عبدالوهاب مددی
عبدالوهاب مددی؛ خواننده، آهنگساز و موسیقی‌دان افغانستان. عبدالوهاب مددی، خواننده، آهنگساز، موسیقی‌دان و محقق افغانستانی که علاوه‌بر ثبت آهنگ‌ها و فعالیت‌های متنوع در ارتباط با موسیقی افغانستان تحقیقات زیادی نیز انجام داده و کتاب‌ها و مقالاتی از او دربارۀ موسیقی منتشر شده است.
از تولد تا جوانی
عبدالوهاب مددی فرزند امیر‌محمد و گوهرتاج در 1318ش در روستای ترکان سفلی ولسوالی (شهرستان) انجیل از ولایت هرات متولد شد. مددی در کودکی در شهر هرات برای تحصیل به لیسۀ سلطان غیاث‌الدین غوری رفت و تا کلاس هشتم در آن لیسه به تحصیل پرداخت. او در 1334ش به کابل رفت و کلاس هشتم و نهم را در مکتب ابن‌سینای کابل سپری کرد.[۱] مددی بعد از فراغت از کلاس نهم به مدرسۀ تخنیک ثانوی (هنرستان فنی) رفت و در 1338ش از آن فارغ شد. او سپس به مدت یک‌سال آموزش هواشناسی دید و در 1339ش در ریاست هوایی ملکی مشغول به کار شد و حدود پنج سال در میدان هوایی (فرودگاه) کابل به فعالیت پرداخت. او در 1344ش به تقاضای وزیر مطبوعات وقت، به رادیو افغانستان منتقل شد و در این دوره با استادان موسیقی سرشناس، آشنا شد. وی در سال 1965م به مدت دو سال و بار دیگر در سال 1972م به آلمان رفت و به آموزش ژورنالیزم رادیو و موسیقی پرداخت.[۲]
گرایش به موسیقی
عبدالوهاب مددی از کودکی توسط چوپانان محلی با دوتار‌نوازی و آوازخوانی آشنا شده بود. اولین آوازخوانی او در مکتب غوری هرات مورد تشویق محصلان و آموزگاران قرار گرفت و با مهاجرت به کابل به فراگیری موسیقی ادامه داد. در 1334ش ترانۀ مشهور «سیاه‌موی و جلالی» با صدای او به‌صورت زنده از رادیو کابل پخش شد. مددی به آهنگ‌های فولکلوریک هراتی توجه خاصی داشت و فعالیت مداوم او در جوانی در رادیو موجب تشویق و توجۀ بزرگان موسیقی کشور به او شد. مددی در جوانی علاوه‌بر آوازخوانی به ساخت آهنگ نیز علاقه داشت و برای برخی آوازخوانان مشهور کشور آهنگ ساخت.[۳] مددی در خوانش آهنگ بیش‌تر به سبک «هراتی» توجه داشت و در طول فعالیت‌های خود برخی از آثار فولکلوریک هراتی را بازخوانی کرد. او همچنین تلاش کرد با استفاده از اشعار شاعران زبان فارسی، به موسیقی کلاسیک نیز بپردازد.[۴]
فعالیت‌ها
مددی در طول 23 سال فعالیت خود در رادیو افغانستان برنامه‌های زیادی ساخت از جمله «موسیقی مغرب زمین» که شامل معرفی موسیقی‌دانان بزرگ جهان، معرفی آثار کلاسیک دنیا و موسیقی روز جهان بود، «سیمای هنرمند» که به معرفی هنرمندان اختصاص داشت، «نوی گلونه» به معرفی آوازخوانان تازه‌کار می‌پرداخت، «دآهنگونو محفل» به غزل‌خوانی و شعر و موسیقی اختصاص داشت، «موسیقی کلاسیک» برنامه‌ای برای آموزش موسیقی کلاسیک بود که از رادیو پخش می‌شد. با تأسیس تلویزیون در افغانستان مددی برنامۀ «سیمای هنرمند» را برای تلویزیون تهیه کرد و دو برنامۀ یک ساعته از سرآهنگ و رحیم‌بخش تولید کرد که با آغاز جنگ‌های کابل این برنامه ناتمام ماند. مددی در سال‌های 1349 و 1350ش آرشیو موسیقی رادیو افغانستان را تنظیم و بر اساس حروف الفبا ثبت کرد. آهنگ‌سازی از دیگر فعالیت‌های مددی بود که مجموع آنها در آرشیو رادیو افغانستان به 150 عدد می‌رسد. مشهورترین آهنگ مددی آهنگ حماسی «وطن» است که بعد از گذشت سالیان طولانی از اجرای آن همچنان مورد توجه مردم قرار دارد.[۵]
