عرفان کیهانی
عرفان کیهانی؛ عرفان‌وارۀ شبکۀ شعور کیهانی با ادعای درمان بیماری.
عرفان کیهانی، عرفان‌وارۀ دوران مدرن است که بر ارتباط انسان با شبکۀ شعور کیهانی تأکید می‌کند. این جریان با ادعای درمان بیماری‌های جسمی، ذهنی و روانی از طریق روش‌های شهودی که توسط بنیان‌گذار آن، محمدعلی طاهری، ابداع شده، به‌شهرت رسیده است. روش‌هایی مانند فرادرمانی و سایمنتولوژی از جمله تکنیک‌های مطرح شده در این عرفان‌واره است. عرفان کیهانی با انتقاداتی جدی از جمله انحراف از اصول دینی و استفاده از روش‌های شبه‌علمی مواجه شده است.
مفهوم‌شناسی
عرفان کیهانی یا حلقه، نوعی سیر و سلوک شبه‌عرفانی است که مباحث عرفانی را با هدف کمک به انسان در رسیدن به کمال و تعالی مورد بررسی نظری و عملی قرار داده است. [۱] این جریان شبه‌معنوی، در ساحت نظری با ارائۀ تفسیری کاملاً مادی و تجربی از هستی و غیب و در ساحت عملی با أثرپذیری از نظریۀ تجربۀ دینی شلایر ماخر، بدون نیاز به عقل و دستورات دینی و اخلاقی، الگویی تجربی برای ارتباط با خداوند، با عنوان اتصال به شعور کیهانی را مطرح می‌کند. [۲] در این راستا، همۀ تلاش‌ها برای نزدیک‌شدن انسان‌ها به یک‌دیگر صورت گرفته و از هر عاملی که باعث جدایی و ایجاد تفرقه بین آنها میشود، اجتناب به‌عمل می‌آید.[۳]
تاریخچه
عرفان کیهانی یا عرفان حلقه (فرادرمانی) از جریانات نوظهوری است که در آبان سال 1357ش توسط محمدعلی طاهری در ایران شکل گرفت. طاهری این عرفان را دارای ریشه و منشأ ایرانی دانسته و در آثار خود از آن با عنوان عرفان ایرانی یاد می‌کند. وی معتقد است بین جزء (انسان) با کل (خداوند) به‌واسطۀ اتصالات، حلقه‌ای ایجاد می‌کند تا فرد را به درمان و سپس عرفان برساند. بدین خاطر نام «حلقه» را بر این عرفان گذاشت. نام عرفان کیهانی توسط اسماعیل منصوری لاریجانی که بر آثار طاهری مقدمه نوشته است براین عرفان نهاده شده است.[۴]
عرفان کیهانی(حلقه) دو شاخۀ درمانی را معرفی می‌کند؛ «فرادرمانی» که در خصوص درمان مشکلات جسمی، روانی و روان‌تنی مؤثر است و دیگری «سایمنتولوژی» که در زمینۀ رفع مشکلات ذهن، تئوری و تجارب عملی، اهمیت قابل توجهی دارد. فرادرمانی مورد توجه در حلقه، درمانی غیرمتعارف و مکمل است که مدعی درمان همۀ بیماری‌ها است.[۵]
بنیان‌گذار
محمدعلی طاهری بنیان‌گذار عرفان حلقه در فروردین 1335ش در کرمانشاه متولد شد. او در اواخر دهۀ 1340ش به همراه خانواده به تهران مهاجرت کرد. وی به‌دلیل علاقه به امور فنی به ساخت ماکت هواپیما و ابتکاراتی در این حوزه پرداخت. این فعالیت‌ها باعث جلب توجه ساواک و دریافت جایزه‌ای از هویدا، نخست‌وزیر وقت، شد. با این حال، طاهری در تحصیلات رسمی موفق نبود و دیپلم نگرفت.
