غذای کودک
غذای کودک؛ غذای مکمل شیر مادر برای شیرخواران.
غذای کودک، به هر نوع غذای نرم و قابل استفاده توسط شیرخواران به‌جز شیر مادر یا شیرخشک گفته می‌شود که کودک در سنین بین 6 تا 24 ماهگی می‌تواند استفاده کند.[۱]
مفهوم غذای کودک
غذای کمکی برای کودکان، در زمانی که شیر مادر به‌تنهایی نیازهای تغذیه‌ای کودک را تأمین نکند، لازم و ضروری است.[۲] کارشناسان بر این باورند که سطح انرژی و سلامت کودکان، همواره با غذایی که می‌خورند ارتباط مستقیم داشته و به‌دلیل قرار گرفتن آنها در سن رشد، این موضوع از اهمیت بیشتری برخوردار است.[۳] در حقیقت، کمبودهای تغذیه‌ای در دوران کودکی، در روند رشد کودک اختلال ایجاد می‌کند.[۴]
آمادگی برای شروع غذای کودک
زمان شروع استفاده از خوراک‌های مکمل غذایی و یا غذای کودک، در فرهنگ‌های مختلف به‌صورت‌های متفاوتی ذکر شده است. هرچند، سازمان یونیسف و سازمان بهداشت جهانی، این سن را 6 ماهگی کودک اعلام کرده‌اند، اما از جمله نشانه‌های آمادگی کودک برای خوردن غذا، تمایل نشان دادن او به غذا و توانایی در نشستن بدون کمک دیگران است.[۵]
تغذیۀ کودک با شیر مادر
کارشناسان بر این باورند که تغذیه با شیر مادر، منجر به رشد و تکامل مطلوب و بقاء کودک می‌شود. شیر مادر، حاوی انواع سلول‌های زندۀ دفاعی و نیز عوامل مهم حفاظتی و ضد میکروبی است که در شیر مصنوعی یافت نمی‌شود. ترکیب شیر مادر، بر حسب سن و نیاز شیرخوار، از شروع تا پایان هر وعدۀ تغذیه با شیر مادر، مابین دفعات مختلف شیردهی و نیز در طول روز و شب تغییر می‌کند. متخصصان در سازمان‌های مختلف از جمله یونیسف، تغذیۀ کودک تا پایان 6 ماهگی را منحصر به شیر مادر دانسته و هر نوع مادۀ غذایی دیگر و حتی آب را برای کودکان ممنوع اعلام کرده‌اند. آنها، استفاده از مولتی ویتامین یا مواد معدنی و مکمل را نیز همراه با شیر دوشیده شدۀ مادر سفارش می‌کنند.[۶]
تقسیم‌بندی غذای کودک
در بازارهای جهانی، غذای کودک به گروه‌های زیر تقسیم می‌شود:
- انواع شیر (شیر خشک یا شیر سؤیا)؛
- وعده‌های غذایی (غذاهای کنسروی و سرد)؛
- غذاهایی که کودک می‌تواند با دست خود بخورد (تنقلات مخصوص کودکان مانند انواع بیسکوئیت و نان)؛
- نوشیدنی‌ها (عصارۀ انواع میوه و آب‌میوۀ غنی‌شده).
در ایران، انواع شیر، به‌عنوان رایج‌ترین خوراک مخصوص کودکان شناخته و مصرف می‌شوند. این مادۀ غذایی، از زمان تولد تا یک سالگی کودک مورد استفاده قرار می‌گیرد.[۷]
سوء تغذیه کودکان
یکی از شایع‌ترین بیماری‌های کودکان در دنیای امروز، سوء تغذیه در دوران کودکی است که به‌صورت فقر پروتئین و انرژی بروز می‌کند. کارشناسان، دلایل این کمبود را بررسی کرده و آنها را شامل کیفیت پایین مواد غذایی، دریافت کم یا ناکافی غذا و عدم توانایی جذب مواد غذایی می‌دانند.[۸]
مکمل‌های غذایی کودکان
کودکان، به‌منظور پیش‌گیری از سوء تغذیه باید از مکمل‌های غذایی فرموله و ساخته‌شده توسط متخصصان نیز استفاده کنند. مکمل‌های غذایی کودکان، بیشتر بر پایۀ غلات هستند که موادی همچون ذرت، برنج، جو و گندم را شامل می‌شوند. این مواد، هرچند از نظر تأمین کربوهیدرات غنی هستند، اما از نظر تأمین اسیدهای آمینۀ موردنیاز برای کودکان ضعف دارند. رژیم‌های تکمیلی کودکان در کشورهای در حال توسعه، باید همراه با پروتئین حیوانی نیز باشد، اما به‌دلیل قیمت بالای این نوع از پروتئین‌ها، افراد به‌دنبال سایر منابع جایگزین هستند.[۹] کارشناسان، با معرفی «سؤیا» به‌عنوان یک مادۀ غذایی مناسب و سرشار از پروتئین که منجر به بیماری آلزایمر نمی‌شود، تلاش کردند تا این مکمل‌های غذایی را مناسب‌سازی کنند. در بسیاری از کشورهای در حال توسعه، غذاهایی ترکیبی مانند ترکیب سؤیا با ذرت، ترکیب سؤیا با گندم و یا ترکیب برنج با سؤیا، به‌عنوان مکمل غذایی برای کودکان، نوازادان، خانم‌های باردار و نیز خانم‌های شیرده در نظر گرفته می‌شود.[۱۰]
