سید منصور نادری
سید منصور نادری، سیاست‌مدار و رهبر شیعیان اسماعیلیۀ افغانستان. سید منصور نادری، در تحولات سیاسی، فرهنگی و اجتماعی پیروان مذهب اسماعیلیۀ افغانستان نقش مهمی دارد و در دورۀ رهبری او اقلیت اسماعیلیه از انزوا خارج شده و در کنار دیگر اقلیت‌های افغانستان حضور فعالی دارند.
از کودکی تا جوانی
سیدمنصور نادری فرزند «سید نادر کیان» در 1315ش در یک خانوادۀ پیرو مذهب اسماعیلیه نزاری آقا‌خانی در درۀ کیان ولایت بغلان متولد شد. او در کودکی و نوجوانی نزد پدر که مردی تحصیل‌کرده، شاعر، پژوهشگر، رهبر مذهـبی اسماعیلیه و دارای آثار متعدد بود آموزش دید.[۱] سیدمنصور در جوانی نزد برخی از مدرسین منطقه، تحصیلات خود را کامل کرد و در 1336ش به عسکری (خدمت سربازی) رفت و بعد از بازگشت در 1338ش برخی از مسئولیت‌های مذهبی، اجتماعی و سیاسی پیروان اسماعیلیه را به دوش گرفت. در این دوره که تعصبات مذهبی و قومی در کشور بیداد می‌کرد، فرقۀ اسماعیلیۀ افغانستان به‌عنوان غُلات در کشور شهرت داشت و از هرسو مورد فشار بود. نادری در 1346ش به‌دلیل مسایل منطقه‌ای توسط حکومت ظاهرشاه دستگیر و در بغلان زندانی شد. او در 1348ش از زندان آزاد شد و به درۀ کیان بازگشت و به فعالیت‌های مذهبی و اجتماعی خود ادامه داد؛ اما دوباره در 1352ش به همراه سه برادر خود دستگیر و به زندان دهمزنگ کابل انتقال یافت که برخی دلیل زندانی شدن او را ظلم و ستم به مردم محلی می‌دانند.[۲]
خاستگاه فکری
نادری در یک خانوادۀ مذهبی و سنتی متولد و تحت سرپرستی پدر و مادر با مسایل دینی و مذهبی اسماعیلیه آشنا شد. او در نوجوانی و جوانی نیز در مراکز مختلف آموزش دید. این نوع آموزش‌ها و تولد در خانواده‌‌ای که رهبری اسماعیلیه را در دست داشت موجب شد که او یک فرد مذهبی روشنفکر بار بیاید و در زندگی و اخلاقیات خود نیز علاوه‌بر پایبندی به دین و مذهب دارای همگرایی و تحمل افکار و اندیشه‌های دیگران باشد.[۳]
سیرۀ اخلاقی
با توجه به شرایط خاص اقلیت اسماعیلیه، سیدمنصور از نظر ارتباط و رفتار دارای شخصیت متعادلی بود و می‌توانست با افراد گوناگون بر اساس منافع جمعی، همکاری کند. او در دهۀ شصت شمسی روابط خوبی با دولت و همزمان با مخالفان دولت داشت و به‌همین دلیل مناطق اسماعیلیه از جنگ‌های داخلی در امان ماند. در دوره‌های بعدی نیز تعامل خوبی با عناصر مختلف ایجاد و زمینۀ پیشرفت را برای مردم خود فراهم کرد.[۴]
فعالیت‌ها
سیاسی
با کودتای حزب دموکراتیک خلق افغانستان در 1357ش، نادری از زندان آزاد شد، اما این آزادی زیاد دوام نداشت. دولت خلقی که رهبران مذهبی، خوانین و روشنفکران را مزاحم خود می‌دانست نادری را به همراه تعداد زیادی از شخصیت‌های کشور دستگیر و در زندان پل‌چرخی محبوس کرد. بسیاری از آن افراد اعدام و برخی به حبس ابد محکوم شدند. در 1360ش با روی کار‌آمدن ببرک کارمل و تغییر روش حکومت، نادری با جمع دیگری آزاد شد و بعد از آزادی به حج رفته و سپس به کشور بازگشت.[۵] او در 1361ش به درۀ کیان بازگشت و فعالیت‌های سیاسی و اجتماعی خود را با ایجاد امنیت در منطقه، آغاز کرد. سپس به مبارزه با کشت مواد مخدر پرداخت و برنامه‌هایی برای مداوای معتادین اجرا کرد. در1362ش او یک باب شفاخانه را در درۀ کیان تأسیس کرد. نادری از 1364ش همکاری خود را با دولت وقت افغانستان آغاز کرد و همزمان با گروه‌های جهادی نیز ارتباط داشت. در 1367ش بعد از اعلان مشی مصالحه ملی توسط نجیب‌الله (رئیس وقت دولت افغانستان) نادری از سوی مردم ولایت بغلان به‌عنوان سناتور انتخاب شد.