پس از انقلاب اسلامی، طاهری به ماتریالیسم و گروهک‌های چپ‌گرا گرایش پیدا کرد و برای ادامۀ تحصیل به کشورهای ژاپن، ترکیه و بلغارستان سفر کرد. وی ادعا می‌کرد که در این کشورها تحصیل کرده است، اما هیچ مدرک رسمی دال بر تحصیل او وجود ندارد. او پس از بازگشت به ایران، خود را مهندس مکانیک معرفی کرد. از سال 1377ش، طاهری به برگزاری کلاس‌هایی با عنوان «تله انرژی پاتی» پرداخت و از سال 1383ش، این کلاس‌ها با عنوان «سبک تصور کیهانی» یا «عرفان حلقه» به‌سرعت گسترش یافت.[۶]
زمینه‌های گسترش
عرفان‌های نوظهور با توجه به احساس نیاز روزافزون به دین روزآمد با اهدافی سهل‌الوصول به ارائۀ خوانشی جدید و متناسب با نیاز جامعه پرداخته‌اند. برگزاری دوره‌ها، نشر کتاب‌ها، راه‌اندازی سایت، کانال‌های رسمی در تلگرام، صفحات اینستاگرام، فیس‌بوک و توییتر، استفاده از زبان روان و سلیس، طرح شعارهای روشن‌گرایانه و جدید، توجه به سبک جدید درمانی و نمایش راهی کوتاه برای تعالی در بین جوانان و نسل جدید زمینه را برای رشد این‌گونه عرفان‌ها فراهم ساخته است.[۷]
پژوهشگران معتقدند، ساختار هرمی عرفان حلقه، انگیزه‌های مادی و موقعیت اجتماعی در برگزاری دوره‌ها، اعطای عناوین استاد یا مَستر به افراد بدون تخصص و مهارت کافی از اقشار مختلف جامعه، نوشتن مقدمۀ مبسوط با موضوع جایگاه عرفان کیهانی در عرفان اسلامی توسط افراد خبره و برگزاری دوره‌های آموزشی در دانشگاه تهران، سرعت گسترش این جریان را بیشتر کرده است.[۸]
اصول حاکم بر عرفان کیهانی
در عرفان کیهانی، جهان تنها به‌عنوان یک مجموعه از پدیده‌ها و موجودات دیده نمی‌شود، بلکه به‌عنوان یک کل واحد و به هم‌پیوسته در نظر گرفته میشود. در این نگرش، همه چیز به هم متصل است و اصول عرفان کیهانی تلاش می‌کند تا این ارتباطات و معانی عمیق آنها بهتر درک شود. این اصول عبارتند از:
- انسان‌شمولی صرف‌نظر از نژاد، ملیت، دین، مذهب و عقیدۀ شخصی؛
- عدم نیاز به انبیاء و رسولان الهی؛
- شبکۀ شعور کیهانی جایگزین انبیاء و رسولان الهی؛
- رسیدن به باطن و کسب معنویت بدون دین؛
- تمرد شیطان بنابر خواست تشریعی خداوند و نشانۀ ایمان او؛
- معرفی شیطان به‌عنوان فرشته و ملک (نگاه یهودی-مسیحی به شیطان)؛
- اعتقاد به نظام دوقطبی عالم هستی؛
- شهود و کسب تجربه عرفانی با اتصال جمعی شعور کیهانی، فرد متصل‌کننده و فرد متصل‌شونده؛
- عدم تلازم بین دین‌داری و عرفان؛
- عدم وابستگی عرفان به دین و شریعت؛
- تأکید بر شعورمندی موجودات به‌جای خداگرایی؛
- غایت آن اتصال به حلقه‌های شعور کیهانی نه کسب رضایت خدا؛
- باور به خودمختاری ماده و شعورمندی آن نه ایمان به خدا؛
- اعتقاد به کالبد ذهنی (روح) و حلول هم‌زمان روح در کالبدهای دیگر؛
