قیطریه

قیطریه؛ محله‌ای در شمال تهران واقع در منطقه ۱ شهرداری.

قیطریه یکی از محله‌های مرفه‌نشین و قدیمی تهران است که در منطقة ۱ شهرداری و در شهرستان شمیرانات قرار گرفته است. این منطقه یکی از خوش آب‌وهواترین مناطق تهران به‌شمار می‌رود و مساحتی در حدود ۱،۵۲۷،۱۱۶ کیلومتر مربع دارد.

تاریخچه

این محله قدمتی ۳ هزار ساله دارد. در سال ۱۲۷۹ش کارمندان سفارت انگلستان در مکان بوستان قیطریة فعلی بقایایی از هزارة دوم قبل از میلاد کشف کردند. این آثار به موزة انگلستان فرستاده شد. این آثار شامل ۳ شیء مفرغی مربوط به هزارة ۲ قبل از میلاد و ۷ ظرف سفالی مربوط به عصر آهن اول (۱۲۰۰-۱۵۰۰ قبل از میلاد) بود. در سال ۱۳۳۷ش کارگران در تپه‌های قیطریه آثار بسیار قدیمی یافتند. تپه‌های باستانی قیطریه واقع در این محله است که از شرق به پارک قیطریه، از غرب به خیابان دکتر علی شریعتی، از شمال به تجریش و دزاشیب و از جنوب به دروس و قلهک منتهی می‌شد. در کنار این آثار ۳۵۰ گور باستانی نیز وجود داشت که نشان می‌داد حدود ۳۰۰۰ سال پیش، مردمانی در این منطقه می‌زیستند. در کنار این گورها ۲۵۰۰ ظرف و تعدادی ابزار و زیورآلات مفرغی نیز به‌دست آمد. خاک تپة قیطریه آهک داشته و از گذشته‌های دور نیز قابل کشت و زراعت نبوده است؛ به‌همین دلیل گذشتگان، این مکان را گورستان قرار داده بودند. عمدة سفال‌های کشف شده از این منطقه سفال‌های سیاه-خاکستری لوله‌دار و پایه‌دار بودند. باستان‌شناسان بر این باورند که این ظروف، توسط افرادی از شمال و شمال شرقی به ایران وارد شده است. این نظریه، ویرانی تپه‌حصار دامغان را نیز توجیه می‌کند. این احتمال وجود دارد که این افراد از اقوام هندوایرانی بودند که در هزارة ۲ قبل از میلاد از شرق و غرب دریای مازندران وارد ایران شدند. در میان ظروف کشف شده، سفال‌های قرمز با نقوش سیاه تمدن چشمه‌علی نیز یافت شده است که احتمال وجود تمدنی ۶۰۰۰ ساله در این منطقه را بالا می‌برد. در کنار این گورها، ظروف سفالین غذا و استخوان حیواناتی مانند گوسفند نیز وجود داشت که نشان‌دهندة اعتقاد مردمان آن زمان به زندگی بعد از مرگ است.

در زمان قاجاریه با ساخت کاخ صاحبقرانیه در نیاوران، منطقة قیطریه شهرت بیش‌تری یافت. درباریان برای رفت‌وآمد به این کاخ از جادة شمیرانات عبور می‌کردند. در زمان پهلوی، نوسازی‌های غربی در تهران آغاز شد. دهة ۲۰ و ۳۰ شمسی آغاز این توسعه بود. تپه‌های قیطریه از مناطق خوش آب‌وهوای تهران بود که به‌دلیل مجاورت با جادة شمیرانات، قرار گرفتن در مسیر تهران به شمیرانات و نزدیک‌تر بودن به تهران نسبت به محله‌های جماران و حصار بوعلی ساخت‌وسازهای بسیاری در آن صورت گرفت. در دهه‌های ۶۰ و ۷۰ شمسی به‌دلیل افزایش مهاجرت به تهران و توسعة شهر، ساخت‌وساز در این محله افزایش چشمگیری یافت. در دهه‌های ۸۰ و ۹۰ شمسی ساختمان‌های قدیمی در این محله نوسازی شده و بافت این محله به سمت نوسازی رفت.