[۶] بعد از سقوط دولت نجیب‌الله او در تأسیس جنبش ملی ـ اسلامی شمال افغانستان نقش فعالی داشت و علاوه‌بر آن مسئولیت ادارۀ ولایت بغلان را به عهده گرفت. با ظهور طالبان و سقوط کابل که منجر به تشکیل جبهۀ متحد شمال شد نادری در 1375ش معاونت ریاست‌جمهوری را به دوش گرفت. با سقوط شمال به‌دست طالبان در 1377ش نادری مجبور شد از کشور خارج شود. او بعد از سقوط طالبان در 1380ش به کشور بازگشت. نادری در 1381ش با همکاری جمعی از نزدیکان خود حزب پیوند ملی افغانستان را تشکیل داد.[۷] نادری در 1384ش (دورۀ پانزدهم شورای ملی) از طرف مردم ولایت بغلان به‌عنوان نماینده در پارلمان افغانستان انتخاب شد و در دورۀ بعدی در 1389ش (دورۀ شانزدهم) نیز موفق به ورود به پارلمان شد که این دوره تا 1397ش ادامه یافت.[۸] نادری در انتخابات 1393ش ریاست‌جمهوری به حمایت از اشرف غنی وارد مبارزات انتخاباتی شد، اما بعد از پایان رقابت‌ها با او اختلاف پیدا کرد. او در 1395ش با هدف مبارزه با ناامنی و استقرار صلح و ثبات در کشور حزب «حرکت ملی نجات افغانستان» را تأسیس کرد. در انتخابات چهارم ریاست‌جمهوری در 1398ش نادری از تیم ثبات و همگرایی به رهبری عبدالله حمایت کرد.[۹]
نظامی
فعالیت‌های نظامی نادری از سال 1361ش آغاز شد. او ابتدا با تهیۀ سلاح و تشکیل یک گروه نظامی درۀ کیان را از گروه‌های مسلح رقیب پاکسازی کرد. نادری از 1364ش همکاری خود را با دولت وقت افغانستان در قالب ایجاد یک قطعۀ نظامی آغاز کرد که وظیفه آن تأمین امنیت از سالنگ تا حیرتان (شهرکی در مرز تاجیکستان) بود. همزمان او با مجاهدین نیز روابطی داشت.[۱۰] در اواخر 1370ش در تحولات مربوط به سقوط دولت وقت افغانستان، نادری همراه با جنرال دوستم (فرماندۀ ملیشه‌های دولتی)، شورای نظار و حزب وحدت اسلامی افغانستان نقش زیادی داشت. بعد از سقوط نجیب‌الله (آخرین رئیس‌جمهور حزب دموکراتیک خلق افغانستان) نیروهای او به فرماندهی سید حسام‌الدین وارد کابل شد و در جنگ‌های داخلی در کنار نیروهای جنرال دوستم نقش بازی کرد. فعالیت‌های نظامی نادری و تعامل او با دیگر گروه‌ها در منطقه موجب شد تا ولایت بغلان و شهر صنعتی پل‌خمری در این دوره از جنگ‌های داخلی دور بماند. با ظهور طالبان و سقوط کابل که منجر به تشکیل جبهه متحد شمال شد نیروهای نادری در جنگ علیه طالبان فعال بودند. با سقوط شمال به دست طالبان در 1377ش بخشی از نیروهای او در کنار جبهه متحد شمال حضور داشتند.[۱۱]
فرهنگی
نادری در 1367ش با تأسیس کانون فرهنگی حکیم ناصر خسرو بلخی تلاش کرد گام‌هایی در بخش‌های فکری و فرهنگی بردارد. همزمان کتابخانۀ بزرگ ناصر خسرو را نیز ایجاد کرد که دارای بیش از 50 هزار عنوان کتاب بود. بخش زیادی از این کتاب‌ها بسیار نفیس و بی‌مانند بود که در 1377ش توسط طالبان به آتش کشیده شد. بعد از سقوط طالبان کانون فرهنگی و کتابخانۀ آن در کابل دوباره فعال شد و همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد.[۱۲] نادری به تحصیل و تخصص پیروان مذهب اسماعیلی اهتمام دارد و در طی سال‌های گذشته هزاران جوان اسماعیلی به تحصیلات بالا و تخصص‌های گوناگون دست یافته و امروزه در مناصب مختلف و مشاغل گوناگون به فعالیت اشتغال دارند.[۱۳]
دیدگاه‌ها