- تقسیم‌بندی اعتقادات به زیربنا (اشتراک فکری همۀ انسان‌ها) و روبنا (دستورالعمل‌های ادیان و مذاهب)؛
- درمان، اولین قدم در عرفان کیهانی؛
- انسان‌شناسی نظری در معرفت ذره و انسان‌شناسی عملی در درمانگری؛
- موجودات غیرارگانیک، علت بیماری‌های جسمی و روانی؛
- تجربه وحدت با جهان هستی مادی نه مبدأ هستی؛
- برخورداری از رحمت عام الهی صرف‌نظر از گناهکاری و بی‌گناهی، پاکی و ناپاکی.[۹]
ویژگی‌های عرفان کیهانی
در دنیای مدرن، تنش‌ها و مشکلات زندگی و نظام سرمایه‌داری باعث شده انسان‌ها به دنبال معنویت‌های نوین و غیرسنتی بوده که با شرایط زندگی جدید همخوانی داشته باشد. در این میان، گروه‌های معنوی مانند عرفان کیهانی به رشد و ظهور رسیده‌اند و به دنبال ارائه سلامتی، موفقیت، امنیت، آرامش و رضایت از زندگی هستند. از منظر جامعه‌شناختی، این گروه‌ها ویژگی‌های خاصی دارند که به بررسی آنها پرداخته میشود:
- وجود رهبری کاریزماتیک با داعیۀ تجارب معنوی؛
- پراکنده‌گزینی با ترکیب‌نمودن باورهای مختلف فکری و ادغام آن در قالب جدید؛
- التقاطی بودن از ادیان مختلف؛
- توجه به روانشناسی جدید؛
- ناظر بر انسان بودن تا خدا؛
- ادعای درمانگری و شکوفاسازی استعدادهای درونی فرد؛
- دسترسی همگانی؛
- وعدۀ تسریع و سهل‌الوصول بودن رسیدن به سعادت و موفقیت؛
- معنویت ناشی از دین شخصی؛
- عدم‌توجه و میل به باورهای سنتی؛
- همخوانی با سبک زندگی نوین و ارزش‌های جامعۀ معاصر؛
- سکولارسازی دین و تجربۀ عرفانی؛
- انحصار تجربۀ دینی برای آرامش دنیوی نه اعتلای بٌعد دینی و معنوی انسان.[۱۰]
عوامل گرایش افراد به عرفان کیهانی
در دوران پرتنوع و پیچیده امروزی، عرفان کیهانی به عنوان یک رویکرد فلسفی و متافیزیکی جذابیت زیادی برای افراد دارد. این جذابیت نه تنها به ابعاد معنوی و متافیزیکی آن، بلکه به دلایل عمیق‌تری که در زیر می‌آوریم، برمی‌گردد:
- جذابیت‌های کاذب؛
- نیاز فطری به عرفان و معنویت؛
- تکیه بر عشق‌گرایی با بیان دو پلۀ عقل و عشق؛
- ادعای درمانگری؛
- ارتباط با امور متافیزیکی و فرامادی مانند جن و ارواح سرگردان؛
- دستیابی آسان به منصب استادی؛
- کسب درآمد با برگزاری کلاس به‌شکل هرمی؛
- اتصال به روح‌القدس؛
- قدرت‌طلبی، ماجراجویی، خودنمایی و متفاوت بودن در فرقه؛
- مشکلات و آسیب‌های اجتماعی؛
- ملیت‌گرایی؛
- ضعف معرفتی نسبت به عرفان حقیقی اسلامی؛
- رسیدن به کشف و شهود عرفانی.[۱۱]
فرایند جذب و اقناع
یافته‌های پژوهشی نشان می‌دهد فرایند جذب و اقناع در عرفان کیهانی در سه گام عمده مطرح شده است:
الف- اعتماد سازی: ایجاد روابط گرم و صمیمی با مربی و سایر اعضا، ایجاد حس تغییر، بزرگنمایی نسبت به مؤسس عرفان، ادعای واسطه‌گری در امور معنوی و امکان ارتباط جمعی و آسان با خداوند و ماوراءطبیعت.