مسئولیت‌ها
مددی از 1345 تا 1366ش در شعبات مختلف رادیو و تلویزیون افغانستان به‌عنوان مدیر موسیقی، مدیر آرشیو موسیقی و مدیر عمومی برنامه‌های موسیقی مشغول به کار بود. او از ماه اسد (مرداد) 1363 تا اوایل 1366ش به‌عنوان رئیس موسیقی رادیو تلویزیون افغانستان به کار پرداخت و پس از آن در اتحادیۀ انجمن‌های هنرمندان شروع به کار کرد و در اسد 1368ش به‌عنوان رئیس انجمن موسیقی اتحادیۀ هنرمندان تعیین شد. مددی در 1368ش به‌عنوان عضو هیأت مدیرۀ موسیقی در رادیو افغانستان مشغول به کار شد.[۶]
مهاجرت به ایران
با سقوط دولت نجیب‌الله و آغاز جنگ‌های داخلی در 1371ش مددی مجبور به ترک کابل شد. او ابتدا به هرات رفت و سپس به ایران مهاجرت کرد. مددی شش سال در ایران اقامت کرد و در این مدت به فعالیت‌های پراکنده‌ای اشتغال داشت. اجرای موسیقی به‌صورت پراکنده در برخی از محافل مهاجرین، نگارش مقاله در ارتباط با موسیقی افغانستان برای برخی از مطبوعات و به‌خصوص آماده‌سازی کتاب «سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان» و چاپ آن از جمله فعالیت‌های مددی در ایران به شمار می‌رود. او در زمان اقامت خود در ایران آثار متعددی را نیز ترجمه کرده و به چاپ رساند. انتشار چند نوار کاست موسیقی و به‌ویژه مجموعۀ «موسیقی افغانستان» نیز ثمرۀ زندگی او در ایران است.[۷]
مهاجرت به آلمان
مددی در 1378ش به آلمان مهاجرت کرد و در طول بیست سال گذشته علاوه‌بر شرکت در برخی از محافل و همایش‌های مربوط به هنر و موسیقی، خوانندگی سرود ملی افغانستان را در 2006م انجام داده و کتاب خاطرات خود را نیز تحت عنوان «خاطرات من» به چاپ رسانده است. او اینک با خانوادۀ خود در شهر هامبورگ زندگی می‌کند.[۸]
آثار
مطبوعاتی
تهیۀ برنامه موسیقی برای رادیو، پای مددی را به مطبوعات کشاند. او بسیاری از برنامه‌هایی که برای رادیو می‌ساخت، برای مطبوعات نیز باز‌نویسی کرده و آنها را به چاپ می‌رساند. از جمله «آهنگسازان بزرگ مغرب زمین» ترجمه از انگلیسی به‌صورت پاورقی در مجلۀ پشتون ژغ (ارگان نشراتی رادیو افغانستان) در دهۀ پنجاه شمسی در چندین قسمت چاپ شد. «سرگذشت موسیقی جاز و هنرمندان نام‌آور آن» ترجمه از آلمانی در مجلۀ هنر «ارگان نشراتی اتحادیۀ انجمن‌های هنرمندان افغانستان» در دهۀ شصت شمسی به صورت مسلسل به چاپ رسید. از مددی یادداشت‌های زیادی در ارتباط با معرفی موسیقی افغانستان در مجلۀ آواز، مجلۀ هنر، مجلۀ خلق و دیگر جراید کشور نشر شده است. همچنین بخش زیادی از متن اولیۀ کتاب «سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان» ابتدا در مطبوعات کابل به چاپ رسید و بعدها زمینۀ چاپ آن به‌صورت کتاب نیز فراهم شد.[۹]
کتاب‌ها
