ماهان

ماهان؛ شهری در جنوب شرقی کرمان.

شهر ماهان یکی از شهرهای خوش آب‌وهوای ایران در جنوب شرقی استان کرمان است و سالیانه تعداد زیادی از گردشگران برای بازدید از طبیعت زیبا و بناهای تاریخی این شهر همچون باغ شاهزاده، عمارت شترگلو و عمارت شاه نعمت‌الله ولی به آن سفر می‌کنند.

نام‌گذاری

نام شهر ماهان از نام آذرماهان گرفته شده که از سوی انوشیروان به حکومت کرمان و سیستان ‌و بلوچستان منصوب شد و در زمان حکومت خود، آبادانی‌هایی در شهر ماهان ایجاد کرد.

جمعیت‌شناسی

جمعیت شهر ماهان بر اساس سرشماری عمومی سال ۱۳۹۵ش، ۱۹،۴۲۳ نفر و ۵،۷۱۳ خانوار بوده است. غالب مردم این شهر مسلمان و شیعه هستند و با زبان فارسی و لهجه کرمانی سخن می‌گویند.

جغرافیا

ماهان در فاصلۀ 35 کیلومتری شهر کرمان و در دامنه کوه‌های جوپار و پلوار واقع شده است. این شهر، تابستان‌های خنک و زمستان‌های سرد و برفی دارد.

تقسیمات کشوری

از نظر تقسیمات کشوری شهر ماهان، مرکز بخش ماهان در شهرستان کرمان است و شامل دهستان‌های ماهان و قناتغستان می‌شود.

فرهنگ و هنر

قالی، پته، زیره، قاووت، کلمپه، کماج سهن، سوهان زرند، پسته، گردو، عرقیجات و فالوده کرمانی از جمله صنایع ‌دستی و سوغات شهر ماهان محسوب می‌شوند.

از مشاهیر فرهنگی این شهر می‌توان به ابوعبدالله محمد بن عیسی ماهانی (۲۱۰-۲۷۵ق) اشاره کرد که منجم، ریاضی‌دان، مهندس و از علمای قرن سوم هجری بوده است.

در این شهر، رسمی قدیمی به‌نام «بون دویی» وجود دارد که در برخی نقاط، هنوز اجرا می‌شود. در این رسم، مردم در اوایل مهر به کاه‌گل کردن سقف خانه‌ها می‌پردازند. آنها با کمک استادکار، کارگران و اقوام و همسایگان، خاک رُس را با اسب و الاغ به خانه می‌آورند و پس از جدا کردن سنگ و چوب، مقداری کاه روی خاک رس ریخته و با مقداری آب، دو شبانه‌روز اجازه می‌دهند تا خیس بخورد. سپس با این ترکیب روی پشت‌بام را کاهگل می‌کنند. انجام این کارها توأم با شادی و تفریح بوده و مردم برای انجام آن روزشماری می‌کردند. در انتهای کار، صاحب‌خانه برای تشکر با نان گرم و آبگوشت از جمع پذیرایی می‌کرد. برای تشکر از استادکار علاوه بر دستمزد، بهترین گوشت بره را در کاسه او می‌ریختند. او مقداری از گوشت را خورده و مابقی را میان حضار تقسیم می‌کرد.

جاذبه‌های گردشگری

باغ شاهزاده؛ این باغ یکی از نُه باغ مشهور جهانی ایران است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. شاهزاده ماهان، عبدالحمید میزرا ناصرالدوله فرمان‌فرمایان، نوه دختری ناصرالدین شاه و حاکم کرمان بود که دستور ساخت این باغ را داد. در ساخت این بنا از آجر به‌همراه اندود کاهگل استفاده شده است. این باغ یکی از بهترین باغ‌های شیب‌دار یا باغ- تخت‌های ایران محسوب می‌شود و وسعت آن حدود ۵/۵ هکتار است.

عمارت شترگلو؛ در گذشته برای تأمین امنیت خانه، ورودی و خروجی آب را طوری طراحی می‌کردند که موجودات زنده نتوانند وارد آن شوند. آن‌ها کانالی با زاویه باز زیر دیوار خانه تعبیه می‌کردند تا آب از یک طرف پایین رفته و در طرف دیگر با توجه به اصول ظروف مرتبط بالا بیاید. به‌دلیل شباهت این سازه به گلوی شتر به آن شترگلو می‌گفتند. قدمت عمارت شترگلوی ماهان به دوران قاجاریه باز می‌گردد و از بناهای ثبت شده در فهرست آثار ملی ایران است.

آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی؛ قدمت این آرامگاه به دوران صفویه باز می‌گردد. پدر شاه نعمت‌الله ولی از سادات و بزرگان عرب بود که نسبت او با نوزده واسطه به پیامبر می‌رسید و مادری ایرانی داشت. این مجموعه نیز در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

آبشار سکنج؛ آبشار سکنج در روستای سکنج و در دامنه کوه سکنج قرار دارد.

روستای قناتغستان؛ این روستای خوش آب‌وهوا، باغ‌های هلو، زردآلو، انار و گیلاس دارد. قدمت این روستا به سال ۱۳۳۲ شمسی باز می‌گردد.

حمام سنتی خان؛ قدمت این بنا به دوران قاجاریه باز می‌گردد.

کوه پلوار؛ به این رشته‌کوه زیبا لقب دماوند کرمان را داده‌اند. این رشته‌کوه در حدفاصل دو شهر ماهان و شهداد قرار گرفته است. پلوار به‌معنی پلی میان دو منطقه است و این رشته‌کوه پلی میان کویر لوت و کرمان است.

مقبره شیخ علی‌بابا؛ شیخ علی‌بابا از عرفای قرن نهم قمری است و به باور مردم یکی از نوادگان امام موسی بن جعفر است.

یخدان لنگر؛ در زمان گذشته مردم برای استفاده از برف و یخ‌های طبیعی در فصول گرم سال، یخدان‌هایی می‌ساختند تا یخ موردنیاز خود را در زمستان ذخیره کنند. قدمت یخدان لنگر به دوران قاجاریه باز می‌گردد.

آبشار جوپار؛ این آبشار، فصلی بوده و در دل دره‌ای باریک جریان دارد.

هفت باغ؛‌ این بزرگراه، محوری گردشگری است که از کرمان تا ماهان امتداد یافته و در دو سوی آن مکان‌های مختلف گردشگری و ویلاهایی قرار دارد.

آسیاب بادی؛ این سازه بزرگ‌ترین سازه آسیاب‌بادی در خاورمیانه است.

امکانات رفاهی

از امکانات رفاهی این شهر می‌توان به هتل سنتی متولی باشی ماهان (در مجاورت آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی، داخل باغ متولی باشی)،‌ مهمان‌سرای جهان‌گردی ماهان، اقامتگاه بوم‌گردی عمارت نعمت‌اللهی ماهان (با بیش از ۱۰۰ سال قدمت)، مهمان‌سرای باغ شاهزاده ماهان، هتل سنتی ایوان ماهان (قدمت آن به دوران قاجاریه باز می‌گردد)، اقامتگاه بوم‌گردی گدین ماهان و خانه مسافر راسپینا ماهان اشاره کرد.

منابع

• «آبشار سکنج»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «باغ شاهزاده ماهان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «جاذبه‌های دیدنی ماهان؛ باغشهر زیبای کرمان»، وب‌سایت مجله گردشگری الی‌دشت، تاریخ درج مطلب: ۳ اسفند ۱۴۰۰ش.
• «جدول تقسیمات کشوری استان به تفکیک عناصر تقسیماتی»، وب‌سایت معاونت توسعه روستایی و مناطق محروم کشور، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «رسم بون دویی در ماهان»، وب‌سایت سیری در ایران، تاریخ درج مطلب: ۲۱ بهمن ۱۳۹۹ش.
• رهبران رنجبر، فرناز، «عمارت شترگلو ماهان»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «شهر ماهان»، وب‌سایت علاءالدین ترول، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «قدمت و شهرت شهر ماهان»،‌ وبلاگ ماهان، تاریخ درج مطلب: ۱۰ آذر ۱۳۹۱ش.
• کریمی، حمیده، «آرامگاه شاه نعمت‌الله ولی»، وب‌سایت کجارو، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.
• «ماهان کرمان کجاست»،‌ وب‌سایت مجله گردشگری لیدوماتریپ، تاریخ درج مطلب: ۱۴ آبان ۱۴۰۰ش.
• «مشاهیر کرمان»، وبلاگ پاتوق بچه‌های کرمان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ دی ۱۳۹۲ش.
• «معرفی شهر کرمان/ دانستنی‌های پیش از سفر»، وب‌سایت کارناوال، تاریخ درج مطلب: ۱۵ مهر ۱۳۹۸ش.
• «معرفی شهر ماهان»، وب‌سایت چهار گوشه ایران زیبا، تاریخ بازدید: ۱ شهریور ۱۴۰۱ش.