نادری معتقد است تبعیض بزرگ‌ترین عامل عقب‌ماندگی مردم افغانستان است و باید برای حل این مشکل فرصت‌های برابر برای همه ایجاد و منابع بین همۀ مردم به درستی توزیع شود. او تحصیل را عامل پیشرفت دانسته و معتقد است که نسل جوان اگر مورد حمایت واقع شوند می‌توانند در آینده جامعه را متحول کنند. نادری به برادری و برابری همۀ اقوام و همکاری همۀ مردم افغانستان برای رفع مشکلات اعتقاد دارد و بر همین اساس در گذشته خود نیز سعی کرده است با گروه‌های مختلف و اقوام گوناگون روابط خوبی داشته باشد.[۱۴]
رابطه با دیگران
نادری به‌عنوان رهبر شیعیان اسماعیلی و بر اساس عقیدۀ خود در چند دهۀ اخیر کوشیده است با استفاده از روابط خود شرایط مردم را تغییر دهد. تعامل نادری با دولت کمونیستی افغانستان و همزمان ایجاد ارتباط با احزاب جهادی و مجاهدین منجر به دور‌ماندن پیروان اسماعلیه از جنگ‌های داخلی شد. او در دورۀ بعدی نیز که جنگ تمامی کشور را با چالش مواجه کرد توانست منطقه خود را از جنگ دور نگه‌دارد. در دوره جمهوریت نیز نادری توانست با گسترش تعامل با دیگران امکانات زیادی جذب کرده و سرمایه‌گذاری زیادی انجام بدهد.[۱۵]
دیدگاه‌ها در بارۀ او
در ارتباط با نادری دو دیدگاه متضاد وجود دارد، برخی او را یک سیاست‌مدار کهنه‌کار می‌دانند که با استفاده از فرصت‌‌ها موجب شده است تا پیروان اسماعیلیه در پرتو سیاست‌های او از یک گروه عقب‌مانده و منزوی خارج شده و در کنار دیگر مردم افغانستان در تلاش و فعالیت باشند. این افراد بسیاری از تغییرات و فعالیت‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و اجتماعی اسماعیلیان را ناشی از سیاست‌ها و تعاملات نادری می‌دانند. برخی دیگر نیز معتقدند که او یک انسان فرصت‌طلب در جهت منافع خود است. این افراد او را به قتل، آدم‌کشی، جنایت، بهره‌برداری مذهبی و اقتصادی از مردم و برخی مسایل دیگر متهم کرده و زندگی شاهانه و قصرهای او را نشانه‌ای از این سوء استفاده می‌دانند.[۱۶]
پانویس
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص143 و 144.
- ↑ موجانی، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، 1394ش، ص490؛ تنویر، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، 1378ش، ص276؛ بغلانی، چهرۀ واقعی سید منصور نادری و خانوده‌اش را بشناسید»، وبلاگ دوشی.
- ↑ علوی، «درۀ کیان، سادات کیانی و سید منصور نادری»، وب‌سایت ناگفته‌های جنبش روشنفکری افغانستان.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص143 و 144.
- ↑ موجانی، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، 1394ش، ص490؛ گروه پژوهشی سینا، افغانستان در سه دهۀ اخیر، 1379ش.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص143 و 144؛ دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، 1385ش، ص49؛ عظیمی، اردو و سیاست، پیشاور، میوند، 1378ش، ص501.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص143 و 144؛ دولت‌آبادی، شناسنامۀ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان، 1371ش، ص298؛ طنین، افغانستان در قرن بیستم، 1384ش، ص299
- ↑ «حضور و غیبت اعضای مجلس نماینده‌گان در سال هشتم تقنینی (۱۶/۱۲/۱۳۹۶ تا ۳۰/۴/۱۳۹۷)»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح.
- ↑ «اختلاف بین اشرف غنی و سید منصور نادری بر سر قدرت» شبکه اطلاع‌رسانی افغانستان؛ «سید منصور نادری به دسته انتخاباتی ثبات و همگرایی پیوست»، وب‌سایت شفقنا؛ «حزب حرکت ملی نجات افغانستان اعلام موجودیت کرد»، وب‌سایت شفقنا.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص143 و 144؛ دولت‌آبادی، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، 1385ش، ص49؛ عظیمی، اردو و سیاست، پیشاور، میوند، 1378ش، ص501.