از مددی به‌عنوان خواننده و موسیقی‌دان آثار قابل اعتنایی در سال‌های اخیر چاپ شده است از جمله: «سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان» از معدود کتاب‌های پژوهشی در ارتباط با موسیقی افغانستان از گذشته تا دورۀ معاصر است. این کتاب ابتدا در سال 1375ش توسط نشر سوره در تهران به چاپ رسید و سپس در 1390ش نشر عرفان آن را دوباره چاپ کرد. کتاب «خاطرات من» که به شصت سال خاطرات مددی از دنیای موسیقی پرداخته است در حجم 500 صفحه وزیری توسط خلیل یوسفی آماده و در هلند به وسیلۀ انتشارات شاهمامه در 1397ش چاپ شده است. کتاب‌های «کلاغی که روی منقارش می‌ایستاد»، «مازالای، افسانۀ خرس مغولی» و «افسانه خارپشت» چندین قصۀ کودکانه است که از آلمانی ترجمه و در 1378 و 1379ش در تهران منتشر شده است. «سرگذشت موسیقی جاز و هنرمندان نام‌آور آن» و «آهنگسازان بزرگ مغرب‌زمین» دیگر کتاب‌های مددی است که از او به چاپ رسیده است.[۱۰]
ترویج هنر مقاومت
دهۀ شصت که اوج فعالیت‌های هنری مددی در داخل کشور به حساب می‌آید، مصادف بود با حضور نیروهای اشغالگر شوروی در افغانستان و او در کنار برخی دیگر از هنرمندان و ادیبان در آن دوره تلاش کرد با ترویج روحیۀ وطن‌دوستی و تقویت روحیۀ بیگانه‌ستیزی در بین مردم، جریان مقاومت علیه اشغالگران را تقویت کند. آهنگ حماسی «وطن» در همین دوره توسط مددی اجرا و در بین مردم به یک سرود حماسی تبدیل شد:
وطن عشق تو افتخارم؛ وطن در رهت جان نثارم
وطن خاک پاکت بهشتم؛ وطن گُلخنت لاله‌زارم
وطن عاشقم بر شکوهت؛ بِه از دُر بُود سنگ کوهت
به من هرکجایی که باشم؛ تویی جانفزا ای دیارم
وطن قلب من هستی‌ای من؛ بُود رگ رگم پر زخونت
ز تو همچو بشکفد دل؛ اگر در خزان یا بهارم[۱۱]
پانویس
- ↑ موجانی، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، 1394ش، ص267.
- ↑ مددی، خاطرات من، 1397ش، ص121.
- ↑ عبیدی، «بیوگرافی استاد عبدالوهاب مددی»، وبلاک لنگر شریف.
- ↑ عبیدی، «بیوگرافی استاد عبدالوهاب مددی»، وبلاک لنگر شریف.
- ↑ مددی، سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان، 1390ش، ص189؛ مددی، «تحول موسیقی افغانستان در یک قرن اخیر»، 1384ش، ص109.
- ↑ مددی، سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان، 1390ش، ص70؛ مددی، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، 1387ش، ص189.
- ↑ مددی، خاطرات من، 1397ش، ص415.
- ↑ مددی، خاطرات من، 1397ش، ص420.
- ↑ مددی، خاطرات من، 1397ش، ص420.
- ↑ کاظمی، «خاطرات من کتابی ارزشمند از عبدالوهاب مددی»، وب‌سایت محمد‌کاظم کاظمی؛ مددی، خاطرات من، 1397ش، ص445.
- ↑ عبیدی، «بیوگرافی استاد عبدالوهاب مددی»، وبلاک لنگر شریف، 1392ش؛ مددی، خاطرات من، 1397ش، ص298.
منابع
- عبیدی، علاءالدین، «بیوگرافی استاد عبدالوهاب مددی»، وبلاک لنگر شریف، تاریخ درج مطلب 2 اردیبهشت 1392ش.
- کاظمی، محمد‌کاظم، «خاطرات من کتابی ارزشمند از عبدالوهاب مددی»، وب‌سایت محمد‌کاظم کاظمی، درج مطلب 15 خرداد 1398ش.
- مددی، عبدالوهاب، تحول موسیقی افغانستان در یک قرن اخیر، مجلۀ ایران‌نامه، شمارۀ 85 و 86، 1384ش.
- مددی، عبدالوهاب، خاطرات من، به اهتمام خلیل یوسفی، هلند، شاهمامه، 1397ش.
- مددی، عبدالوهاب، «سبک‌های موسیقی محلی افغانستان»، نشریۀ مقام موسیقایی، شمارۀ 4، 1387ش.
- مددی، عبدالوهاب، سرگذشت موسیقی معاصر افغانستان، تهران، عرفان، 1390ش.
- موجانی، سید‌علی و دیگران، فرهنگ شخصیت‌های معاصر افغانستان، تهران، عظام، 1394ش.