صمیمیت زوجین

صمیمیت زوجین؛ از شاخصه‌های مهم روابط زن و شوهری.

صمیمیت زوجین یکی از مشخصه‌های کلیدی و مهم در روابط زناشویی و نیز از ویژگی‌های بارز یک ازدواج موفق است که نبود یا کمبود آن، نشانۀ آشفتگی در این رابطه به شمار می‌رود.

مفهوم‌شناسی

گروهی از کارشناسان، صمیمیت را یک عنصر ترکیبی می‌دانند که شامل عناصری متعدد مانند محبت، هیجان، خودافشایی، تطابق، تشابه، استقلال و دلبستگی است. ترکیب و تعادل تمامی این عناصر منجر به ایجاد و تداوم صمیمیت می‌شود. این صمیمیت، وسیله‌ای برای ارضای نیازهای عاطفی و روانی همچون محبت، مراقبت، اعتماد، امنیت، تأیید، ارزشمندی، درک و خودشکوفایی است. صمیمیت زوجین منجر به افزایش و بهبود رضایت زناشویی، احساس شادی و نشاط در زندگی می‌شود. حفظ یک رابطۀ زناشویی موفق، سخت‌ترین نوع حفظ رابطه است که در بین تمامی روابط مختلف آدمی، به آسانی به‌دست نمی‌آید.

مؤلفه‌های صمیمیت زوجین

صمیمیت فرآیندی تعاملی شامل مؤلفه‌هایی مرتبط با یکدیگر است. هستۀ اصلی این فرآیند نیز شناخت، درک و پذیرش طرف مقابل، همدلی با احساسات او و قدرشناسی از دیدگاه بی‌همتای او نسبت به جهان است. از جمله مؤلفه‌های این نوع از صمیمیت می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. صمیمیت عاطفی: نیاز به برقراری ارتباط و در میان گذاشتن احساسات خود با همسر (تمامی احساس‌های مثبت و منفی).
2. صمیمیت روان‌شناختی: این نوع از صمیمیت، به‌معنای در میان گذاشتن امیدها، خیال‌پردازی‌ها، آروزها و نقشه‌های آینده و نیز در میان گذاشتن ترس‌ها، مشغله‌های ذهنی و ناامنی‌ها با همسر است.
3. صمیمیت عقلانی: نیاز به برقراری ارتباط و در میان گذاشتن ایده‌ها، افکار و باورهای مهم با همسر.
4. صمیمیت جنسی: نیاز به برقراری ارتباط، در میان گذاشتن، بیان افکار و احساساتی که ماهیت جنسی دارند.
5. صمیمیت جسمی (غیر جنسی): نیاز به نزدیکی جسم و تماس با بدن همسر؛ مانند گرفتن دست‌ها و نوازش همسر.
6. صمیمیت معنوی: نیاز به در میان گذاشتن افکار، احساسات، باورها و تجربه‌های مذهبی و معنوی با همسر؛ مانند ارزش‌های اخلاقی و زندگی پس از مرگ.
7. صمیمیت زیبایی‌شناختی: نیاز و تمایل به در میان گذاشتن احساسات و تجربه‌هایی زیبا و تعجب‌برانگیز با همسر؛ مانند شگفتی‌های طبیعت و جهان هستی.
8. صمیمیت اجتماعی و تفریحی: نیاز به انجام فعالیت‌های شاد و لذت‌بخش با همسر مانند جک گفتن، بیان داستان‌های خنده‌دار، در میان گذاشتن روزمرگی‌ها، ورزش کردن و سرگرمی‌های مشترک.
9. صمیمیت زمانی: مدت زمانی که در طول شبانه‌روز با همسر سپری می‌شود.

ویژگی‌های خانواده‌های صمیمی

گروهی از متخصصان، خانواده‌های قوی و توانمند را که صمیمت در میان والدین آنها وجود دارد، دارای ویژگی‌هایی زیر می‌دانند:

1. پایبندی به خانواده؛
2. قدردانی و محبت نسبت به یکدیگر؛
3. ارتباط مثبت؛
4. وقت گذاشتن لذت‌بخش با یکدیگر در زمان‌های مناسب؛
5. احساس سلامت معنوی؛
6. توانایی تحمل فشارها و بحران‌ها.

موانع ایجاد صمیمیت

از جمله مواردی که می‌تواند مانع ایجاد صمیمیت میان زوجین شود می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. خودخواهی: خودخواهی و خودبرتر بینی منجر به زیاده‌خواهی فردی و تجاوز به حقوق طرف مقابل می‌شود.
2. سخت‌گیری: سخت‌گیری یا بهانه‌گیری در زندگی، هر دو ریشه‌ای واحد داشته و منجر به بر هم خوردن آرامش در زندگی مشترک می‌شود.
3. اهانت: بیان کلمات بد و همراه با اهانت، آثاری ماندگار در دیدگاه زوجین داشته و زندگی مشترک آنها را دچار آسیب می‌کند.
4. بی‌اعتمادی؛
5. لجاجت؛
6. عدم کنترل خشم.

