غار کتله‌خور

غار کتله‌خور؛ طولانی‌ترین غار آهکی جهان در روستای گرماب.

غار کتله‌خور یکی از زیباترین غار‌های آهکی جهان است که از نظر قدمت، وسعت، تعداد طبقات و تنوع در تشكیل قندیل‌ها، از غارهای منحصربه‌فرد دنیا به شمار می‌رود. در غار کتله‌خور حدود ۸۰ اسکلت از انسان‌های اولیه کشف شده است. این غار در دل کوه‌های آهکی «سقزلو» قرار گرفته است.

نام‌گذاری

واژۀ «کتله» در زبان ترکی؛ به‌معنی پستی و بلندی و ناهمواری‌های داخل غار و «خور»؛ به‌معنی راحتی و آسانی است.^[۱] همچنین در بعضی از مناطق غربی ایران، به کوه‌های کم ارتفاع «کتله» می‌گویند^[۲] که خورشید از پشت آن طلوع می‌کند، به‌همین منظور به این غار «کتله‌خور» می‌گویند.^[۳] بومیان این منطقه به این غار «کتل کوتول» نیز می‌گویند.^[۴]

تاریخچه

عمر غار کتله‌خور به حدود 120 میلیون سال می‌رسد^[۵] و در آن 80 اسکلت از انسان‌های اولیه، یافت شده است.^[۶] برخی از باستان‌شناسان بر اساس کاوش‌های صورت گرفته و کشف سفال‌های دست‌ساز مربوط به قرن اول تا سوم میلادی در این غار، معتقدند که غار کتله‌خور، پناهگاه انسان‌ها در دوران سنگ بوده است.^[۷] همچنین در این غار برخی سفال‌های تیره رنگ دود‌زده با نقش‌هایی مربوط به اواخر هزاره دوم پیش از میلاد کشف شده است.^[۸]

پرونده:غار-کتله-خور1.jpg

ورودی غار کتله‌خور

جغرافیا

موقعیت جغرافیایی: غار کتله‌خور از توابع شهرستان خدابنده است که در کوه‌های آهکی «سقزلو»،^[۹] در 5 کیلومتری روستای گرماب^[۱۰] و 140 کیلومتری شهر زنجان قرار دارد.^[۱۱]
آب‌و‌هوا: غار کتله‌خور در محلی با اقلیم نیمه‌خشک و دارای زمستان‌های سرد قرار گرفته است.^[۱۲] در قسمت‌های داخلی‌تر غار رطوبت هوا به حدود ۹۰ درصد می‌رسد.^[۱۳] بیشتر بارش‌های جوی در این منطقه به شکل برف بوده و متوسط بارندگی سالیانه آن حدود 300 میلی‌متر است.^[۱۴]
منابع آبی: در این منطقه، چشمه‌های متعدد با آب زلال وجود دارد.^[۱۵]
پوشش‌گیاهی: محیط اطراف غار عاری از پوشش‌گیاهی است.^[۱۶]
زمین‌شناسی: غار کتله‌خور در پیشانی کوه‌های زاگرس قرار دارد.^[۱۷] تشکیل غار کتله‌خور به‌دوران سوم زمین‌شناسی و حدود ۳۰ میلیون سال پیش بر می‌گردد. ^[۱۸] این غار به‌طور طبیعی از شسته‌شدن و فرسایش آهک و حرکات تکتونیکی ایجاد شده است.^[۱۹]