جاذبه‌های گردشگری

پارک قیطریه؛ پارک قیطریه به دلیل نزدیکی آن به کاخ صاحبقرانیه یکی از تفرجگاه‌های درباریان قاجار بود. از این پارک به‌عنوان استراحتگاه درباریان اسفتاده می‌شد. زمین پارک قیطریه در سال ۱۳۵۶ش به شهرداری تهران واگذار شد تا به پارکی عمومی برای مردم تبدیل شود. شکل هندسی این پارک نامنظم بوده و مساحت آن حدود ۱۲۲۶۰۰ متر مربع است. این پارک انواع درختانی از جمله اقاقیا، بلوط، توت، بید، گردو، صنوبر ، چنار، داغداغان، افرا، سرونقره‌ای، سدروس، نوئل، سرولاوسون، مجنون و درختچه‌هایی از جمله زرشک، زالزالک، بوداغ، سوداغ و نرگس درختی دارد. پارک قیطریه از شمال به محلة فرمانیه و از جنوب به انتهای قیطریه و بزرگراه صدر می‌رسد. در این پارک نگارخانه، فرهنگ‌سرا، سینمای ۶ بعدی، پیست اسکیت و کتاب‌خانه وجود دارد.

بازارچه قیطریه؛ این بازارچه در پارک قیطریه قرار دارد و یکی از جاذبه‌های گردشگری قیطریه محسوب می‌شود. در این بازارچه انواع صنایع دستی، زیورآلات، خشکبار و ترشی‌ها به فروش می‌رسد.

دسترسی

قیطریه از شمال به بلوار صبا، از جنوب به بزرگراه صدر، از غرب به خیابان شریعتی و از شرق به بلوار قیطریه منتهی می‌شود. منطقة قیطریه با محلات الهیه، اختیاریه، حکمت، تجریش، زرگنده و چیذر مجاورت دارد.

قیطریه در مجاورت اتوبان صدر قرار گرفته و اتوبان چمران نیز در نزدیکی آن قرار دارد؛ به همین دلیل دسترسی خوبی از تمام نقاط تهران به قیطریه وجود دارد. ایستگاه مترو قیطریه نیز دسترسی به این محل را با مترو آسان کرده است. خطوط اتوبوس‌رانی BRT نیز در بزرگراه صدر و خیابان شریعتی برای رفت‌وآمد راحت‌تر ساکنین این محل وجود دارد.

منابع

• «آشنایی با تاریخچه و امکانات پارک قیطریه تهران»، مجله گردشگری عصر ایران، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• ستوده، منوچهر، جغرافیای تاریخی شمیران، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چ۱، ۱۳۷۴ش.
• طلایی، حسن، باستان‌شناسی و هنر ایران در هزارۀ اول قبل از میلاد، تهران، سمت، ۱۳۸۷ش.
• «قیطریه، محله‌ای با تپه‌های باستانی»، سایت کوچه‌گرد، تاریخ درج مطلب: ۶ مرداد ۱۴۰۰ش.
• «قیطریه تهران: محله‌ای لوکس در تهران، بررسی صفر تا ۱۰۰ قیطریه به همراه عکس»، سایت ایرانی‌جو، تاریخ بازدید: ۳۰ تیر ۱۴۰۱ش.
• کامبخش‌فرد، سیف‌الله، آثار تاریخی ایران، تهران، سازمان میراث فرهنگی کشور، چ۱، ۱۳۸۰ش.
• کامبخش‌فرد، سیف‌الله، تهران سه‌هزارودویست‌ساله براساس کاوش‌های باستان‌شناسی، تهران، نشر فضا، ۱۳۷۰ش.
• کامبخش‌فرد، سیف‌الله، «کاوش در قبور باستانی قیطریه»، باستان‌شناسی و هنر ایران، تهران، شماره ۲، ۱۳۴۸ش.
• کامبخش‌فرد، سیف‌الله، نگاهی به تهران در سه‌هزار سال پیش، تهران، اداره کل آموزش انتشارات و تولیدات فرهنگی، ۱۳۸۰ش.
• «محله قیطریه کجاست؟ آشنایی با تاریخچه و شرایط زندگی در این محله لوکس»، سایت دیوار، تاریخ درج مطلب: ۵ دی ۱۴۰۰ش.
• «هتل در قیطریه تهران»، سایت اسنپ روم ، تاریخ درج مطلب: ۸ جولای ۲۰۲۰م.
• Curtis, J., ‘’A Grave-Group from Qeytariyeh Near Teheran’’, Archaeologia Iranica et Orientalis, eds. L. de Meyer and E. Haerinck, 1989.
• Ghirshman, R., Iran from the Earliest Times to the Islamic Conquest, London, 1954.
• Young, T. C., “A Comparative Ceramic Chronology for Western Iran, 1500-500 BC”, Iran, 1965.