در برنامۀ غذایی کودک، پس از 6 ماهگی، می‌توان از مایعات و آب‌میوه‌های طبیعی نیز استفاده کرد. سپس، استفاده از غذاهای کمکی بر پایۀ غلات مانند برنج نرم‌شده که کمترین امکان آلرژی را دارند پیشنهاد می‌شوند. در ایران، استفاده از فرنی و حریرۀ بادام برای کودکان مرسوم است. پورۀ میوه‌های مختلف از جمله سیب، موز و گلابی، پورۀ سبزیجات مانند کلم بروکلی، هویج، سیب‌زمینی و کدو و انواع سوپ‌های ساده، از دیگر غذاهای کودک هستند که باید در طبخ آنها، دقت لازم صورت گیرد.[۱۱] برای افزایش ویتامین غذای کودک نیز می‌توان از انواع مغزیجات مانند بادام، کنجد، تخمه‌های کدو و آفتابگردان، استفاده کرد. استفاده از انواع شکلات، عسل، شیر پاستوریزه، پنیر، میگو، میوه‌های حاوی رنگدانه مانند آلبالو و گیلاس، انواع قهوه، سفیدۀ تخم‌مرغ، نمک و انواع ادویه مانند فلفل، ترشیجات و نوشیدنی‌های گازدار برای کودکان زیر یک سال ممنوع است.[۱۲]
پانویس
- ↑ WHO, “what is recommended food for children in their very early years?”.
- ↑ Victor, Bioassay assessment of a complentary diet prepared from vegetable proteins, 2005, 3 (3&4), 20-22.
- ↑ «انواع غذای مفید برای کودکان»، وب‌سایت عالیس.
- ↑ Poonam, Formulation and nutritional value of homemade weaning foods, 1992, 12 (10): 1171-1180.
- ↑ WHO, “what is recommended food for children in their very early years?”.
- ↑ «تغذیه با شیر مادر»، وب‌سایت سازمان یونیسف در ایران.
- ↑ پایان، تکنولوژی غلات، 1389ش؛ Vernal, Human milk and infant formula, sec8, P187-201.
- ↑ مرشدی، «غذای کودک»، 1393ش.
- ↑ Victor, Bioassay assessment of a complentary diet prepared from vegetable proteins. 2005, 3 (3&4): 20-22.
- ↑ مرشدی، «غذای کودک»، 1393ش.
- ↑ «غذای کودک، شش ماهگی تا دو سالگی»، وب‌سایت رادیوکودک.
- ↑ «غذای کودک»، وب‌سایت بیمارستان عسکریه.
منابع
- «انواع غذای مفید برای کودکان»، وب‌سایت عالیس، تاریخ بازدید: 11 آبان 1401ش.
- پایان، رسول، تکنولوژی غلات، تهران، آییژ، 1389ش.
- «تغذیه با شیر مادر»، وب‌سایت سازمان یونیسف در ایران، تاریخ بازدید: 11 آبان 1401ش.
- «غذای کودک، شش ماهگی تا دو سالگی»، وب‌سایت رادیوکودک، تاریخ بازدید: 11 آبان 1401ش.
- «غذای کودک»، وب‌سایت بیمارستان عسکریه، تاریخ بازدید: 11 آبان 1401ش.
- مرشدی، افسانه و اکبریان، مینا، «غذای کودک»، اولین همایش ملی میان وعده‌های غذایی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1393ش.
- Poonam G, Salil S. Formulation and nutritional value of homemade weaning foods. Nutr Res1992.
- Vernal S, Packard, Human milk and infant formula, Academic press, sec8, P187-201.
- Victor AI, Joseph BF. Bioassay assessment of a complentary diet prepared from vegetable proteins. J Food Agric Environ 2005.
- WHO, “what is recommended food for children in their very early years?”.