان
سلیمان قندوزی، شاگردان و مریدان فراوانی را همچون محمد صلاح، ملا عوض و سید عبدالقادر بلخی[۶] در عرفان و حدیث تربیت کرد که اکثر آنها به مقامات بالایی از عرفان رسیدند. تعداد شاگردان قندوزی فقط در قندوز سیصد نفر ذکر شده است.[۷]
سیرة اخلاقی
حقیقت‌جویی، ژرف‌اندیشی، انصاف در نوشتار و گفتار، دوری از تعصب مذهبی و نژادی و پرهیز از غلو، از ویژگی‌های اخلاقی شیخ سلیمان قندوزی بلخی بوده است.[۸]
جایگاه علمی- اجتماعی
قندوزی در میان مردم افغانستان، ایران، عراق و ترکیه، جایگاه و منزلت بالایی داشت. مردم قندوز و بدخشان افغانستان از مریدان او بودند و آنها از رفتن و مهاجرت او به جاهای دیگر ممانعت می‌کردند. او در سفر به عراق در سال 1270ق، مورد استقبال رسمی استاندار و علمای بغداد قرار گرفت و حاکم استانبول، سلطان عبدالعزیز، در سال 1278ق، طی نامۀ رسمی از قندوزی دعوت کرد که به استانبول مهاجرت کند. قندوزی بعد از مهاجرت به ترکیه مورد توجه و احترام حاکم ترکیه قرار گرفت. ملاقات و مکاتبات او، با علمای بزرگ تشیع در ایران و عراق همچون سید محمدتقی طباطبایی[۹] و زیارتگاه قرار گرفتن قبر او در ترکیه نیز حکایت از جایگاه علمی و اجتماعی قندوزی دارد.[۱۰]
آثار
از قندوزی در عرفان و حدیث آثار زیادی به‌جا مانده است. معروف‌ترین اثر او ینابیع‌الموده است که در آن احادیث فراونی را از کتب معتبر اهل سنت همچون صحاح سته، در باب فضایل و مناقب اهل‌بیت ذکر کرده است.[۱۱]اجماع الفوائد، مشرق الاکوان، اعجاز القرآن، غیطة الامان و حکمة لقمان، از دیگر آثار او هستند که به زبان عربی نوشته شده‌اند.[۱۲]
فعالیت‌ها
علمی
قندوزی، با تألیف آثار حدیثی و عرفانی، به تربیت شاگردان علوم دینی پرداخت. او، هر جا که زمینه برای تدریس و تعلیم فراهم بود به تربیت شاگردان مشغول می‌شد. هنگام سفر به مکه، توقف او در بغداد و قونیه در سال 1269ق و پرداختن به تدریس و تربیت شاگردان، نمونه‌ای از فعالیت‌های علمی قندوزی است.[۱۳]
تبلیغی
شیخ سلیمان، با تأسیس خانقاه در قندوز، فعالیت تبلیغی خود را آغاز کرد و در قسطنطنیه، ادارۀ امور تکیه‌خانۀ شیخ مراد بخارایی از طرف دولت عثمانی به او واگذار شد و به‌طور رسمی به تبلیغ و نشر حدیث و معارف اسلامی پرداخت و تا آخر هم به آن ادامه داد.[۱۴]
فرهنگی
تأسیس مسجد جامع، مدرسۀ علمیه، خانقاه در قندوز و تأسیس خانقاه در قسطنطنیه (استانبول) از جمله فعالیت‌های فرهنگی قندوزی است.[۱۵]
دیدگاه‌ها
قندوزی، اهل‌بیت پیامبر را اسباب سعادت عُظمی و سرچشمه‌های برکات کُبرا دانسته و محبت آنها را واجب می‌شمرد. به اعتقاد او، رضایت خداوند و شفاعت پیامبر در تبعیت از اهل‌بیت پیامبر است.[۱۶]
درگذشت
شیخ سلیمان قندوزی بلخی، در روز پنجشنبه 6 شعبان[۱۷] و یا ششم رمضان 1294ق در سن 74 سالگی در قسطنطنیه (استانبول ترکیه) درگذشت و در خانقاه مرادیه دفن شد.[۱۸]
پانویس
- ↑ نورگل و حاجیان نژاد، «نگاهی به آثار و افکار شیخ سید عبدالقادر بلخی»، 1397ش، ص158.