ویژگی

پرونده:غار-کتله-خور3.jpg

فضای داخلی غار کتله‌خور

غار کتله‌خور طولانی‌ترین غار شناخته شده در ایران است^[۲۰] و 12860 متر طول دارد.^[۲۱] غار کتله‌خور در مراحل اولیه تشکیل خود غاری آبی بوده؛^[۲۲] اما امروزه یکی از غار‌های خشک به شمار می‌رود.^[۲۳] این غار از آهک تشکیل شده و در بعضی نقاط آن خاک رس و اکسید آهن هم قابل مشاهده است.^[۲۴] غار کتله‌خور در ارتفاع 1742 متری از سطح دریا قرار گرفته است.^[۲۵] این غار دومین غار آهکی جهان به‌لحاظ وسعت است.^[۲۶] تا كنون حدود ۳۰ كیلومتر مربع از غار كتله‌خور شناسایی شده و نقشه‌برداری ۲۲ كیلومتر مربع از این محدوده انجام شده است.^[۲۷] این غار که سه طبقۀ آن شناسایی شده، ^[۲۸] دارای تونل‌های فرعی فراوان ^[۲۹] و بخش‌های مختلفی است که حاصل تجمع‌های مختلف آهکی است. ^[۳۰] این تونل‌های فرعی هر کدام بر اساس اشکال ظاهری خود نام‌گذاری شده‌اند مانند اتاق عقد، میدان بیستون، میدان چهل ستون، نخل سوخته، ^[۳۱] دو جادوگر، شتر با جهاز، میدان شیر خوابیده، تونل قندیلی، تالار عروس و پای فیل است.^[۳۲] غار کتله‌خور به شکل نوعی شبکۀ متصل مارپیچی است که گذرگاه آن در این ساختار مارپیچی متصل، در سه طبقه شکل گرفته است.^[۳۳] همچنین تعداد زیادی گذرگاه دیگر در این غار یافت شده که انتهای بسته دارند.^[۳۴] غار کتله‌خور در قسمت‌های مختلف دارای عمق‌های متنوعی است که علت این تغییر عمق، تغییر ارتفاع کوه است.^[۳۵]

جاذبه‌های گردشگری

غار کتله‌خور دومین غار مهم توریستی کشور است.^[۳۶] این غار دارای هفت طبقه بوده ^[۳۷] که تا کنون سه طبقه آن شناسایی شده است. ^[۳۸] طبقه اول، بخش توریستی غار و دارای تعدادی مسیر حلقوی است.^[۳۹] یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی این غار وجود چاه‌هایی است که به طبقات پایین‌تر غار وصل می‌شوند.^[۴۰] وجود استالاگمیت و استالاگتیت‌هایی به ارتفاع 30 الی 40 متر که در کف و سقف این غار تشکیل شده‌اند از دیگر جاذبه‌های دیدنی غار کتله‌خور است.^[۴۱] یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری غار کتله‌خور وجود مسیر 4 کیلومتری درون غار است که محلی مناسب برای علاقه‌مندان به غار‌نوردی و صخره‌نوردی فراهم کرده است.^[۴۲]

کارکرد

غار کتله‌خور دارای پتانسیل مناسب برای توسعه گردشگری و ژئوتوریسم است^[۴۳] و می‌توان از افراد آگاه به صنعت توریسم در جهت بهبود عملکرد توسعه گردشگری و توسعه منابع و جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی گردشگری در این منطقه استفاده کرد. ^[۴۴] این امر سبب توسعه کارکرد اقتصادی این منطقه از طریق اشتغال‌زایی، ایجاد محور توریستی و درآمد‌زایی برای ایران ^[۴۵] و افزایش آگاهی زیست‌محیطی مردم منطقه می‌شود.^[۴۶] همچنین دالان بزرگ طبیعی با مسیر خروجی مصنوعی که در قسمت جنوبی غار وجود دارد مکانی مناسب جهت برگزاری مراسم‌های مختلف است.^[۴۷]

امکانات رفاهی

از جمله امکانات رفاهی موجود در اطراف غار کتله‌خور می‌توان به امکانات اقامتی مانند مهمان‌پذیر، سوییت‌های مناسب، امکان اسکان در چادر و آلاچیق اشاره کرد.^[۴۸] علاوه بر امکانات اقامتی در اطراف غار کتله‌خور، برخی امکانات دیگر مانند پارکینک مناسب، وجود پمپ بنزین و CNG در تمام مسیر‌های اصلی منتهی به غار، سرویس‌های بهداشتی،^[۴۹] آب آشامیدنی سالم، فروشگاه مواد غذایی، رستوران و غذاخوری، غرفه‌های عرضۀمحصولات فرهنگی و پوشش مخابرات و تلفن همراه در این منطقه وجود دارد.^[۵۰]

مسیر دسترسی

برای سفر به غار کتله‌خور از مبدأ زنجان می‌توان با عبور از شهرستان خدابنده به روستای گرماب رسیده^[۵۱] و پس از آن با طی‌کردن 5 کیلومتر مسافت به غار کتله‌خور رسید.^[۵۲]

پانویس

منابع

«امکانات رفاهی کتله‌خور»، وب‌سایت katalekhor، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.
رضایی، محسن و نخعی، محمد، «نحوه تشکیل غار کارستی کتله‌‌خور در استان زنجان»، زمین‌شناسی ایران، شماره 6، 1387ش.
«غار کتله‌‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.
«غار کَتَله‌‌خور؛ مراسم عروسی در زیباترین غار جهان»، وب‌سایت پینورست، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.
فتحی، محمد حسین و همکاران، «ارزیابی جاذبه‌های ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، همایش انجمن کواترنری ایران، 1392ش.
کرمی، پریوش، «غار کتله‌خور زنجان»، همایش انجمن کواترنری ایران، 1392ش.

