مامایی
مامایی؛ دانش و مهارت مراقبت از سلامت مادر و فرزند، از پیش از دوران بارداری تا شش سالگی کودک.
مامایی (MIDWIFERY)، حرفه‌ای در زیر مجموعه بهداشت وعلوم پزشکی است. شکل سنتی مامایی از قدیمی‌ترین مشاغل است و با آنچه امروز به‌عنوان مامایی شناخته می‌شود به‌طور کامل متفاوت است. در جامعه بشری، همواره زنانی بوده‌اند که به‌صورت تجربی مهارت‌هایی درباره زایمان داشتند و به زنان در انجام زایمان کمک می‌کردند؛ اما امروزه دختران، هنگام ورود به دانشگاه، می‌توانند در رشته مامایی تحصیل کنند و به‌صورت علمی مهارت‌هایی را جهت ارائه خدمات بهداشت و سلامت به مادر و کوک بیاموزند.[۱]
تعریف ماما
ماما (MIDWIFE) فردی است که تحصیلات مامایی را در مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد طبق مقررات آموزش به پایان رسانده و پروانه رسمی مامایی دارد و می‌تواند مسئولیت مراقبت و نگهداری از زنان را در دوره بارداری، زایمان و بعد از زایمان را بر عهده بگیرد و راهنمایی آنها را تا تا 6 سالگی فرزند ادامه دهد.[۲]
پیشینه مامایی در ایران
شروع آموزش مامایی به‌صورت علمی در ایران به سال 1298ش بازمی‌گردد که اولین آموزشگاه مامایی به نام «مدرسه قابلگی» در بیمارستان زنان شهر تهران با ده نفر شاگرد، تاسیس شد. با حضور پزشکان متخصص زنان و زایمان، زمینه گسترش این حرفه به‌عنوان یکی از شاخه‌های علم پزشکی فراهم شد و اولین آموزشگاه عالی مامایی با اعطای مدرک معادل کارشناسی، در سال 1308ش فعالیت خود را آغاز کرد.[۳]
وظایف ماما
مهم‌ترین وظیفه ماما، کمک به انجام زایمان است. در کنار این وظیفه اصلی، گستره ماماییِ حرفه‌ای، مسئولیت‌ها و فعالیت‌های گوناگون مانند مشاوره، آموزش، مراقبت، حمایت و درمان را در برمی‌گیرد؛ از جمله: مشاوره‌های پیش از ازدواج؛ مراقبت و تامین سلامت مادر قبل از بارداری، در دوران بارداری و پس از بارداری؛ شناسایی زنان دارای بارداری پرخطر و ارجاع آنها به مراکز تخصصی؛ آموزش مراقبت از کودک و چگونگی تغذیه با شیر مادر؛ بهداشت زنان؛ تنظیم خانواده و تشخیص بیماری‌های زنان.[۴] ماما در صورت نیاز، با پزشک خانواده، متخصص زنان و زایمان، متخصص اطفال و سایر متخصصان مشورت می‌کند.[۵]
فرصت‌های شغلی
با توجه به زمینه‌های متنوع حرفه مامایی، یک ماما می‌تواند در مراکز بهداشتی، بیمارستان‌ها، زایشگاه و درمانگاه‌ها فعالیت کند. او می‌تواند در طرح پزشک خانواده مشارکت داشته باشد یا به عنوان مربی خدمات بهداشتی، مربی بهداشت مدارس یا کارشناس بهداشت خانواده فعالیت کند. همچنین می‌تواند با داشتن مدرک کارشناسی، برای ارائه خدمات مامایی مطب شخصی دایر کند.[۶]
ویژگی‌های حرفه‌ای ماما
مسئولیت‌پذیری؛ توجه به وظایف ماما نشان می‌دهد او مسئول درمان و کمک‌رسانی به مادر و جنین است و چون به‌صورت مستقیم با جان آنها در ارتباط است، لازم است مسئولیت‌پذیر باشد زیرا کوچک‌ترین بی-توجهی، ممکن است خطرات جانی برای مادر و جنین به‌همراه داشته باشد که قابل جبران نیست.
صبوری؛ ماما با زنان در دوران بارداری و زایمان در ارتباط است که در این دوران، دارای شرایط حساسی روحی وجسمی هستند پس لازم است، ماما صبور باشد و روحیه قوی داشته باشد به‌خصوص هنگام بی‌قراری بیمار در زایمان. اعتماد به نفس؛ لازم است یک ماما، در لحظه و در کمترین زمان تصمیم‌گیری کند بنابراین در فرآیند تصمیم-گیری صحیح، می‌بایست اعتماد به نفس داشته باشد.