- ↑ عادلی حسینی، کوثرالنبی، 1387ش، ج4، ص143 و 144؛ دولت‌آبادی، شناسنامۀ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان، 1371ش، ص298؛ طنین، افغانستان در قرن بیستم، 1384ش، ص299
- ↑ موسوی، »گزارشی از فعالیت‌های اسماعیلیه پس از طالبان در افغانستان»، 1390ش، ص55.
- ↑ سروری، «اسماعیلیه‌های افغانستان و بقای اجتماعی، مذهبی و فرهنگی»، خبرگزاری راسک؛ موسوی، »گزارشی از فعالیت‌های اسماعیلیه پس از طالبان در افغانستان»، 1390ش، ص55
- ↑ موسوی، »گزارشی از فعالیت‌های اسماعیلیه پس از طالبان در افغانستان»، 1390ش، ص58.
- ↑ موسوی، »گزارشی از فعالیت‌های اسماعیلیه پس از طالبان در افغانستان»، 1390ش، ص57.
- ↑ موسوی، »گزارشی از فعالیت‌های اسماعیلیه پس از طالبان در افغانستان»، 1390ش، ص57؛ بغلانی، چهرۀ واقعی سید منصور نادری و خانوده‌اش را بشناسید»، وبلاگ دوشی.
منابع
- «اختلاف بین اشرف غنی و سیدمنصور نادری بر سر قدرت» شبکۀ اطلاع‌رسانی افغانستان، تاریخ درج مطلب: 23 مهرماه 1393ش.
- بغلانی، عزیزه، چهرۀ واقعی سیدمنصور نادری را بشناسید»، وب‌سایت دوشی، تاریخ درج مطلب: 17 شهریور 1387ش.
- تنویر، حلیم، تاریخ و روزنامه‌نگاری افغانستان، هالند، انستیتوت تحقیقات و بازسازی افغانستان، 1378ش.
- «حزب حرکت ملی نجات افغانستان اعلام موجودیت کرد»، وب‌سایت شفقنا، درج مطلب: در تاریخ 26 مرداد 1395ش.
- «حضور و غیبت اعضای مجلس نمایند‌گان در سال هشتم تقنینی (۱۶/۱۲/۱۳۹۶ تا ۳۰/۴/۱۳۹۷)»، وب‌سایت روزنامۀ 8 صبح، تاریخ درج مطلب: 27 میزان 1397ش.
- دولت‌آبادی، بصیر‌احمد، شناسنامۀ احزاب و جریانات سیاسی افغانستان، قم، احسانی، 1371ش.
- دولت‌آبادی، بصیر‌احمد، هزاره‌ها از قتل عام تا احیای هویت، قم، ابتکار دانش، 1385ش.
- سروری، زین‌الله، «اسماعیلیه‌های افغانستان و بقای اجتماعی، مذهبی و فرهنگی»، خبرگزاری راسک، تاریخ درج مطلب: 4 شهریور 1402ش.
- «سیدمنصور نادری به دستۀ انتخاباتی ثبات و همگرایی پیوست»، وب‌سایت شفقنا، تاریخ درج مطلب: 27 شهوریور 1398ش.
- شفق خواتی، محمد، «اسماعیلیه در افغانستان»، فصل‌نامه طلوع، شمارۀ 7، 1382ش.
- طنین، ظاهر، افغانستان در قرن بیستم، تهران، عرفان، 1384ش.
- عادلی حسینی، سید جعفر، کوثرالنبی، قم، گلهای بهشت، 1387ش.
- عظیمی، محمد‌نبی، اردو و سیاست، پیشاور، میوند، 1378ش.
- علوی، سید محمد‌رضا، «درۀ کیان، سادات کیانی و سیدمنصور نادری»، وب‌سایت ناگفته‌های جنبش روشنفکری افغانستان، تاریخ درج مطلب: 9 بهمن 1390ش.
- گروه پژوهشی سینا، افغانستان در سه‌دهۀ اخیر، قم، مؤسسه فرهنگی ثقلین، 1379ش.
- موجانی، سیدعلی و دیگران، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، تهران، عظام، 1394ش.
- موسوی، سید جمال‌الدین، «گزارشی از فعالیت‌های اسماعیلیه پس از طالبان در افغانستان»، نیستان ادیان و مذاهب، شماره دوم، 1390ش.