[1] . «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[2] . «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[3] . «غار کتله‌خور؛ مراسم عروسی در زیباترین غار جهان»، وب‌سایت پینورست، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[4] . «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[5] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[6] . «غار کتله‌خور؛ مراسم عروسی در زیباترین غار جهان»، وب‌سایت پینورست، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[7] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص3.

[8] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص3.

[9] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص1.

[10] . «غار کتله‌‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[11] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص1.

[12] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[13] . «غار کتله‌‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[14] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[15] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[16] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[17] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[18] . «غار کتله‌‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[19] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[20] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص1.

[21] . فتحی و همکاران، «ارزیابی جاذبهھای ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، 1392ش، ص1.

[22] «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[23] . کرمی، «غار کتله‌خور زنجان»، 1392ش، ص1.

[24] . «غار کتله‌خور؛ مراسم عروسی در زیباترین غار جهان»، وب‌سایت پینورست، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[25] . رضایی و نخعی، «نحوه تشکیل غار کارستی کتله‌خور در استان زنجان»، 1387ش، ص11.

[26] . فتحی و همکاران، «ارزیابی جاذبهھای ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، 1392ش، ص1.

[27] «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[28] «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[29] . «غار کتله‌خور؛ مراسم عروسی در زیباترین غار جهان»، وب‌سایت پینورست، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[30] «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[31] . «غار کتله‌خور؛ مراسم عروسی در زیباترین غار جهان»، وب‌سایت پینورست، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[32] «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[33] . رضایی و نخعی، «نحوه تشکیل غار کارستی کتله‌خور در استان زنجان»، 1387ش، ص16.

[34] . رضایی و نخعی، «نحوه تشکیل غار کارستی کتله‌خور در استان زنجان»، 1387ش، ص16.

[35] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[36] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص1.

[37] . «غار کتله‌‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[38] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[39] . رضایی و نخعی، «نحوه تشکیل غار کارستی کتله‌‌خور در استان زنجان»، 1387ش، ص12.

[40] . رضایی و نخعی، «نحوه تشکیل غار کارستی کتله‌‌خور در استان زنجان»، 1387ش، ص12.

[41] . فتحی و همکاران، «ارزیابی جاذبهھای ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، 1392ش، ص1.

[42] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص2.

[43] . فتحی و همکاران، «ارزیابی جاذبهھای ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، 1392ش، ص1.

[44] . فتحی و همکاران، «ارزیابی جاذبهھای ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، 1392ش، ص2.

[45] . فتحی و همکاران، «ارزیابی جاذبهھای ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، 1392ش، ص2.

[46] . فتحی و همکاران، «ارزیابی جاذبهھای ژئوتوریستی غار کتله‌خور با استفاده از مدلANP- SWOT»، 1392ش، ص2.

[47] . «غار کتله‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[48] . «امکانات رفاهی کتله‌خور»، وب‌سایت katalekhor، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[49] . «امکانات رفاهی کتله‌خور»، وب‌سایت katalekhor، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[50] . «امکانات رفاهی کتله‌خور»، وب‌سایت katalekhor، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[51] . کرمی، «غار کتله‌‌خور زنجان»، 1392ش، ص1.

[52] . «غار کتله‌‌خور»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: 12 مهر 1401ش.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

[۱۶]

[۱۷]

[۱۸]

[۱۹]

[۲۰]

[۲۱]

[۲۲]

[۲۳]

[۲۴]

[۲۵]

[۲۶]

[۲۷]

[۲۸]

[۲۹]

[۳۰]

[۳۱]

[۳۲]

[۳۳]

[۳۴]

[۳۵]

[۳۶]

[۳۷]

[۳۸]

[۳۹]

[۴۰]

[۴۱]

[۴۲]

[۴۳]

[۴۴]

[۴۵]

[۴۶]

[۴۷]

[۴۸]

[۴۹]

[۵۰]

[۵۱]

[۵۲]