توانایی ارتباطی؛ لازم است یک ماما برای انجام مسئولیت‌ها و حمایت از افراد، با افراد دیگر ارتباط برقرار کند بنایراین نیازمند توانایی در ایجاد روابط خوب اجتماعی است.
رازداری؛ ماما با خانواده و برخی مسائل محرمانه آنها روبرو است، بنابراین لازم است برای حفظ اطلاعات خانواده‌ها، راز‌دار باشد.
مقاطع تحصیلی و گرایش‌های مامایی
کارشناسی
مدت زمان دوره کارشناسی 4 سال است. دانشجو در مقطع کارشناسی، ۱۳۵ واحد درسی را می‌گذراند که ۲۰ واحد آن دروس عمومی، ۲۰ واحد، دروس پایه، ۱۷ واحد، دروس اصلی، ۶۲ واحد، دروس تخصصی و ۱۶ واحد، کارآموزی است.
کارشناسی ارشد
کارشناسی ارشد مامایی شامل پنج گرایش مامایی در پزشکی قانونی، بهداشت مادر و کودک، بهداشت باروری، آموزش مامایی و مامایی در بلایا و سوانح است که 2 سال طول می‌کشد. این دوره‌ها شامل ۳۲ واحد درسی است که ۱۶ واحد به دروس اختصاصی اجباری و ۱۰ واحد به دروس اختصاصی اختیاری و پایان‌نامه اختصاص دارد.
دکتری
فارغ التحصیلان می‌توانند در ایران، در مقطع دکتری با گرایش تخصصی مامایی و بهداشت باروری تحصیل کنند.[۷]
مامایی در فرهنگ ایرانیان
در گذشته مامایی به صورت حرفه‌ای سنتی و اغلب موروثی بود و به ماما، قابله می‌گفتند. از وظایف قابله، تخمین زمان زایمان بود. قابله با نزدیک شدن زمان زایمان، وسایل نوزاد را همراه اشیائی برای دور کردن چشم زخم، آماده می‌کرد و با شروع درد زایمان، عملیات زایمان را انجام می‌داد. اگر زایمان سخت می‌شد، یکی از مردان خانواده بر بالای بام با صدای بلند اذان می‌گفت. درگذشته، اتفاقات ناگوار حین زایمان را به موجودات وهمی، به‌ويژه آل، نسبت می‌دادند.[۸]
پانویس
- ↑ «رشته مامایی»، سایت مرکز توسعه مهارت‌آموزی و اشتغال دانشگاه تهران، بازدید: 14 خرداد 1401ش.
- ↑ «معرفی رشته»، سایت دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه ارومیه، تاریخ بازدید: 9خرداد 1401ش.
- ↑ کریمیان، «تشکیل مدرسه قابلگی، اولین گام اموزش مامایی در ایران»، 1397ش، ص114.
- ↑ «معرفی رشته مامایی و چشم‌اندازهای شغلی این رشته»، سایت مشاوره برتر، تاریخ بازدید: 10 خرداد 1401ش.
- ↑ «درباره مامایی»، سایت انجمن ماماهای بریتیش کلمبیا، تاریخ بازدید: 14 خرداد 1410ش.
- ↑ «رشته مامایی»، سایت مرکز توسعه مهارت آموزی و اشتغال دانشگاه تهران، بازدید: 14 خرداد 1401ش.
- ↑ «رشته مامایی»، سایت مرکز توسعه مهارت‌آموزی و اشتغال دانشگاه تهران، تاریخ بازدید: 14 خرداد 1401ش.
- ↑ علیزاده و کاظم‌نیا، «زایمان»، سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 18خرداد 1401ش.
منابع
- «درباره مامایی»، سایت انجمن ماماهای بریتیش کلمبیا، تاریخ بازدید: 14 خرداد 1410ش.
- «رشته مامایی»، سایت مرکز توسعه مهارت‌آموزی و اشتغال دانشگاه تهران، بازدید: 14 خرداد 1401ش.
- علیزاده، مهبانو و فریبا کاظم‌نیا، «زایمان»، وب‌سایت دانشنامه اسلامی، تاریخ بازدید: 18 خرداد 1401ش.
- کریمیان، علی، «تشکیل مدرسه قابلگی، اولین گام آموزش مامایی در ایران»، مجله تحقیقات پزشکی صارم، دوره 3، شماره 2، تابستان 1397ش.
- «معرفی رشته مامایی»، سایت دانشکده پرستاری و مامایی دانشگاه ارومیه، تاریخ بازدید: 9 خرداد 1401ش.
- «معرفی رشته مامایی و چشم‌اندازهای شغلی این رشته»، سایت مشاوره برتر، تاریخ بازدید 10 خرداد 1401ش.