ب- القای آموزه‌های نظری: تأکید بر توانمندی همۀ اعضا در برقراری ارتباط هوشمند الهی، جذاب و مفیدبودن آموزه‌ها (تأکید بر آرامش، اخلاق، انسانیت، عقلانیت و صلح)، حداقل رساندن تکلیف و الزام، وجود آموزه‌های توجیه‌گر(قفل ذهنی) و تلقین.
ج- مداومت بر تمرینات عملی و ارائۀ گزارش کلاسی: انجام تمرینات عملی، ارتباط گرفتن در حلقه‌های اتصال جمعی، اعلام کردن حلقۀ فرادرمانی برای دیگران.[۱۲]
تحول سبک زندگی با عرفان کیهانی
عرفان کیهانی با ادعای اتصال به انرژی کیهانی، بر جنبه‌های مختلف زندگی افراد تأثیرگذار است. این جریان، با بکارگیری تکنیک‌ها و اصطلاحات مرتبط با آن به‌دنبال تحول درونی و بیرونی است. اهم این اصطلاحات عبارت است از:
1.شبکۀ شعور کیهانی
طاهری معتقد است، همۀ انسان‌ها می‌توانند به این ادراک دست‌یابند که خداوند، صاحب شعور حاکم بر جهان هستی است. آگاهی و هوشمندی حاکم بر جهان هستی یا شعور الهی، عامل مشترک فکری بین همۀ انسان‌ها یا زیربنای فکری همۀ انسان‌ها است که «شبکۀ شعور کیهانی» نامیده میشود. در عرفان حلقه، اتصال با این شبکه می‌تواند دسته‌ای از نیروهای غیرعادی را جهت درمان دیگران استخدام کند.[۱۳]
2.اتصال
در مکتب عرفان کیهانی، «اتصال» به معنای برقراری نوعی ارتباط غیرقابل تعریف است که در دنیای بی‌ابزاری صورت می‌گیرد و تنها آثار آن قابل مشاهده است. برای بهره‌برداری عملی از این مکتب، لازم است که فرد به شبکه شعور کیهانی متصل شود. برای برقراری این اتصال، فرد کافی است چشم خود را ببندد و بدون قضاوت و تفسیر به نظارت بی‌طرفانه بر تجربیات درون خود بپردازد. نشستن، ایستادن یا خوابیدن تأثیری بر برقراری اتصال ندارد و نیازی به تمرکز، تخیل، یا تلاش نیست. بستن چشم به افراد کمک می‌کند تا توجه خود را به درون معطوف کنند، اما این کار الزامی نیست. عدم احساس اتصال نیز ممکن است به دلایل مختلفی باشد که با پیگیری برطرف میشود.[۱۴]
3.فرادرمانی
در فرادرمانی، بیمار توسط فرادرمانگر به شبکۀ شعور کیهانی متصل شده و مورد کاوش (اسکن) قرار می‌گیرد. با بروز دادن نحوۀ اتصال به‌صورت گرم شدن، سرد شدن، احساس درد، تیر کشیدن، ضربان عصبی و تشنج، اعضای معیوب بدن مشخص شده و با حذف علائم، روند درمان آغاز میشود. شرط اصلی نتیجه گرفتن از فرادرمانی، حضور بی‌طرفانۀ فرد در این حلقه بوده که به‌صورت شاهد و نظاره‌گر در آن شرکت دارد؛ بدون نیاز به داشتن اعتقاد و ایمان. این مکتب عرفانی، به‌عنوان راهی در جهت رسیدن به اهداف متعالی است تا ضمن تحقق بخشیدن به درمان، زمینۀ ایجاد تحول فکری و بینشی را برای انسان فراهم کند. در این مکتب، برای درمان همه نوع بیماری می‌توان از اتصال به شبکۀ شعور کیهانی کمک گرفت.[۱۵]
4.موجودات غیرارگانیک
