سید سرور واعظ

سید سرور واعظ؛ مجتهد و عالم برجستة شیعی در افغانستان.

سید محمد سرور واعظ، از دانش‌آموختگان مکتب آیت‌الله خویی و از عالمان معروف شیعه در افغانستان است. او، باتربیت شاگردان و انجام خدمات فراوان اجتماعی، فرهنگی، علمی و مذهبی، از محبوبیت و جایگاه اجتماعی خاصی نزد مردم برخوردار است.

کودکی و نوجوانی

سید محمد سرور، معروف به واعظ بهسودی، فرزند سید حسن رضا، در سال 1295ش در یک خانوادة مذهبی در روستای کجاب از اولسوالی (شهرستان) بِهسود در ولایت وَردَک به‌دنیا آمد. وی دوران کودکی را به چوپانی گذرراند و تحصیلات ابتدایی را از مکتب‌خانه آغاز کرد. دروس مقدماتی علوم حوزوی را در کجاب، نزد عموی خود سید مصطفی فراگرفت.

جوانی

سید محمد پس از فراگیری دروس ابتدایی، در سال ۱۳۱۰ش عازم کابل شد. وی، ادبیات عرب، منطق، شرح لمعه، رسائل، مکاسب و کفایه را نزد آیت‌الله حجت و شیخ محسن فراگرفت. سپس، برای تکمیل دروس خود عازم قم و نجف شد. او، فقه و اصول را در حوزة علمیة قم، از محضر آیت‌الله بروجردی و در نجف از محضر استادان و مراجع معروف آنجا همچون شاهرودی، حکیم و خویی بهره برد. وی، در حدیث، فلسفه، کلام و علوم قرآنی نیز تخصص یافت.

سیرة اخلاقی

واعظ، را در گفتار و کردار، خوشرو و خوش‌مشرب دانسته‌اند. او، همیشه ظاهری آراسته و چهرة متبسم و خندان داشت. از درد و رنج ا مستمندان رنج می‌برد. او، در سرما و گرما تلاش می‌کرد که از مشکلات آنها کم کند. وی، بیشتر وجوهات شرعیِ را به مصرف نیازمندان و فقرا می‌ر‌ساند. خود برای آنها لباس، آرد و نان، برنج و روغن، چراغ و نفت (تیل) تهیه می‌کرد و به خانه‌های آنها می‌برد. به ازدواج جوانان خیلی اهمیت می‌داد. از تعرض به مذهب و علمای اهل سنت پرهیز می‌کرد.

جایگاه علمی- اجتماعی

سید سرور، نزد عوام و خواص از محبوبیت برخوردار بود و همه از او به‌نیکی یاد می‌کردند. وی، در میان شیعیان کابل و بهسود به واعظ مشهور است. او، در حوزه‌های علمیة شیعه، میان علما و طلاب علوم دینی شناخته‌شده است. مراجع برجستة قم و نجف همچون مرعشی نجفی، محسن حکیم، خویی، باقر صدر احترام خاصی برای او قائل بودند. واعظ، عالمى فاضل، دانشمند، مجتهدی آگاه و محققى توانا بود. آیت‌الله خویی در تقریظ خود بر کتاب مصباح الاصول او، از سید واعط را دانشمند و عالم اهل عمل نامده است. وی، از هم‌رتبه‌های علمى سيد محمدباقر صدر، آیت‌الله سيستانى، شيخ على غروی و ديگر برجستگان علمى حوزۀ علميّۀ نجف است.

آثار

از واعظ بهسودی چندین اثر در فقه، اصول، اخلاق و کلام بجا مانده است مانند مصباح الاصول، نهج الاصول، تحفة الفقیه، شرح مکاسب، قضا در مذهب شیعه، خاطرات زندان، سیف الاسلام.

شاگردان

واعظ، در طول سال‌های عمر خود در شاگردان و طلاب زیادی را تربیت کرد که برخی همچون سید محمدحسین معصومی، سید محمد سعید واعظی، شیخ عباس رحیمی، حسین عادلی از شاگردان درس خارج او هستند.