- ↑ احمدپناه، نقد و بررسی قندوزی بلخی و ینابیع المودۀ شیخ سلیمان بن ابراهیم، 1381ش، ص82.
- ↑ نورگل و حاجیان نژاد، «نگاهی به آثار و افکار شیخ سید عبدالقادر بلخی»، 1397ش، ص158.
- ↑ «سلیمان بن ابراهیم بن قندوزی بلخی»، بنیاد اندیشه.
- ↑ نورگل و حاجیان نژاد، «نگاهی به آثار و افکار شیخ سید عبدالقادر بلخی»، 1397ش، ص160؛ احمدپناه، نقد و بررسی قندوزی بلخی و ینابیع المودۀ شیخ سلیمان بن ابراهیم، 1381ش، ص82.
- ↑ احمدپناه، نقد و بررسی قندوزی بلخی و ینابیع المودۀ شیخ سلیمان بن ابراهیم، 1381ش، ص82.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص134.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص134.
- ↑ نورگل و حاجیان نژاد، «نگاهی به آثار و افکار شیخ سید عبدالقادر بلخی»، 1397ش، ص159-161.
- ↑ «اعتقاد به منجی و منجی گرایی در فرق اسلامی مخصوصا تشیع و تسنن چگونه است؟، مرکز پاسخگویی به‌سؤلات دینی.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص136.
- ↑ نورگل و حاجیان نژاد، «نگاهی به آثار و افکار شیخ سید عبدالقادر بلخی»، 1397ش، ص162.
- ↑ «قندوزی، سلیمان ابن ابراهیم»، ویکی‌نور دانشنامۀ تخصصی.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص135-136.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص134-136؛ احمدپناه، نقد و بررسی قندوزی بلخی و ینابیع المودۀ شیخ سلیمان بن ابراهیم، 1381ش، ص82.
- ↑ احمدپناه، نقد و بررسی قندوزی بلخی و ینابیع المودۀ شیخ سلیمان بن ابراهیم، 1381ش، ص86؛ «شیخ سلیمان حنفی قندوزی»، المذهب.
- ↑ ناصری، مشاهیر تشیع در افغانستان، 1379ش، ج1، ص136؛ احمدپناه، نقد و بررسی قندوزی بلخی و ینابیع المودۀ شیخ سلیمان بن ابراهیم، کتاب ماه دین، 1381ش، شماره 61 و 60، ص82.
- ↑ نورگل و حاجیان نژاد، «نگاهی به آثار و افکار شیخ سید عبدالقادر بلخی»، 1397ش، ص162.
منابع
- احمدپناه، حبیب‌الله، نقد و بررسی قندوزی بلخی و ینابیع المودۀ شیخ سلیمان بن ابراهیم، مجلۀ کتاب ماه دین، شماره 60 و 61، 1381ش.
- «اعتقاد به منجی و منجی گرایی در فرق اسلامی مخصوصا تشیع و تسنن چگونه است؟، مرکز پاسخگویی به‌سؤلات دینی، تاریخ درج: 4 آذر 1389ش.
- «سلیمان بن ابراهیم بن قندوزی بلخی»، بنیاد اندیشه، تاریخ درج: 20 حوت 1399ش.
- «شیخ سلیمان حنفی قندوزی»، المذهب، تاریخ درج: 21 آوریل 2015م.
- «قندوزی، سلیمان بن ابراهیم»، ویکی‌نور دانشنامۀ تخصصی، تاریخ بازدید: 13 بهمن 1401ش.
- ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، مؤسسة امام خمینی، چ1، 1379ش.
- نورگل، کینا و علیرضا، حاجیان نژاد، «نگاهی به آثار و افکار شیخ سید عبدالقادر بلخی»، مجلۀ مطالعات آسیای صغیر (ویژه‌نامۀ فرهنگستان)، شماره 5، 1397ش.