موجودات غیرارگانیک، موجوداتی زنده اما بدون ارگان‌های زیستی هستند که به‌طور معمول دیده نمی‌شوند. این موجودات در دو گروه عمده با عنوان «جن» و «کالبد ذهنی یا ارواح سرگردان» جای می‌گیرند. وجه اشتراک این دو گروه، امکان تسخیر کالبد ذهنی افراد و ایجاد مزاحمت، بیماری و اعمال نفوذ در انتخاب‌های آنها است. طاهری براین باور است، قرار گرفتن در فاز منفی، اعتیاد، استفاده از موجودات غیرارگانیک، طلسم و جادو، به هم‌خوردن هم‌فازی بین کالبدها، ندیدن وحدت و یکپارچگی جهان هستی، ایجاد فساد و تباهی مانند اسراف و اقدام علیه رشد دیگران از جمله علل آلودگی با موجودات غیرارگانیک است که آسیب‌هایی از قبیل: مشکلات ذهنی، بیماری‌های روانی و جسمی، اختلالات جسمی ذهنی روانی و اختلالات با منشأ ناشناخته را به‌دنبال دارد.[۱۶]
5.لایۀ محافظ
در عرفان حلقه، لایۀ محافظ، لایه‌ای از جنس آگاهی است که در فرادرمانی به فرادرمانگر تفویض میشود. این لایه تحت هوشمندی شبکۀ شعور کیهانی، از فرادرمانگر و بیمار در برابر تشعشعات منفی و نفوذ موجودات غیرارگانیک محافظت می‌کند.[۱۷]
6.سایمنتولوژی
یک رشته از طب مکمل ایرانی پیرامون ذهن-روانشناسی با دید فراکل‌نگر است که نگاهی همه‌جانبه به انسان و انسان‌شناسی دارد. هدف اصلی آن، شناخت انسان، نرم‌افزارهای وجودی او و تشخیص و درمان اختلالات ذهنی-روانی و مشکلات ناشناخته به‌منظور؛ خودشناسی و ارائۀ تعریف دقیق از انسان و تعالی و کمال است.[۱۸]
7.برون‌ریزی
از منظر پایه‌گذار عرفان حلقه، برون‌ریزی عاملی برای دستیابی به سلامت جسم و ذهن و به‌معنای خروج موجودات غیرارگانیک از درون فرد و یا آشکار شدن سابقۀ بیماری‌های متعلق به دوران جنینی یا طفولیت، ترس‌های نهفته، تنش‌های روانی و نابسامانی‌های ذهنی است.[۱۹]
تقابل سنت و نوآوری در عرفان کیهانی و اسلامی
عرفان اسلامی متکی بر تعالیم قرآن و سنت پیامبر اسلام و ائمه است و بر اصول و آموزه‌های دینی تأکید دارد. در این عرفان، انسان با بهره‌مندی از عباداتی نظیر نماز، روزه و دعا، به دنبال تزکیه و تطهیر نفس جهت دستیابی به رضایت الهی، تحقق قرب و بندگی و رسیدن به معرفت الهی و کمال انسانی است. عرفان اسلامی، با تأکید بر اصول اخلاقی و اجتماعی مانند رعایت اصل انصاف، همدلی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی، به ساختارهای دینی، فرهنگی و اجتماعی توجه داشته و به ایجاد جامعه‌ای متعالی می‌پردازد.[۲۰]
نگاهی روان‌شناختی به پدیدۀ فرادرمانی
یکی از مهم‌ترین ادعاهایی که عرفان کیهانی برای جذب افراد مطرح می‌کند، توانایی آن در فرادرمانی است. این مفهوم، با وعدۀ درمان بیماری‌های روحی و روانی به روشی فراتر از روش‌های درمانی مرسوم، بسیاری را به خود جذب می‌کند. تجربه اولیه افراد در این جریان معمولاً با بستن چشم و ادعای برقراری ارتباط با هوشمندی کیهانی همراه است، تجربه‌ای که به آنها القا می‌کند که تحت لطف و رحمت الهی قرار گرفته‌اند و به زودی بهبود خواهند یافت.