فعالیت‌ها

فرهنگی

تأسیس مدرسة علمیة محمدیه، مسجد و کتابخانة محمدیه در کابل، راه‌اندازی مجلة ماهانة «برهان» در کابل، ساخت مدرسة علمیه در کجاب بهسود ازجمله فعالیت‌های فرهنگی واعظ است که پس از بازگشت از نجف به افغانستان تأسیس کرد. او، اولین نماز جمعه شیعیان را در کابل برگزار کرد و خود چندین سال امامت آن را به‌عهده داشت.

علمی

واعظ، ضمن فراگیری علوم دینی، به تدریس آن و تربیت شاگردان در نجف پرداخت. با ورود به کابل و تأسیس حوزة علمیة محمدیه، نیز به تدریس علوم دینی و ‌تربیت طلاب مشغول شد. او، استادان زیادی را برای تدریس علوم دینی دعوت و خود نیز سال‌های زیای، تدریس سطوح عالی حوزه و درس خارج را به‌عهده داشت.

تبلیغی

سید سرور، یک واعظ و مبلغ توانا بود. مهارت و توانایی زیادی در سخنرانی داشت. وی، روزهای جمعه، صبح و عصر، مجلس وعظ و روضه برپا می‎‌کرد. در جلسات سخنرانى او، جمعيت فراوانى از جاهای دور و نزدیک شركت می‌كردند. او، معارف صحیح اسلام و اهل‌بیت را بیان و با مخالفان مذهبی و اعتقادی مناظره می‌کرد. در گفتار و نوشتار خود، از سلام و مذهب تشیع دفاع می‌کرد. او، کتاب سیف الاسلام را در پاسخ و رد شبهات، افترا و تهمت‌های کتاب سیف الابرار اهل سنت، علیه مذهب تشیع نوشته و به‌صورت منطقی به آن پاسخ داده است. همچنین در مجلة ماهانة «برهان» اسلام و مذهب تشیع را معرفی و از اتهامات علیه تشیع و اسلام دفاع می‌کرد. وی، به تبلیغ اهمیت فراوان می‌داد و طلاب علوم دینی را برای تبلیغ به مناطق متعدد از افغانستان اعزام می‌کرد.

اجتماعی

واعظ، در کنار فعالیت‌های فرهنگی، علمی و تبلیغی خود از امور اجتماعی مردم نیز غافل نبود. او، در مسائل خانوادگی و اجتماعی مرجع اختلافات و نزاع‌ها میان مردم بود، مشکلات آنها را حل‌وفصل، به معیشت وزندگی خانواده‌های فقیر رسیدگی می‌کرد.

دیدگاه‌ها

واعظ، ازجمله عالمان دینی افغانستان است که بر وحدت میان مسلمانان و پرهیز از اختلاف و تفرقه قومی و مذهبی معتقد و بر احیای هویت اسلامی در جامعه و تربیت نسل جوان تأکید می‌کرد.

درگذشت

با روی کار آمدن حکومت کمونیستی، نور محمد ترکی در سال 1357ش در افغانستان، عالمان زیادی شیعه و سنی ازجمله سید محمد سرور واعظ را دستگیر و زندانی کرد. وی، چندین مرتبه زندانی و سرانجام به‌شهادت رسید.

منابع

• خلخالی، علی، شهدای روحانیت شیعه در یکصد ساله اخیر، قم، پیام اسلام، ۱۴۲۰ق.
• «زندگی نامة سید محمد سرور واعظ بهسودی»، پایگاه اطلاع‌رسانی دایکندی، تاریخ بازدید: 17 آذر 1401ش.
• «سید سرور بهسودی حسینی»، پایگاه اطلاع‌رسانی حوزه، تاریخ بازدید: 17 آذر 1401ش.
• «سید محمد سرور بهسودی»، ویکی فقه، تاریخ بازدید: 17 آذر 1401ش.
• شفائی، حسین، زندانیان روحانیت تشیع افغانستان، قم، مؤلف، 1368ش.
• ناصری، عبدالمجید، مشاهیر تشیع در افغانستان، قم، مؤسسة امام خمینی، 1379ش، چ1.
• «واعظ الحسینی، سید محمد سرور» ویکی نور، تاریخ بازدید: 17 آذر 1401ش.