راهکارهای صمیمیت زوجین از دیدگاه اسلام

اسلام، راهکارهایی را برای تحکیم مودت بین زوجین ارائه کرده است:

1. گذشت و اغماض
2. صدا کردن به نامی نیک
3. سلام کردن
4. پیشواز و بدرقه کردن
5. با محبت سخن گفتن و پرهیز از تندی و خشونت
6. نظافت و تمیزی شوهران
7. آرایش و پیرایش زنان برای شوهران
8. تهیۀ هدیه و سوغاتی
9. عیب‌پوشی و رازداری
10. اظهار محبت و دوستی.

برنامه‌های غنی‌سازی روابط زوجین

زندگی زناشویی بدون دغدغه، شاد و همراه با صمیمیت زناشویی نیازمند یادگیری مهارت است. در حقیقت، کارشناسان بر این باورند که یکی از راه‌های افزایش کیفیت رابطه و ایجاد و تقویت رضایت در روابط زوجین، آموزش به آنها است. این آموزش، در نقاط بسیاری از جهان تحت عنوان «برنامه‌های غنی‌سازی روابط زوجین» صورت می‌گیرد. این برنامه‌ها، بر مواردی همچون شناسایی عوامل مرتبط با موفقیت زناشویی، ارزیابی زوجین در مورد آن عوامل، ارائۀ بازخورد زوجین و تمرین‌های ارائه شده در راستای کمک به زوجین در مواجهه با مشکلات، تمرکز دارند.

کارشناسان معتقدند که نقطۀ قوت این برنامه‌ها، تمرکز بر نقاط قوت و رشد بین زوجین است نه بر مشکلات. آنها بر این باورند که هر زوجی، دارای نقاط قوت بوده و می‌توان از آن برای رشد و ایجاد اعتماد استفاده کرد. بنابراین شناسایی و بزرگ‌نمایی این نقاط قوت، اصلی ضروری بوده و انرژی لازم را برای حرکت زوجین به‌سمت اهدافی که می‌خواهند به آن برسند، تأمین می‌کند.

از جمله مهارت‌های آموزشی در خلال این برنامه‌ها، مهارت حل تعارض و حل مسئله است. زوجین، در این برنامه‌ها مهارت گفت‌وگو را یاد گرفته و ارتباط مناسبی با هم برقرار می‌کنند. مهارت گوش کردن، دیگر مهارتی است که در این برنامه‌ها بر آن تأکید می‌شود. خوب گوش کردن بین زوجین منجر به کاهش سوءتفاهم شده و از ایجاد کج‌فهمی‌ها جلوگیری می‌کند. مهارت ارتباط با خانوادۀ همسر، مهارت‌های متمرکز بر عواطف و هیجان‌های زوجین نیز از دیگر موارد آموزشی در این برنامه است.

منابع

• «آموزه‌های اسلام برای صمیمیت بیشتر بین زوجین»، وب‌سایت شمیم، تاریخ بارگذاری: 24 مرداد 1392ش.
• «افزایش صمیمیت زوجین- قسمت 1»، وب‌سایت دکتر ماندانا شعبان، تاریخ بازدید: 3 دی 1401ش.
• «راه‌های افزایش صمیمیت در بین زوجین»، مشرق نیوز، تاریخ بازدید: 3 دی 1401ش.
• نظری، فرحناز و دیگران، «غنی‌سازی روابط زوجین به شیوۀ اولسون بر صمیمیت زناشویی زوجین»، مجلۀ تحقیقات علوم رفتاری، دورۀ 17، شمارۀ 3، 1398ش.
• Berger R, Hannah MT, Preventive approaches in couple’s therapy, Routledge, 2013.
• Carroll JL, Volk KD, Hyde JS, Differences between males and females in motives for engaging in sexual intercourse, Archives of sexual behavior, 1985.
• Gurman AS, Brief therapy and family/couple therapy: An essential redundancy, Clinical Psychology: Science and Practice, 2001.
• Hamilton S. The Great Eight: How to Be Happy (even when you have every reason to be miserable). Thomas Nelson; 2009.
• Mohammadi M, Salimi A, Zahrakar K, Davarniya R, Shakarami M, Investigating the performance of relationship enhancement program (REP) on reducing burnout in couples, IJPN, 2016.