با این حال، این ادعاها با انتقادات جدی روانشناسان مواجه شده است. از نظر آنها، نظریۀ فرادرمانی فاقد پایه علمی محکم است و نمی‌توان آن را با روش‌های علمی اثبات یا رد کرد. بسیاری از ادعاهای مطرح شده در این زمینه، نه تنها با اصول شناخته شده روانشناسی در تضاد است، بلکه ممکن است عواقب زیان‌باری برای افرادی ایجاد کند که به جای درمان‌های اثبات‌شده، به این روش‌های نامعتبر روی می‌آورند.[۲۱]
آسیب‌ها
محققان این عرصه برای جریان‌های معنوی نوظهور از جمله عرفان حلقه آسیب‌هایی را در حوزه‌های متعددی از جمله دینی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی بیان کرده‌اند:
- تغییر فرهنگ اجتماعی خصوصاً در میان طبقه مرفه به‌دلیل برخورداری از رفاه اقتصادی، تبعیت از مدهای فرهنگی و ورود به کنش‌های نمادینِ نشان‌دهندۀ فرهیختگی؛
- ایجاد چالش در هویت ملی و عناصری از قبیل دین، تمدن، فرهنگ، نماد و نهادهایی از قبیل خانواده؛
- مختل‌سازی امنیت فرهنگی؛
- راه‌اندازی جنگ نرم؛
- ایجاد چالش در حاکمیت؛
- ناتوانی در تشخیص حق و باطل؛
- دگرگون‌سازی فرهنگ دینی و سیاسی.[۲۲]
پانویس
- ↑ طاهری، عرفان کیهانی، 1384ش، ص59.
- ↑ شمشیری، عرفان‌وارۀ حلقه: دورۀ تکمیلی، 1398ش، ص26.
- ↑ طاهری، انسان از منظری دیگر، 2009م، ص19.
- ↑ طاهری، عرفان کیهانی، 1384ش، ص41.
- ↑ رحیمی‌خویگانی، بررسی و تحلیل تاریخی زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی عرفان‌های نوظهور در ایران(مطالعۀ موردی عرفان حلقه و اشو)،1400ش، ص155؛ میرزاخانی و حمیدیه، «ویژگی‌های جنبش‌های نوپدید دینی در عرفان کیهانی(حلقه)»، 1402ش، ص266.
- ↑ جمعی از نویسندگان، حلقۀ اسارت، 1394ش، ص38-47.
- ↑ رحیمی‌خویگانی، بررسی و تحلیل تاریخی زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی عرفان‌های نوظهور در ایران(مطالعۀ موردی عرفان حلقه و اشو)،1400ش، ص156-157.
- ↑ مغیثی، فراسوی حلقه، 1398ش، ص23-24.
- ↑ شریفی‌دوست، کاوشی در معنویت‌های نوظهور، 1392ش، ص81-135؛ طاهری، انسان از منظری دیگر، 2009م، ص20.
- ↑ میرزاخانی و حمیدیه، «ویژگی‌های جنبش‌های نوپدید دینی در عرفان کیهانی(حلقه)»، 1402ش، ص267-278.
- ↑ مغیثی، فراسوی حلقه، 1398ش، ص203-206؛ «دلایل جذب افراد به فرقۀ حلقه»، وب‌سایت انجمن نجات از حلقه.
- ↑ سعیدی، عرفان در گرو حلقه‌ها، 1396ش، ص69-89.
- ↑ طاهری، عرفان کیهانی، 1384ش، ص62.
- ↑ «توضیح نحوۀ برقراری ارتباط (اتصال)»، وب‌سایت آکادمی طاهری.
- ↑ طاهری، انسان از منظری دیگر، 2009م، ص72-85.
