سیب
سیب؛ نوعی میوه شیرین و گوشتی
سیب، میوهای گرد به رنگ‌های قرمز، زرد یا سبز با گوشت سفیدرنگ و مزه و بوی خوش است.[۱] سیب واژه‌ا‌ی پهلوی است.[۲] در لاهیجان، دیلمان و رودسر به آن، اَسیب، هَسی و هَسیب، در تالش به آن سیف یا سِف، در رامسر و شهسوار به آن هَسی، در مازندران سه، در زبان ترکی آلما، در کردستان به آن سیو[۳] و در زبان عربی به آن تفاح می‌گویند.[۴]
گونه‌های سیب
سیب به سه نوع تابستانه، پاییزه و زمستانه تقسیم می‌شود. در تابستان، سیب تابستانه روی درخت رسیده و سپس چیده می‌شود. نوع پاییزه سیب در اوایل پاییز و به صورت نارس چیده می‌شود و برای دو الی سه هفته نگهداری می‌شود تا برسد. در اواخر پاییز سیب زمستانه به صورت نارس چیده شده و برای دو ماه نگهداری می‌شود تا خوب برسد.[۵]
انواع سیب در ایران
حدود ۲۰۰ نوع سیب در ایران وجود دارد که از انواع آن می‌توان به سیب سرخ، گلاب، گلاب شمیران، گلاب اصفهان، گل‌شاهی، قندک و نارسیب مشهد اشاره کرد.[۶]
مراکز کشت سیب در ایران
مهم‌ترین مراکز کشت سیب در ایران خراسان، استان مرکزی، اصفهان، آذربایجان غربی و شرقی و استان‌های شمالی هستند.[۷]
خواص سیب
سیب از نظر طبع، معتدل و میان گرمی و سردی است.[۸] برای خوردن و مالیدن آن خواصی ذکر شده است. طب سنتی سیب را قابض می‌داند.[۹] سیب ترش موثر در لاغری و کاهش شیر زنان است.[۱۰] سیب شیرین برای دفع زهر مفید است. سیب، معده را تقویت کرده و دهان را خوش‌بو می‌کند.[۱۱]
سیب در روایات
در روایات آمده است که قبل از خوردن سیب ابتدا آن را ببویید و سپس میل کنید.[۱۲] در روایت دیگری آمده است خوردن سیب ترش باعث افزایش فراموشی می‌شود.[۱۳] همچنین مستحب است نوعروس تا یک هفته از خوردن سیب ترش امتناع کند.[۱۴]
سیب در فرهنگ ایرانیان
مردم برخی از مناطق ایران به پر برکت بودن سیب اعتقاد دارند. در روستای ابرسج شاهرود، پیش از تولید مثل بزها، ۶ سیب به پشت بزهای نر می‌زنند و می‌گویند: خدا برکت بده.[۱۵] در خراسان در شب چله، داماد خوانچه‌ای از میوه برای عروس می‌فرستد که در آن ۷ نوع میوه رنگارنگ از جمله سیب وجود دارد.[۱۶] از جمله خوراکی‌های موجود در سفره‌ی هفت‌سین، سیب است.[۱۷] در کردستان خانواده‌ها برای فرزندان خود که سال گذشته ازدواج کرده‌اند هدیه نوروزانه می‌فرستند که شامل سیب و سکه‌ی طلا است.[۱۸]
سیب در ادبیات فارسی
در اشعار فارسی نیز به سیب اشاره شده است. رودکی گفته است:[۱۹]
| لبت سیب بهشت و من محتاج | یافتن را همی نیابم ویل |
همچنین در ادبیات فارسی، تشبیهاتی مانند سیب زنخدان و سیب چهر به نشانه‌ی زیبارویی وجود دارد. در بیتی از حافظ داریم:[۲۰]
| مبین به سیب زنخدان که چاه در راه است | کجا همی روی ای دل بدین شتاب کجا |
در مَثل‌ها نیز از سیب استفاده شده است. مثلا زمانی که دو نفر شبیه یکدیگر باشند می‌گویند مثل سیبی است که از وسط نصف کرده باشی.[۲۱] سیب تا فرود آمدن هزار چرخ میخورد به این معنی که نمی‌توان آینده را پیش‌بینی کرد.[۲۲]
پانویس
- ↑ عمید، فرهنگ فارسی، ذیل واژه سیب.
- ↑ MacKenzie, A Concise Pahlavi Dictionary, 1971, P74.
- ↑ ثابتی، جنگل‌ها و درختان و درخت‌چه‌های ایران، ۱۳۵۵ش، ص۴۶۷.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه سیب.
- ↑ بهرامی، فرهنگ روستایی، ۱۳۱۷ش، ص۷۵۲؛ توسلی، «سیب میوهای بهشتی»، ۱۳۷۸ش، ص۳۲؛ زرگری، گیاهان دارویی، ۱۳۴۵ش، ج۱، ص۵۸۰.
- ↑ توسلی، «سیب میوهای بهشتی»، ۱۳۷۸ش، ص۳۱.