- ↑ طاهری، موجودات غیرارگانیک، 2011م، ص9-76.
- ↑ طاهری، انسان از منظری دیگر، 2009م، ص95.
- ↑ طاهری، سایمنتولوژی، بی‌تا، ص15.
- ↑ طاهری، انسان از منظری دیگر، 2009م، ص73.
- ↑ مظاهری‌سیف، «مقایسه تطبیقی میان عرفان‌های نوظهور و عرفان اسلامی»، وب‌سایت انجمن نجات از حلقه.
- ↑ مظاهری سیف و دیگران، عرفان حلقه، 1391ش، ص199-201، سعیدی، «علل، انگیزه‌ها و پیامدهای ورود به عرفان حلقه»، 1396ش، ص224.
- ↑ تاجی اشکفتکی و دیگران، «آسیب‌شناسی جریان‌های فرهنگی نوپدید در ایران (مطالعه موردی عرفان حلقه)»، 1399ش، ص146-150.
منابع
- تاجی اشکفتکی، محمدرضا و دیگران، «آسیب‌شناسی جریان‌های فرهنگی نوپدید در ایران (مطالعه موردی عرفان حلقه)»، نشریۀ مطالعات ملی، شمارۀ 4، زمستان 1399ش.
- «توضیح نحوۀ برقراری ارتباط (اتصال)»، وب‌سایت آکادمی طاهری، تاریخ درج مطلب: 4 مرداد 1403ش.
- جمعی از نویسندگان، حلقۀ اسارت، قم، تسنیم اندیشه، 1394ش.
- «دلایل جذب افراد به فرقۀ حلقه»، وب‌سایت انجمن نجات از حلقه، تاریخ درج مطلب: 21 بهمن 1395ش.
- رحیمی‌خویگانی، فهیمه، بررسی و تحلیل تاریخی زمینه‌های اجتماعی و فرهنگی عرفان‌های نوظهور در ایران(مطالعۀ موردی عرفان حلقه و اشو)، پایان‌نامۀ دکتری، اصفهان، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اصفهان، 1400ش.
- سعیدی، محمد مسعود، عرفان در گرو حلقه‌ها، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1396ش.
- سعیدی، محمد مسعود، «علل، انگیزه‌ها و پیامدهای ورود به عرفان حلقه»، نشریۀ علوم اجتماعی، شمارۀ 79، زمستان 1396ش.
- شریفی‌دوست، حمزه، کاوشی در معنویت‌های نوظهور، قم، دفتر نشر معارف، 1392ش.
- شمشیری، امین، عرفان‌وارۀ حلقه: دورۀ تکمیلی، قم، اسماعیلیان، 1398ش.
- طاهری، محمدعلی، انسان از منظری دیگر، تهران، بیژن، 2009م.
- طاهری، محمدعلی، سایمنتولوژی، بی‌جا، انتشارات عرفان کیهانی، بی‌تا.
- طاهری، محمدعلی، عرفان کیهانی، قم، اندیشۀ ماندگار، 1384ش.
- طاهری، موجودات غیرارگانیک، ارمنستان، گریگور تاتواتسی، 2011م.
- مظاهری‌سیف، حمیدرضا، «مقایسه تطبیقی میان عرفان‌های نوظهور و عرفان اسلامی»، وب‌سایت انجمن نجات از حلقه، تاریخ درج مطلب: 2 اردیبهشت 1392ش.
- مظاهری‌سیف، حمیدرضا و دیگران، عرفان حلقه، قم، صهبای یقین، 1391ش.
- مغیثی، فاطمه، فراسوی حلقه، قم، پژوهشکدۀ مطالعات معنوی، 1398ش.
- میرزاخانی، حمید و حمیدیه، بهزاد، «ویژگی‌های جنبش‌های نوپدید دینی در عرفان کیهانی(حلقه)»، نشریۀ ادیان و عرفان، شمارۀ 2، 1402ش.