- ↑ توسلی، «سیب میوهای بهشتی»، ۱۳۷۸ش، ص۳۲؛ زرگری، گیاهان دارویی، ۱۳۴۵ش، ج۱، ص۵۸۳-۵۸۴.
- ↑ ابن‌سینا، قانون، ۱۳۷۰ش، ج۲، ص۳۲۵؛ جرجانی، ذخیره خوارزم‌شاهی، ۱۳۵۲ش، کتاب۳، ص۱۴۹.
- ↑ ابن‌میمون، شرح اسماء العقار، ۱۹۴۰م، ص۲۸۳-۲۸۴؛ رازی، الحاوی، ۱۳۸۴ش، ج۲۰، بخش۱، ص۱۱۳-۱۱۴؛ اخوینی بخاری، هدایة المتعلمین، ۱۳۴۴ش، ص۱۵۷و۲۳۲و۳۴۴.
- ↑ اخوینی بخاری، هدایة المتعلمین، ۱۳۴۴ش، ص۱۵۸.
- ↑ ابومنصور موفق هروی، الابینة عن حقایق الادویة، ۱۳۴۶ش، ص۷۵.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲۵، ص۱۵۹-۱۶۲.
- ↑ حر عاملی، وسائل الشیعه، ۱۴۱۲ق، ج۲۵، ص۱۶۳.
- ↑ طباطبائی یزدی، العروة الوثقی، ۱۴۲۰ق، ج۵، ص۴۹۱.
- ↑ شریعت‌زاده، فرهنگ مردم شاهرود، ۱۳۷۱ش، ص۴۷۵.
- ↑ شکورزاده، عقاید و رسوم مردم خراسان، ۱۳۶۳ش، ص۲۲۸.
- ↑ هنری، آیین‌های نوروزی، ۱۳۵۳ش، ص۶۲.
- ↑ هنری، آیین‌های نوروزی، ۱۳۵۳ش، ص۶۷.
- ↑ رودکی، ابیات پراکنده، شماره ۹۲، بیت ۱، سایت گنجور.
- ↑ حافظ، دیوان حافظ، غزلیات، غزل شماره ۲، بیت ۶، سایت گنجور.
- ↑ شهری، قند و نمک، ۱۳۷۰ش، ص۶۲۲.
- ↑ دهخدا، لغت‌نامه، ذیل واژه سیب.
منابع
- ابن‌سینا، قانون، ترجمه عبدالرحمان شرفکندی، تهران، سروش، ۱۳۷۰ش.
- ابن‌میمون، موسی، شرح اسماء العقار، به‌تحقیق ماکس مایرهف، قاهره، الثقافه‌الدینیه، ۱۹۴۰م.
- ابومنصور موفق هروی، الابنیه عن حقایق الادویه، به‌تحقیق احمد بهمن‌یار و حسین محبوبی اردکانی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۶ش.
- اخوینی بخاری، ربیع، هدایه المتعلمین، به‌تحقیق جلال متینی، مشهد، دانشگاه فردوسی، ۱۳۴۴ش.
- بهرامی، تقی، فرهنگ روستایی، تهران، [بی‌نا]، ۱۳۱۷ش.
- توسلی، امیرحسین، «سیب میوهای بهشتی»، تهران، مزرعه، شماره ۲۵، ۱۳۷۸ش.
- ثابتی، حبیب‌الله، جنگل‌ها و درختان و درخت‌چه‌های ایران، تهران، سازمان تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی، ۱۳۵۵ش.
- جرجانی، اسماعیل، ذخیره خوارزم‌شاهی، به‌تحقیق جلال مصطفوی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۵۲ش.
- حافظ، دیوان حافظ، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
- حر عاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، قم، آل‌البیت احیاء التراث، ۱۴۱۲ق.
- دهخدا، علی‌اکبر، لغت‌نامه، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
- رازی، محمد بن زکریا، الحاوی، به‌ترجمه سلیمان افشاری‌پور، تهران، فرهنگستان علوم پزشکی جمهوری اسلامی ایران، ۱۳۸۴ش.
- رودکی، ابیات پراکنده، سایت گنجور، تاریخ بازدید: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
- زرگری، علی، گیاهان دارویی، تهران، دانشگاه تهران، ۱۳۴۵ش.
- شریعت‌زاده، علی‌اصغر، فرهنگ مردم شاهرود، تهران، مولف، ۱۳۷۱ش.
- شکورزاده، ابراهیم، عقاید و رسوم مردم خراسان، تهران، سروش، ۱۳۶۳ش.
- شهری، جعفر، قند و نمک، تهران، اسماعیلیان، ۱۳۷۰ش.
- طباطبائی یزدی، محمدکاظم بن عبدالعظیم، العروه الوثقی، [بی‌جا]، [بی‌نا]، ۱۴۲۰ق.
- عمید، حسن، فرهنگ فارسی، سایت واژه‌یاب، تاریخ بازدید: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۱ش.
- هنری، مرتضی، آیین‌های نوروزی، تهران، فرهنگ و هنر، ۱۳۵۳ش.
- MacKenzie, D. N., A Concise Pahlavi Dictionary, London, 1971.